III Qazi Gəray

III Qazi Gəray (1673 – 1709) — Krım xanı.

III Qazi Gəray
Krım xanı
30 dekabr 1704 – 24 mart 1707
Əvvəlki	I Səlim Gəray
Sonrakı	I Qaplan Gəray
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1673
Vəfat tarixi	1709
Vəfat səbəbi	taun
Dəfn yeri	Bolqarıstan
Fəaliyyəti	suveren[d]
Atası	I Səlim Gəray
Ailəsi	Gəraylar
Dini	sünni islam

Krım xanı I Səlim Gərayın oğludur. 1674-cü ildə anadan olmuşdur. 1699-cu ildə qardaşı II Dövlət Gərayın taxta çıxmasıyla taxtın ikinci varisi elan edilərək nurəddin ünvanı aldı. Çərkəz bölgəsinin idarəsinə təyin edilsə də, buna qarşı çıxdı. Noqaylarla ittifaq quraraq qardaşına qarşı ayaqlansa da, məğlub oldu və bağışlandı. Rumelidə yaşamasına icazə verilsə də, Ədirnəyə çağırıldı və Osmanlı sultanı II Mustafa tərəfindən həbs olundu. 18 günlük həbsin ardından Rodos aadasına sürgün edildi.

Atasının dördüncü xanlığı dönəmində taxtın birinci varisi elan edilərək kalqay ünvanı aldı. Atasının vəfatının ardından 1704-cü ildə Krım xanlığına gətirildi. Böyük qardaşı Qaplan Gəray birinci (kalqay), digər qardaşı Məngli Gəray isə ikinci (nurəddin) varis təyin edildi. Osmanlı-Rusiya münasibətlərinin normal olduğu illərdə hakimiyyətdə olan III Qazi Gəray İstanbuldan icazə almadan Rusiya və tabeliyindəki bəzi bölgələrə hücumlar tərtibləməyə başladı. Rusların İstanbula elçi göndərərək xanı şikayət etməsinin ardından III Qazi Gəray 1707-ci ildə vəzifədən alındı və Rumelində yaşamasına icazə verildi. Yerinə isə qardaşı Qaplan Gəray xan elan olundu.

Cəmi bir il sonra 1708-ci ilin iyulunda 36 yaşında vəbadan vəfat etdi. Cənazəsi Yanbolu məscidinin həyətinə dəfn edildi. Abid və Əzəmət adlı 2 oğlu olduğu bilinir.

Mənbə

• Henry Hoyle Howorth, History of the Mongols, 1880, Part 2, page 565
• Desaive Dilek, « Le khanat de Crimée dans les archives ottomanes », dans Cahiers du monde russe et soviétique, 1972, cilt 13, n° 13-4, s. 560-583