Latın ifadələrinin siyahısı
Latın dilinin "ölü dil" sayılmasına baxmayaraq bu dilə aid bir çox söz və ifadələr digər dillərin leksikonunda, xüsusilə dini, elmi, hüquqi terminologiyada hələ də geniş istifadə olunmaqdadır. Yeni ümumiişlək söz və ifadələrin yaranmasında latın dilinin rolu çox olmuşdur. Təbabəti xüsusilə kimya, biologiya, anatomiya kimi elmləri, o cümlədən beynəlxalq hüququ latın söz və ifadələrsiz təsəvür etmək qeyri mümkündür. Latın ifadələri günümüzdə elmi və məntiqi fikirləri geniş auditoriyaya çatdırmaq üçün mühüm bir vasitəyə çevrilmişdir. Son zamanlar elm və texnikanın, iqtisadiyatın, ticarətin sürətlə inkişaf etməsi ilə meydana çıxan yeni termin və ifadələr ingilis dili əsasında formalaşsalar da latın dilindən digər dillərə oturmuş söz və ifadələr hələ də klassikliyini qoruyub saxlamaqdadır. Latın söz və ifadələri bu məqalədə əlifba sırası ilə təqdim olunmuşdur.
Latın ifadələri
A
redaktə| Latınca | Tərcümə | Qeydlər |
|---|---|---|
| a bene placito | ||
| ab absurdo | cəfəngiyyat, absurd | |
| ab aeterno | əbədidən | |
| ab antiquo | keçmişdən | |
| ab extra | arxadan | |
| ab hinc və ya abhinc | burdan | |
| ab imo pectore | dərin qəlbdən | |
| ab inconvenienti | narahatlıq doğuran | |
| ab incunabulis | beşikdən | əvvəldən, başlanğıcdan |
| ab initio | əvvəldən, başlanğıcdan | |
| ab intra | daxildən | |
| ab invito | məcburi, könüllü olmayan | |
| ab irato | əsəbi insan tərəfindən | |
| ab origine | mənbədən | orijinal mənbədən |
| ab ovo usque ad mala | yumurtadan almayadək | əvvəldən axıra qədər mənasını daşıyır |
| ab uno disce omnes | bir dəfədən, hamısı öyrən | |
| ab urbe condita (a.u.c.) | əsası qoyulmuş şəhər | |
| ab utili | faydalılıq | |
| absens haeres non erit | iştirak etməyən adam varis olmayacaq | |
| absente reo | mühakimə ediləcək şəxs yoxdur | |
| absit inuria | qoy ağrı-acı yox olsun | arzudur |
| absit omen | qoy bu əlamət yox olsun | qoy bu əlamət pisə yoluzmasın. arzudur |
| absolutum dominium | mütləq hakimiyyət, mütləq üstünlük | |
| absolvo | bağışlayıram | |
| abundans cautela non nocet | artıq ehtiyatlılığın ziyanı yoxdur | |
| abusus non tollit usum | sui-istifadə istidafəni inkar eləmir | bir şeydən sui-istifadə edilibsə, bu o demək deyil ki, ondan düzgün istifaə edilə bilməz |
| a caelo usque ad centrum | səmadan mərkəzə kimi | |
| a capite ad calcem | başdan cəhənnəmə kimi | |
| a contrario | əks tərəf, əksinə | |
| Ad vitam æternam | Sonsuz bir həyat üçün | |
| Ægroto dum anima est, spes est | Xəstə nəfəs aldıqca ümid vardır | |
| a Deucalione | Deucalion-dan bəri | Çox qədim zamanlarda. Qaus Lisilusdan bəri |
| a falsis principiis proficiscia falsis principiis proficisci | səhv prinsiplər əsasında qüvvəyə minmə | Siseronun De Finibus əsərindən hüquqi termin |
| a fortiori | daha güclü | Adətən, daha az dəqiq olan arqumentə nisbətən, daha aydın nəticələrə üstünlük verilməsi |
| Age quod agis! | Nə edirsən et! | |
| Alea iacta est | Zərlər atıldı | |
| Alis grave nil | Heç bir şey qanadları olandan daha xəfif deyildir | |
| Amantes amentesl | Aşiq olmaq dəlilikdir | |
| a mari usque ad mare | dənizdən dənizə | |
| Amicus certus in re incerta cernitur | Dost dar gündə tanınar | |
| Amor est vitae essentia | Eşq həyatın özüdür | |
| Amor omnia vincit | Eşq hər çətinliyin öhdəsindən gələr | |
| Amor patriæ nostra lex | Vətən sevgisi qanunumuzdur | |
| a pedibus usque ad caput | ayaqdan başa qədər | |
| a posse ad esse | ehtimaldan fəaliyyətə keçmə | |
| a posteriori | daha sonradan | apriori sözünün antonimidir |
| a priori | əvvəlcədən | |
| Aquila non capit muscas | Qartallar milçək ovlamazlar | |
| accipe hoc | bunu götür | |
| accusare nemo se debet nisi coram Deo | Heç kim Allahın iştirakı olmadan özünü günahlandırmamalıdır | |
| acta deos numquam mortalia fallunt | ölümlə Allahı aldatmaq mümkün deyil | |
| acta est fabula plaudite | əsər alqışa layiq ifa olundu! | |
| acta non verba | Hərəkət lazımdı, söz yox, Hərəkət söz deyil | |
| acta sanctorum | müqəddəslərin ölümü | |
| Acta est fabula | Oyun bitti | |
| actus me invito factus non est meus actus | öz iradəmin əleyhinə etdiyim hərəkət mənim hərəkətim deyil | |
| actus reus | günahkar əməl | |
| ad absurdum | cəfəngiyyat, absurd | |
| ad abundantiam | izafi, artıq, əlavə olaraq | |
| ad altiora tendo | mən daha yüksəklərə can atıram | |
| ad arbitrium | könüllü, məmnuniyyətlə | |
| Ad astra | Ulduzlara doğru | |
| ad astra per aspera | Çətinlikdə ulduzlara doğru | |
| ad augusta per angusta | Çətinliklərə qalib gələrək yüksəlmək | |
| ad captandumvulgus | Kütləni ələ almaq məqsədilə | |
| ad clerum | ruhaniliyə doğru | |
| ad eundem | eyni şeyə doğru | |
| ad fontes | mənbəyə doğru, mənbəyə istinadən | |
| ad fundum | aşağıya doğru | |
| ad hoc | konkret məsələ ilə əlaqədar | |
| ad hominem | insana tərəf | |
| ad infinitum | sonsuzluğa doğru | |
| ad interim (ad int) | Bu arada, həmçinin | |
| ad libitum (ad lib) | həzz | |
| ad litem | məhkəmə prosesi | |
| ad lucem | işığa doğru | |
| ad maiorem Dei gloriam və ya ad majorem Dei gloriam(AMDG) | Allahın eşqinə, Allahın şərəfinə | |
| ad mortem | ölümə doğru | |
| ad multos annos | neçə belə illərə | arzu |
| ad nauseam | dəniz xəstəliyi | |
| ad oculos | gözlə aşkar seçilən | |
| ad pedem litterae | eynən yazıldığı kimi | |
| ad perpetuam memoriam | daima yaddaşlarda qalmaq/qalan | |
| ad quod damnum | hər hansı bir zərər, istənilən bir ziyan | |
| ad referendum (ad ref) |
müvəqqəti razılaşdırılb, lakin rəsmi təsdiqini gösləyir | |
| ad rem | bununla əlaqədar | |
| ad undas | cəhənnəm | |
| ad usum proprium (ad us. propr.) | şəxsi istifadə | |
| according to value | dəyər, dəyərə dair | |
| ad victoriam | qəbələbə doğru | |
| ad vitam aeternam | ölməzlik | |
| addendum | əlavələr, əlavə ediləcək şeylər | |
| adaequatio intellectus et rei | intellekt ilə reallıq arasında əlaqə | |
| adaequatio intellectus nostri cum re | intellekt ilə reallıq arasında razılıq | |
| Adsum | Buradayam | |
| adversus solem ne loquitor | günəşin əleyhinə danışma! | və ya açıq-aydın səhv olan fikirlə razılaşma! |
| advocatus diaboli | iblisin vəkili | |
| aegri somnia | xəstənin arzusu | |
| aetat. | yaşlı | |
| aetatis suae | hər hansı bir şəxsin yaşı | |
| affidavit | iddia etmək | |
| age quod agis | nə eləyirsənsə, elə onu da elə | |
| agenda | görüləcək işlər | |
| agere sequitur credere | inandığın işi gör | |
| Agnus Dei | Allahın quzusu | |
| alias | başqa vaxt, digər sözlə, başqa cür desək | |
| alibi | başqa yerdə | |
| alis aquilae | qartalın qanadında | |
| alis grave nil | qanadı olan üçün heç nə çətin deyil | |
| alis volat propriis | o öz qanadları ilə uçur | |
| alma mater | övladına süd verən ana | |
| alter ego | başqa bir "mən" | |
| alterum non laedere | başqasını yaralama | |
| alumnus or alumna |
şagird, tələbə | |
| amicus curiae | məhkəmənin dostu | |
| Amicus Plato, sed magis amica veritas. | Platon mənim dostumdur, amma həqiqət daha yaxın dostumdur | |
| amor Dei intellectualis | allaha olan intellektual sevgi | |
| amor fati | ölümünü unutma | |
| amor omnibus idem | sevgi hamı üçün eynidi | |
| amor patriae | vətənpərvərlik | |
| anglice | ingiliscə | |
| animus in consulendo liber | fikirlərdən azad olmuş şüur | |
| anno (an.) | ildə bir dəfə | |
| Anno Domini(A.D.) | İsa peyğəmbərin doğulduğu il | |
| anno regni | hakimiyyət illəri | |
| annus horribilis | dəhşətli il | |
| annuit cœptis | razılıq verildi və iş başlandı | |
| annus mirabilis | gözəl il | 1665–1666-ci illərdə İshaq Nyutonun ixtiralarını təsvir etmək üçün istifadə edilir |
| annus terribilis | ölümcül il | 1348-ci ildə Avropada yayılmış taun xəstəliyini təsvir etmək üçün istifadə edilir |
| ante bellum | müharibədən əvvəl | ABŞ vətəndaş müharibəsi nəzərdə tutulur |
| ante cibum(a.c.) | yeməkdən əvvəl | təbabətə aiddir |
| ante litteram | məktubdan əvvəl | |
| ante meridiem(a.m.) | günortadan əvvəl | |
| ante mortem | ölümdən əvvəl | |
| ante omnia armari | hər şeydən əvvəl silahlan | |
| ante prandium(a.p.) | nahardan əvvəl | |
| apparatus criticus | tənqidçinin istifadə etdiyi alətlər | |
| aqua (aq.) | su | |
| aqua fortis | güclü su | azot turşusu |
| aqua pura | təmiz su | |
| aqua regia | hakimiyyət suyu | hidroxlorid turşusu |
| aqua vitae | həyat suyu | |
| aquila non capit muscas | qartal milçək tutmaz | |
| arbiter elegantiarum | dequstator | |
| Arcana imperii | gücün sirri | |
| Arcanum boni tenoris animae | gözəl əhval-ruhiyyənin sirri | |
| arcus senilis | yaşlı adamın qozbelliyi | |
| arduus ad solem | günəşə istiqamətlənmək | |
| argentum album | ağ gümüş | |
| arguendo | mübahisə predmeti | |
| Argumentum ad hominem | Mübahisənin səviyyəsi mübahisə etdiyin adamın səviyyəsindən asılıdır | |
| ars [est] celare artem | incəsənət incəsənəti gizlətmək üçün lazımdır | |
| Ars gratia artis | İncəsənət üçün incəsənət | |
| ars longa, vita brevis | incəsənət uzundur, həyat isə qısa | |
| arte et labore | incəsənətlə və zəhmətlə | |
| arte et marte | bacarıqla və cəsarətlə | |
| Asinus asinorum in sæcula sæculorum | Yüzilliklərin gördüyü eşşəklərin ən eşşəyi | |
| Auctores Varii | müxtəlif müəlliflər | |
| Audaces fortuna juvat | Tale cəsarət edənə gülər | |
| audax at fidelis | Cəsur, amma etibarlı | |
| audemus jura nostra defendere | Haqqımızı aramağa cəsarət edirik | |
| audentes fortuna iuvat | tale cəsurları mükafatlandırır | |
| audi alteram partem | digər tərəfin dinlənilməsi | |
| audio hostem | düşməni eşidirəm | |
| audi, vide, tace | eşit, gör, danışma | |
| auri sacra fames | Lənətə gəmiş qızıl hərisliyi | |
| aurora borealis | qütb ulduzu | |
| aurum potestas est | qızıl gücdü | |
| aut Caesar aut nihil | ya Sezar, ya da heç nə | |
| Ave Cæsar, morituri te salutant | Salam olsun Sezara, ölümə gedənlər səni salamlayır | Döyüşdən əvvəl qladiatorların salamı |
| Avaro omnia desunt, inopi pauca, sapienti nihil | Xəsisinin hər şeyi, kasıbın bəzi şeyləri əskikdir. Müdriyin isə heç bir şeyi əskik deyildir | |
| Barbarus hic ego sum quia non intellegor ulli | Məni burda barbar hesab edirlər, çünki məni anlamırlar | |
| Bene diagnoscitur, bene curatur | Yaxşı diaqnoz yaxşı müalicə deməkdir | |
| Bona fide | Xoş niyyətlə | |
| Bona valetudo melior est quam maximæ divitiæ | Sağlam olmaq ən yaxşı zənginlikdən belə üstündür |