Kəbi Sanıyev
Kəbi Sanıyev (azərb. Kəbi Hacı Murad oğlu Sanıyev; d. 1902 Qazax rayonu, Çaylı kəndi - ö. 13 oktyabr 1937-ci il) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli Ordusunun üzvü, Sovet İttifaqının 77-ci Gəncə diviziyasının 230-cu alayın taqım komandiri və kapitanı.[1][2][3]
| Kəbi Sanıyev | |
|---|---|
| Kəbi Hacı Murad oğlu Sanıyev | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Qazax ray, Çaylı kəndi |
| Vəfat tarixi | |
| Vətəndaşlığı |
 Azərbaycan |
| Həyat yoldaşı | Hənifə Sanıyeva |
| Uşaqları | Eldar, Elmir Sanıyev |
| Atası | Hacı Murad Sanıyev |
| Anası | Xanım Sanıyeva |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Fəaliyyəti | hərbi qulluqçu |
| Tanınır | kapitan |
Həyatı redaktə
Kəbi Sanıyev 1902-ci ildə Qazax rayonunun Çaylı kəndində mülkədar ailəsində anadan olmuşdur.
Ailəsi redaktə
Atası Hacı Murad Sanıyev, anası Xanım Bədəl qızı Sanıyevanın üç övladı olmuşdur: Kəbi Sanıyev, Sədi Sanıyev və Səyalı Sanıyeva. Sədi Sanıyev 1905-ci ildə dünyaya gəlmişdir. Onu evini, torpağını əlindən alan şəxs qətlə yetirmişdir.[1][3]
Kəbi Sanıyev 1927-ci ildə öz kəndindən olan Məşədiyeva Hənifə Məhəmmədhəsən qızı ailə qurmuşdur. Ailə Gəncə şəhərində yaşamışdır. Onların Eldar və Elmir adlı övladları olmuşdur.[4]
Kəbi Sanıyevin bacısı Səyalı Sanıyeva 1925-ci il yanvar ayının 5-də Qazax rayonunun Çaylı kəndində anadan olmuşdur. O, orta məktəbi Çaylı kəndində oxumuş, 1943-cü ildə Qazaxda yeni açılmış iki illik müəllimlər institutunun fizika-riyaziyyat şöbəsini bitirmişdir. 1945-ci ildən Çaylı kənd orta məktəbində müəllim işləmişdir. Səyalı Sanıyeva ailə vəziyyəti ilə əlaqədar işini Çaylı-Kommuna kəndinə dəyişmiş, təqaüdə çıxana kimi fasiləsiz (43 il) müəllim işləmişdir. İşlədiyi müddətdə Kommuna kənd ibtidai məktəbin yeddi il direktoru olmuşdur.[1]
1951-ci ildə M. C. Bağırovun "Azərbaycan ziyalılarının tərkibini saflaşdırmaq" adlı qəzetdə məqaləsi dərc olundu. Həmin göstərişə əsasən Səyalı Sanıyev tutduğu vəzifədən uzaqlaşdırıldı. Səbəb isə əmisi — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin depautatı Hacı Kərim Sanılının 1937-ci ildə "Xalq düşməni" adlandırılması və qardaşı Kəbi Sanıyevə 1937-ci ildə "Xalq düşməni" damğası vurulub həbs edilməsi olmuşdur.[1]
Səyalı Sanıyevanın həyat yoldaşı Abuzər Allahverdi oğlu Sanıyev 1931-ci ildə on iki yaşında olarkən ailəliklə Qazaxıstana sürgün edilmişdilər. O, Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi kimi çalışmışdır.[1]
1920-ci ildə Sovet hökuməti qurulduqdan sonra həmin ilin qışında bəzi şəxsləri güllələməyə başladılar. Həmin siyahıda Hacı Murad Sanıyev, Kəbi Sanıyev, Qasım Sanıyev, Allahverdi Sanıyev, qohumlardan Göşşiyev Allahverən üç nəfər atlı tərəfindən güllələnməyə aparılır. Həmin vaxt Hacı Kərim Sanılı Qazax qəzasının hakimi vəzifəsini icra edirdi. Xəbəri eşidəndə Çaylı kəndinə köməyə gəlir, ancaq onun özünü çar dövründə öz ata torpağında xeyriyyə məqsədilə tikdirdiyi binaların qaravulxanasında dustaq edirlər.[1]
Hacı Kərim Sanılıya qaravul təyin olunan Kamil Qocayev adlı bir şəxs Sanılının güllələnməsinə razı olmur və onun məktubunu Qazaxda dediyi şəxsə çatdırır. Bundan sonra Çaylı kəndinə Qazaxdan xəbər gəlir ki, Salahlı dərəsinə güllələnməyə aparılanlara toxunulmasın. Həmin şəxsləri güllələmək istəyənlər onları geri qaytarmaq əvəzinə Gəncə qalasına aparırlar. Səhərsi gün əli tüfəngli hərbçilər Çaylı kəndinə gəlir və Hacı Kərim Sanılını sağ-salamat Qazaxa aparırlar. Bundan sonra o, övladlarını götürüb Bakıya gedir və orada fəaliyyətə başlayır.[1]
Gəncə qalasına aparılan şəxsləri isə iki aydan sonra sorğuya tutarkən onların nahaqdan iki ay burada həbsdə olduqlarını bildirib azad edirlər. Lakin qışın soyuğu və iki ay günahsız yerə həbsdə qalması Hacı Murad Sanıyevə təsir edir və o, 1924-cü ilin dekabr ayında dünyasını dəyişir.[1]
Təhsili redaktə
Kəbi Sanıyev ibtidai təhsilini mollaxanada almış, ərəb, fars və rus dillərini mükəmməl öyrənmişdir. O, Gəncədə açılmış hərbi məktəbdə oxumuş və zabit rütbəsi almışdır.[1][3]
Hərbi kareyerası redaktə
Kəbi Sanıyev 1918-ci ildə Azərbaycanda yaranmış Milli Ordunun ilk əsgərlərindən olmuşdur. O, həmçinin Çaylı kəndindən Milli Ordu sırasına yazılan yeganə şəxs idi. Sanıyev Sovet hakimiyyəti zamanı 77-ci Gəncə diviziyasının 230-cu alayın rota komandiri və kapitanı olmuşdur. Kəbi Sanıyevin bacısı Səyalı Saniyeva qardaşı haqqında demişdir:[1]
|
Kəbinin rotasına 1935-ci ildə Şah dağını fəth etmək əmri verildi. Kəbi həmin əmri layiqincə yerinə yetirdi, əsgərləri ilə birlikdə bir ədəd top və bir neçə atla Şah dağına üz tutdular. Kəbi və əsgərləri Şah dağını qəhrəmanlıqla fəth etdilər. Şah dağının fəthini böyük səbirsizliklə gözləyən böyük əmim Hacı Kərim Sanılı "Şah dağı" poemasını yazdı. | 
|
Ölümü redaktə
Kəbi Sanıyev 1937-ci ilin 13 avqustunda XDİK (NKVD) tərəfindən "aşkar" edilmiş "Azərbaycan Milli Partiyası" adlanan əksinqilabi millətçi təşkilatın üzvü olaraq Gəncə şəhərində həbs edilir. Həbsindən iki ay sonra 13 oktyabrda 15 dəqiqəlik məhkəmənin çıxardığı hökmlə güllələnir.[1][2][3]
Ailə üzvlərinin sonrakı taleyi redaktə
Kəbi Sanıyevin həbsindən iki ay sonra onun həyat yoldaşı, 25 yaşlı Hənifə Sanıyevanı da həbs edirlər.[1] Digər bir mənbədə isə bu tarix 1 yanvar 1938-ci il olaraq qeyd olunmuşdur.[3] Hənifə Sanıyeva həm də "Əzrail" firqəsi işində həbs olunanlar sırasında olan Məhəmməd Həsən Hacı Sərdar oğlunun qızı idi.[3]
Heç bir şahid ifadəsi olmadan Hənifə Sanıyeva SSRİ XDİK Xüsusi Müşavirəsinin 9 sentyabr 1938-ci il tarixli qərarı ilə 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilir. O, cəzasını Vorkutda İslah-Əmək Düşərgəsində çəkir. Hənifə Sanıyeva yalnız 1946-cı ilin axırlarında vətənə qayıdır.[1] Azadlığa çıxandan sonra doğma kəndi Çaylıya qayıdan Hənifə Sanıyeva kolxozda çalışmış, sonra Bakıya oğlanlarının yanına köçmüşdür. Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsinin Cinayət İşləri üzrə Məhkəmə Kollegiyasının 29 oktyabr 1956-cı il tarixli rəyinə əsasən Sanıyeva Hənifə Məmməd Həsən qızına bəraət verilir.[3]
Hənifə Sanıyeva həbs olunan zaman azyaşlı övladları Eldar və Elmir nənəsi və əmisinin himayəsində yaşamalı olur. Buna baxmayaraq, onlar ali təhsil alırlar. Böyük oğlu Eldar Sanıyev Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun Tarix fakültəsində bitirib, tarix müəllimi işləyir, kiçik oğlu Elmir Sanıyev isə Azərbaycan Neft Kimya İnstitutunda təhsil alır və mühəndis işləyir.[1]
Kəbi Sanıyev həbs ediləndə ailəsinin Çaylı kəndində yaşadığı evin iki otağını alıb məktəbə çevirirlər. Qalan iki otaqda isə Kəbi Sanıyevin anası, bacısı, qardaşı, onun dörd övladı və həyat yoldaşı, Kəbi Sanıyevin iki oğlu yaşayır. Daha sonra kolxoz sədri, partkom və kənd soveti yaşadıqları iki otağı da əllərindən alırlar.[1]
1937-ci ildə Sanılı nəslindən bir neçə şəxs həbs edilmişdir. Həmin nəsildən həbs edilənlər: Hacı Kərim Sanılı (şair, müəllim), Kəbi Sanıyev (kapitan), Qasım Sanıyev, Allahverdi Sanıyev, Məhəmməd Sanıyev, Hənifə Sanıyeva (Kəbi Sanıyevin həyat yoldaşı), Çarçıyev Mustafa (Kərim Sanılının bacısı oğlu). Bu məhbuslardan Hənifə Sanıyeva və Qasım Sanıyev verilmiş cəza müddətini bitirib vətənə qayıtmışdır.[1]
Həmçinin bax redaktə
Xarici keçidlər redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Məhərrəmova K. "Sanılı dünyası". Bakı: "Elm-təhsil". 2015. 108.
- ↑ 1 2 Əhməd İsayev. "Çaylıda bir gün" (azərb. ). anl.az. 15 may 2019 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Carçıyev S. "Bir kəndin repressiyası" (Məxfi sənədlər əsasında) (PDF). Bakı: Nərmin Yayın Evi. 2018. 150.
- ↑ Məhərrəmova K. "Sanılı dünyası". Bakı: "Elm-təhsil". 2015. 108.