Kağız kəsmə

Kağız kəsmə ― kağız dizaynı sənətidir. Bu sənət bütün dünyada fərqli mədəni üslublara uyğunlaşmaq üçün özünəməxsus şəkildə inkişaf etmişdir. Ən çox üslubun ortaq olduğu ənənəvi bir fərq, dizaynların kollajdakı kimi bir çox bitişik təbəqədən fərqli olaraq tək bir vərəqdən kəsilməsidir.

Tarixi

Çin rəsmisi Cai Lun, MT 105-ci ildə kağız icad etdikdən sonra MT 4-cü əsrdə Han sülaləsi dövründə kağız kəsmə sənəti meydana çıxdı. Ən qədim kağız Çində Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonunda tapılan 6-cı əsrin Altı Xanədanlığı dövrünə aid simmetrik bir dairədir. Sun və Tan sülalələri dövründə məşhur dekorativ sənət növü olaraq kağız kəsmə tətbiq olunmağa davam etdi.

Səkkizinci və ya doqquzuncu əsrdə kağız kəsimi Qərbi Asiyada və XVI əsrdə Türkiyədə ortaya çıxdı. Kağız düzəltmə haqqında biliklər 13-cü əsrə qədər Avropaya çatmadı, buna görə kağız kəsmə yalnız bundan sonra həmin ərazilərdə yayılmışdır. Məsələn İsveçrə və Almaniyada yalnız 16-cı əsrdə kağız sənəti yayılmağa başladı.

Çində

Tszyançji (剪紙), Çində ənənəvi bir kağız kəsmə üslubudur və zəngin Çin naxışları üçün naxışların kəsilməsindən əmələ gəlmiş və daha sonra özlüyündə bir xalq sənətinə çevrilmişdir. Tszyançji, Çində ən azı VI əsrdən bəri tətbiq olunur, demək olar ki, hamısı sağlamlıq, firavanlıq və ya dekorativ məqsədlər üçün Çin mədəniyyətində bir sıra fərqli istifadə sahələrinə malikdir. Qırmızı ən çox istifadə edilən rəngdir. Tszyançji şlamları tez-tez Çin bürcü heyvanlarını simvolizə edən Çin simvollarına çox vurğu edir. 2009-cu ildə olan UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahılarına daxil edilmişdir. Çin kağız kəsmə işi 1500 ildən çox bir tarixə malik olduğu və Çin boyu xalqın mədəni dəyərlərini təmsil etdiyi üçün tanındı və siyahıya alındı. Müasir kağız kəsmə ticarət sənayesinə çevrilmişdir. Çağdaş Çində, xüsusən Çin Yeni ili və ya toy kimi xüsusi tədbirlər zamanı istifadəsi populyardır.

Yaponiyada

Yapon kağızının kəsilməsinə Kirie və ya Kirigami (hərfi mənada kəsilmiş şəkil mənasını verir) deyilir. Çində ixtira edilmiş Tesuki Vaşi kağızının Koreyadan bir Buddist rahib Donço tərəfindən Yaponiyaya gətirilməsindən sonra MT 610-cu ildən sonra inkişaf etdiyi deyilir. Yaponların əllə kağız hazırlamaları bacarıqları eramızın 800-cü ilinə qədər rəqibsiz idi. Kağız kəsmə bu gün Yaponiyada çərçivəli sənət, quraşdırma və kağız heykəl kəsmə kimi müasir formalarda davam edir.

İndoneziyada

İndoneziya ənənəvi sənəti ənənəvi Çin sənətkarlarından təsirlənmişdir. Batik, İndoneziyanın ənənəvi sənəti və kağız kəsməsidir.

Hindistanda

Sanjhi, Hindistanın kağız kəsmə sənətidir. Kəsilmiş kağız ümumiyyətlə yerə qoyulur və Rangoli hazırlamaq üçün rənglər doldurulur.

Yəhudi

Kağız kəsmə, orta əsrlərdən bəri müxtəlif adət və mərasimlərlə əlaqəli və tətillər və ailə həyatı ilə əlaqəli yayılmış bir Yəhudi sənət növüdür. Kağız kəsiklər tez-tez bəzədilmiş ketubot (evlilik müqavilələri), Mizrah və bəzək əşyaları üçün şənliklərdə istifadə olunur. Bir hekayədə Rabbi Şem-Tov ben Yitzhak ben Ardutielin mürəkkəbinin donmuş olduğunu taparaq məktubları kağıza kəsərək əlyazma yazmağa davam etdiyindən bəhs olunur. 20-ci əsrdə İsraildə Yəhudi kağız kəsmə sənəti yenidən canlandı. Bu gün ən çox mizrah və ketubot üçün istifadə olunur.

İsveçdə

Miladda, kəsilmiş kağız çiçəkləri, kraker adlanan saçaqlı konfetlər və kəsilmiş kağızla örtülmüş Ljuskrona çiçəklərinin İsveç və İsveç-Amerika evlərində rast gəlinir.

İsveçrədə

Xüsusilə İsveçrənin Pays-d'Enhaut rayonunda kağız kəsmə ənənəsi var.