III Mamiya Quriyeli
III Mamiya Quriyeli (gürc. III გურიელი მამია) və ya Böyük Mamiya Quriyeli (gürc. დიდი გურიელი) — Quriya knyazı. Qərbi Gürcüstandakı hakimiyyət mübarizəsinə qatılan III Mamiya Quriyeli 1701, 1711–1712 və 1713–1714-cü illərdə üç dəfə İmereti çarı olmuşdur.
| III Mamiya Quriyeli | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XVII əsr |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 5 yanvar 1714 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | monarx |
| Uşağı | |
| Ailəsi | Qurieli |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəQuriyada taxta çıxması və hakimiyyətinin ilk illəri
redaktəMamiya III Georgi Quriyeli və Tamar Çicavadzenin kiçik oğlu idi. Atası 1684-cü ildə İmereti çarı IV Aleksandr ilə döyüşdə öldürüldükdən sonra Osmanlı valisi Yusif Paşanın himayəsi altında Axıskada sürgündə saxlanılan digər qardaşlarının yanına göndərildi. Sürgündə olduğu illərdə qardaşı Keyxosrov və əmisi Malakiya ilə münasibətləri yaxşı deyildi. Bu dövrdə qardaşı vəfat etdi. Əmisi Malakiya isə Mamiya tərəfindən kor edildi. 1689-cu ildə quriyalı zadəganlar Mamiyanı Quriyaya dəvət etdilər. Həmçinin Osmanlıların da dəstəyi ilə Mamiya knyaz-hökmdar təyin edildi. Mamiya kor etdiyi əmisi Malakiyanı isə Şemokmedi yepiskopu elan etdi.[1][2]
Mamiya 1690-cı ildə İmereti çarı IV Aleksandr tərəfindən sürgün edilmiş Kartli çarı XI Georgini sarayında qonaq etdi. Quriya əyanları Georginin sədaqətindən şübhə etdikləri üçün Mamiya onu Osmanlı nəzarəti altındakı Qonioya köçməyə məcbur etdi. Mamiya İmeretiyadakı hakimiyyət uğrunda qarşıdurmalarda əvvəllər qayınatası Georgi Abaşidzeni dəstəkləsə də, sonradan sürgündə olan keçmiş İmereti çarı Simonu dəstəkləməyə başladı. Mamiyanın dəstəyinə cavab olaraq Simon Georgi Abaşidzenin qızı Anika ilə boşanmağa və Mamiyanın bacısı ilə evlənməyə razı oldu. Bu dövrdə Georgi Abaşidzeni dəstəkləyən Meqreliyanın knyaz naibi Georgi Lipartiani öz qoşunlarını Quriya sərhədlərinə gətirərək Mamiyadan Simonu öldürməsini tələb etdi. Həmçinin Georgi Abaşidze Simonu öldürəcəyi təqdirdə onu İmeretinin çarı kimi dəstəkləyəcəyinə söz verdi. Mamiya bunu şəxsən etməkdən imtina etdi, lakin Georgi Abaşidzenin adamlarının onu öldürməsinə icazə verdi. Simon 1701-ci ildə öldürüldü.[1][2]
İmeretidəki ilk hakimiyyəti dövrü
redaktəGeorgi Abaşidze Mamiyaya vəd etdiyi kimi onu İmereti çarı təyin etdi. Georgi Abaşidze özü isə çarlığın sərhədlərini və gəlirlərini idarə edirdi. Bu dövrdə Mamiya öz xərclərini ödəmək üçün bəzi Quriya vətəndaşlarını qul kimi satmaq məcburiyyətində qaldı. Lakin hakimiyyəti uzun müddət davam etmədi və həmin il taxtı tərk edərək Quriyaya geri döndü. Mamiyanın taxtından imtina etməsindən sonra Georgi Abaşidze özünü İmereti çarı elan etdi.[1][2]
İmeretidəki ikinci və üçüncü hakimiyyəti dövrü
redaktə1709-cu ildə Georgi Abaşidze və Meqreliyadan olan müttəfiqləri Osmanlıların dəstəklədiyi VII Georgi tərəfindən məğlub edildilər. Həmçinin Georgi Abaşidzeni dəstəklədiyi üçün VII Georgi Quriya üzərinə yürüş edərək şəhəri qarət etdi. Artıq Georgi Abaşidzenin hakimiyyəti imeretililər üçün dözülməz hala gəldiyi üçün 1711-ci ildə Mamiya Meqreldən, Raçadan və Leçhumidən olan əyanların da dəstəyi ilə İmereti çar taxtına yenidən oturdu. Oğlu IV Georgini isə Quriya hakimi təyin etdi. Hakimiyyəti dövründə qul ticarətini qadağan etdi və Quriyada məktəblər açdırdı.[1][2]
Mamiya 1711-ci ildə VII Georgi tərəfindən məğlubiyyətə uğradıldı və Kartli çarı VI Vaxtanqa sığndı. Kartli çarının, Quriyeli, Dadiyani və Raça hersoqlarının da dəstəyi ilə Mamiya Kutaisi yaxınlığında VII Georgin məğlub edərək Axıskaya doğru geri çəkilməyə məcbur etdi və yenidən İmereti çar taxtına oturdu.[1][2]
Mamiya iki ay sonra vəfat etdi. Onun cəsədi Quriyaya aparıldı və Şemokmedi Monastırında dəfn edildi.[3]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 5 Bagrationi, Vakhushti. Nakashidze, N.T. (redaktor). История Царства Грузинского [History of the Kingdom of Georgia] (PDF) (rus). Tbilisi: Metsniereba. 1976. 153–159. 2014-02-22 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-11-05.
- ↑ 1 2 3 4 5 Rayfield, Donald. Edge of Empires: A History of Georgia. London: Reaktion Books. 2012. 228–230. ISBN 1780230303.
- ↑ Grebelsky, P. Kh.; Dumin, S.V.; Lapin, V.V. Дворянские роды Российской империи. Том 4: Князья Царства Грузинского [Noble families of the Russian Empire. Vol. 4: Princes of the Kingdom of Georgia] (rus). Vesti. 1993. 38–39.
Ədəbiyyat
redaktə- Вахтанг Гурули, Мераб Вачнадзе, Михаил Александрович Бахтадзе. История Грузии (с древнейших времен до наших дней).
- Думин С. В. Светлейшие князья и князья Гуриели. // // Думин С. В., Чиковани Ю. К. Дворянские роды Российской империи. Том 4. Князья Царства Грузинского. — С. 38—39.