Karfagen məhv edilməlidir!
“Karfagen məhv edilməlidir” (qısa forma - lat. Carthago delenda est, tam ifadə - lat. Ceterum censeo Carthaginem delendam esse) — düşmənə və ya hər hansısa maneəyə qarşı mübarizə aparmaq üçün təkidli çağırış mənasını verən latın frazası. Daha geniş mənada ümumi müzakirə mövzusundan asılı olmayaraq eyni məsələyə daimi qayıdışdır.
Mark Porsi Katon 150-ci illərin sonunda Karfagen səfərindən sonra (müxtəlif mənbələrə görə eramızdan əvvəl 153 və ya 152 -də baş vermişdi) bütün çıxışlarını bu bəyanatla bitirmişdir.
Frazanın mənbəyi
redaktəQədim yunan bioqrafı Plutarxın “Böyük Katonun həyatı” əsərində qeyd edilir ki, Karfagenin barışmaz düşməni olan Roma sərkərdəsi və dövlət xadimi Mark Porsi Katon bütün çıxışlarını (mövzusundan asılı olmayaraq) Senatda işlətdiyi belə bir ifadə ilə bitirmişdir: “Bundan başqa, hesab edirəm ki, Karfagen məhv edilməlidir” ( lat. Ceterum censeo Carthaginem esse delendam). İbarənin müxtəlif formalarına bəzi digər qədim mənbələrdə də rast gəlinir.
Tarixi zəmin
redaktə
Romanın Aralıq dənizində hökmranlıq etmək üçün finikiyalıların şəhər-dövləti olan Karfagen ilə vuruşduğu Birinci və İkinci Pun müharibələrindəki uğura baxmayaraq, romalılar Karfagenin tərəfindən bir sıra alçaldıcı məğlubiyyətlərə də məruz qalmışdılar və onun yenidən canlanmasından qorxurdular. Bu, tam qələbə və bütün itkilərin qisasını almaq istəyinə gətirib çıxardı. Bundan əlavə, Roma Karfagenin tezliklə özünü bərpa etməsindən çox narahat idi və hələ də Roma ticarəti üçün güclü rəqabət yaradırdı. Bu vəziyyət israrla təkrarlanan Carthago delenda est ifadəsinin yaranmasına səbəb oldu.
Nəhayət, Üçüncü Pun müharibəsi nəticəsində yarım milyon əhalisi olan şəhər tamamilə dağıdıldı, sağ qalan sakinlər isə kölə kimi satıldılar. Sonrakı rəvayətə görə, şəhərin yerləşdiyi yer duzla örtüldü. Lakin sonradan romalılar Karfagendə yenidən məskunlaşdılar, bu da Roma Afrikasının əsas şəhəri və ərəblərin işğalına qədər Roma İmperiyasının ən böyük şəhərlərindən birinə çevrildi. Hazırda qədim Karfagenin yerləşdiyi yer Tunis şəhəri ətrafındadır.
Müasir dövrdə istifadəsi
redaktə1896-cı ildə Londonun "Saturday Review" qəzeti Almaniya ilə müharibənin zəruri olduğunu iddia edən bir məqalə dərc etdi, çünki "Germania est delenda ("Almaniya məhv edilməlidir" )"[1][2]
Almanyönlü Radio Paris radiostansiyasının diktoru Jan Herold-Paquis Vişi Fransada (1940-1944) gündəlik redaktor məqalələrini belə bitirdi: “et l'Angleterre, comme Carthage, sera détruite ! » [3]
2024-cü ilin martında Latviya Prezidenti Edqars Rinkeviç “ Russia delenda est!” ifadəsi ilə bitən bir tvit dərc etdi[4][5]
İstinadlar
redaktə- ↑ Umpenhour, Charles Merlin. Freedom, a Fading Illusion Arxiv surəti 20 iyul 2023 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ Kelley, Donald R.Frontiers of history Arxiv surəti 20 iyul 2023 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ Spotts, Frederic. The Shameful Peace. Yale University Press. 2008-01-01. səh. 70. ISBN 9780300163995.
- ↑ "Президент Латвии: Россия должна быть разрушена". Коммерсантъ. 2024-03-15. 2024-03-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-17.
- ↑ "Edgars Rinkēvičs". 2024-03-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-17.
Sitat səhvi: <references> daxilindəki "Энциклопедия" adlı <ref> teqi əvvəlki mətndə istifadə olunmur
Sitat səhvi: <references> daxilindəki "Astin" adlı <ref> teqi əvvəlki mətndə istifadə olunmur
Bağlantılar
redaktə- Karfagen məhv edilməlidir // otrezal . ru