Kələm

Kələm
Kələm
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Malvids Dəstə: Kələmçiçəklilər Fəsilə: Kələmkimilər Cins: Kələm
Beynəlxalq elmi adı
	Brassica L., 1753[…];
ITIS	23054
NCBI	3705
EOL	38390

Kələm (lat. Brassica) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Xalq təbabəti

Kələmin elmi cəhətdən təsdiqlənmiş digər faydası da mədə və on iki barmaq bağırsaqda əmələ gələn yaralara müsbət təsir etməsidir. Bunun üçün 4-5 həftə ağ kələm suyunu içmək lazımdır. Kələm suyunu əldə etmək üçün təzə kələm yarpaqları yaxşıca yuyulur, suyu süzülür, nazik şəkildə doğranır və mətbəx robotundan keçirilir. Mədədə yaranan yanma və ağrı hissləri kələm suyunu içdikdən sonra demək olar ki, yox olacaq. Gündə bir litr kələm suyu yeməkdən sonra içilməlidir. Amma kələm suyunun təzə olmasına diqqət yetirilməlidir ki, tərkibindəki maddələr organizmə müsbət təsir göstərsin. Bəzi insanlarda kələm suyu qarında şişmə və köp əmələ gətirir. Buna görə də 1 fincan qaynar suya 1 çay qaşığı zirə qatmaq, üstünə qapaq örtmək və 10 dəqiqədən sonra içmək lazımdır. Antibiotiklərdən istifadə zamanı yaranan bağırsaq puzontusunu aradan qaldırmaq üçün kələm salatı yemək ya da kələm suyu içmək faydalıdır. Kələm yemək yeniyetmə yaşlarında ortaya çıxan sızanaqların yox olmasına da kömək edir.Şəkərlə bişirilmiş kələm şirəsi sərxoşları ayıltmaq üçün istifadə edilir. Ağız boşluğunun iltihabı prosesləri zamanı su ilə durulaşdırılmış kələm şirəsi ilə qarqara etmək çox faydalıdır. İrinli yara, xora, əzik və yanıqların üzərinə xırda doğranmış kələm yarpaqları qoyulduqda onların sağalması xeyli sürətlənir. Kələmin təzə şirəsi mədə və onikibarmaq bağırsaq xoralarında, qastritdə, qaraciyər, öd daşı, podaqra, ateroskleroz və başqa xəstəliklərdə tətbiq edilir.

Bostan kələminin yarpağı yerkökü, çuğundur və qara turpun kök-meyvələrinin şirəsi ilə 100 qram spirtdə qarışdırılır, 4-6 saat müddətində saxlanılıb süzülür və vərəm xəstəliyi əleyhinə istifadə edilir. Onun turşuya qoyulmuş yarpaqları şəkərli diabet əleyhinə də səmərəli vasitədir. Kələm şirəsi mədənin sekresiyasını artırır və turşuluğun azalması ilə gedən qastrit əleyhinə yaxşı təsir göstərir. Bundan başqa bağırsağın fəaliyyətini yaxşılaşdırır, qıcqırmanın qarşısını alır, peristaltikanı sürətləndirir, spastik ağrıları zəiflədir.

Kələm aterosklerozda, piylənmədə əvəzedilməz pəhriz vasitəsidir, çünki qanda xolesterinin miqdarını azaldır, maddələr mübadiləsini, o cümlədən yağ mübadiləsini normallaşdırır. Kələm şirəsi saxlanılanda keyfiyyətini tez itirir. Ona görə də müalicə müddətində hər gün sıxılmalı, emallı və şüşə qabda saxlanılmalıdır.

Növləri

Brassica assyriaca Mouterde
Brassica aucheri Boiss.
Brassica balearica Pers.
Brassica barrelieri (L.) Janka
Brassica brachyloma Boiss. & Reut.
Brassica cadmea Heldr. ex O.E.Schulz
Brassica carinata A.Braun
Brassica cretica Lam.
- Brassica cretica subsp. aegaea (Heldr. & Halácsy) Snogerup, M.A.Gust. & Bothmer
Brassica deflexa Boiss.
- Brassica deflexa subsp. leptocarpa (Boiss.) Hedge
Brassica deserti Danin & Hedge
Brassica desnottesii Emb. & Maire
Brassica dimorpha Coss. & Durieu
Brassica elongata Ehrh.
- Brassica elongata subsp. integrifolia (Boiss.) Breistr.
- Brassica elongata subsp. pinnatifida (Schmalh.) Schmalh.
- Brassica elongata subsp. subscaposa (Maire & Weiller) Maire
- Brassica elongata subsp. takhtajanii (V.I.Dorof.) D.A.German
Brassica fruticulosa Cirillo
- Brassica fruticulosa subsp. cossoniana (Boiss. & Reut.) Maire
- Brassica fruticulosa subsp. glaberrima (Pomel) Batt.
- Brassica fruticulosa subsp. numidica (Coss.) Maire
- Brassica fruticulosa subsp. radicata (Desf.) Batt.
Brassica gallicum O.E. Schulz
Brassica gravinae Ten.
Brassica hilarionis Post
Brassica incana Ten.
Brassica insularis Moris
Brassica iranica Rech.f., Aellen & Esfand.
Sarpet xardalı (Brassica juncea (L.) Czern.)
Brassica macrocarpa Guss.
Brassica montana Pourr.
Raps (Brassica napus L.)
Qara xardal (Brassica nigra (L.) K.Koch)
Brassica nivalis Boiss. & Heldr.
- Brassica nivalis subsp. jordanoffii (O.E.Schulz) Akeroyd & Leadlay
Gül kələm (Brassica oleracea L.)
Brassica oxyrrhina Coss.
Brassica procumbens (Poir.) O.E.Schulz
Şalğam-turp (Brassica rapa L.)
- Brassica rapa var. chinoleifera (Viehoever) Kitam.
- Brassica rapa var. oblonga (Mill.) Tacik
- Brassica rapa subsp. trilocularis Hanelt
Brassica repanda (Willd.) DC.
- Brassica repanda subsp. africana (Maire) Greuter & Burdet
- Brassica repanda subsp. almeriensis Gomez-Campo
- Brassica repanda subsp. blancoana (Boiss.) Heywood
- Brassica repanda subsp. cadevallii (Font Quer) Heywood
- Brassica repanda subsp. cantabrica (Font Quer) Heywood
- Brassica repanda subsp. confusa (Emb. & Maire) Heywood
- Brassica repanda subsp. dertosensis Molero & Rovira
- Brassica repanda subsp. galissieri (Girard) Heywood
- Brassica repanda subsp. glabrescens (Poldini) Gomez-Campo
- Brassica repanda subsp. gypsicola Gomez-Campo
- Brassica repanda subsp. latisiliqua (Boiss. & Reut.) Heywood
- Brassica repanda subsp. maritima (Rouy ex Willk.) Heywood
- Brassica repanda subsp. saxatilis (DC.) Heywood
- Brassica repanda subsp. silenifolia (Emb.) Greuter & Burdet
- Brassica repanda subsp. turbonis (P.Monts.) J.M.Monts. & Romo
Brassica rupestris Raf.
Brassica somalensis Hedge & A.G.Mill.
Brassica souliei Batt.
- Brassica souliei subsp. amplexicaulis (Desf.) Greuter & Burdet
Brassica spinescens Pomel
Brassica taurica (Tzvelev) Tzvelev
Brassica tournefortii Gouan
Brassica tyrrhena Giotta, Piccitto & Arrigoni
Brassica villosa Biv.
- Brassica villosa subsp. bivoniana (Mazzola & Raimondo) Raimondo & Mazzola
- Brassica villosa subsp. brevisiliqua (Raimondo & Mazzola) Raimondo & Geraci
- Brassica villosa subsp. drepanensis (Caruel) Raimondo & Mazzola
- Brassica villosa subsp. tinei (Lojac.) Raimondo & Mazzola

İstinadlar

↑ Al-Shehbaz I. A. A generic and tribal synopsis of the Brassicaceae (Cruciferae) (ing.). // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy Utrecht: IAPT, Wiley, 2012. Vol. 61, Iss. 5. P. 936. ISSN 0040-0262; 1996-8175 doi:10.1002/(ISSN)1996-8175
↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 299. doi:10.5962/BHL.TITLE.746

Həmçinin bax

[_e21e1c1fed599821-1] Al-Shehbaz I. A. A generic and tribal synopsis of the Brassicaceae (Cruciferae) (ing.). // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy Utrecht: IAPT, Wiley, 2012. Vol. 61, Iss. 5. P. 936. ISSN 0040-0262; 1996-8175 doi:10.1002/(ISSN)1996-8175

[_f3ebe8013779b973-2] Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 299. doi:10.5962/BHL.TITLE.746

[1]

[2]