Lavanda

Lavanda (lat. Lavandula) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Lavanda
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Lamidlər Dəstə: Dalamazçiçəklilər Fəsilə: Dalamazkimilər Yarımfəsilə: Pişiknanəsikimilər Triba: Reyhankimilər Cins: Lavanda
Beynəlxalq elmi adı
Lavandula L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   500370 NCBI   39169 EOL   61212

Lavanda çoxillik ətirli ədviyyat bitkisidir. Bu bitkinin vətəni Aralıq dənizi sahilləri hesab olunur. Qədim Misirdə mumiyalaşdırma zamanı istifadə edilən maddənin əsas komponentlərindən biri olub. Bitkinin öz ətrini 3 min il saxlaya bilməsi məlumdur. Belə ki, 1922-ci ildə Misir fironu Tutanxamonun mumiyasından ətirli lavandanın qalıqları tapılmışdır.

Əhəmiyyəti

Lavanda bitkisinin bütün hissələrində efir yağları toplanır. Lakin çiçəklərdə onun miqdarı daha çox 0,8-3,0 %-ə qədərdir. Lavanda yağının əsas komponenti (tərkib hissəsi) linalilasefat (30-56 %) və linalol (10-12 %) hesab edilir. Lavanda yağı və ondan alınan məhsullar (efir yağı, quru çiçək qrupu) ətriyyat - kosmetika sənayesində, qida və əczaçılıq sənayesində, tibdə və məişət kimyasında istifadə edilir. Lavanda yaxşı bal verən bitki hesab olunur və eroziya əleyhinə bitki kimi istifadə edilir.

Yayılması

Avropada lavandanı XVI əsrin axırlarında becərməyə başlamışlar. Rusiya ərazisinə lavanda XIX yüzilliyin ikinci yarısında gətirilmişdir. Lakin, ilk dəfə sənaye halında plantasiyalar şəklində becərilməsinə 1929-cu ildə Krımda başlamışlar. 1937-ci ildə lavanda Krasnodar vilayətində, 1945-ci il-lər Moldovada becərilməyə başlanmışdır. Onun ümumi əkin sahəsi 9 min hektara yaxın, məhsuldarlığı isə 20-30 s/ha-dır.

Sinonimləri

Heterotipik sinonimləri

• Chaetostachys Benth.
• Fabricia Adans.
• Isinia Rech.f.
• Sabaudia Buscal. & Muschl.
• Stoechas Mill.
• Styphonia Medik.

Növləri

• Lavandula × alportelensis P.Silva, Fontes & Myre
• Ensizyarpaq lavanda (Lavandula angustifolia Mill.)
• Lavandula antineae Maire
• Lavandula aristibracteata A.G.Mill.
• Lavandula atriplicifolia Benth.
• Lavandula austroapennina N.G.Passal., Tundis & Upson
• Lavandula bipinnata (Roth) Kuntze
• Lavandula bramwellii Upson & S.Andrews
• Lavandula buchii Webb & Berthel.
• Lavandula × cadevallii Sennen
• Lavandula canariensis Mill.
• Lavandula × cavanillesii D.Guillot & Rosselló
• Lavandula citriodora A.G.Mill.
• Lavandula coronopifolia Poir.
• Lavandula dentata L.
• Lavandula dhofarensis A.G.Mill.
• Lavandula erythraeae (Chiov.) Cufod.
• Lavandula galgalloensis A.G.Mill.
• Lavandula gibsonii J.Graham
• Lavandula × ginginsii Upson & S.Andrews
• Lavandula hasikensis A.G.Mill.
• Lavandula × heterophylla Viv.
• Lavandula × intermedia Emeric ex Loisel.
• Lavandula lanata Boiss.
• Enliyarpaq lavanda (Lavandula latifolia Medik.)
• Lavandula × limae Rozeira
• Lavandula × losae Sánchez-Gómez, Alcaraz & García Vall.
• Lavandula macra Baker
• Lavandula mairei Humbert
• Lavandula maroccana Murb.
• Lavandula minutolii Bolle
• Lavandula multifida L.
• Lavandula nimmoi Benth.
• Lavandula nooruddinii A.Patzelt & A.Al Hinai
• Lavandula pedunculata (Mill.) Cav.
• Lavandula pinnata Lundmark
• Lavandula pubescens Decne.
• Lavandula qishnensis Upson & S.Andrews
• Lavandula rejdalii Upson & Jury
• Lavandula rotundifolia Benth.
• Lavandula saharica Upson & Jury
• Lavandula samhanensis Upson & S.Andrews
• Lavandula setifera T.Anderson
• Lavandula somaliensis Chaytor
• Yunan lavandası (Lavandula stoechas L.)
• Lavandula sublepidota Rech.f.
• Lavandula subnuda Benth.
• Lavandula tenuisecta Coss. ex Ball
• Lavandula viridis L'Hér.