Lev Zilber
Lev Zilber (15 (27) mart 1894, Pskov[1] – 10 noyabr 1966[2], Moskva[2]) — sovet mikrobioloqu, virusoloqu və immunoloqu; SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının akademiki (AMN SSSR; 1945), Sovet virusologiya məktəbinin banisi. Yazıçı Veniamin Kaverinin böyük qardaşı.
| Lev Zilber | |
|---|---|
| rus. Лев Александрович Зильбер | |
 | |
| Doğum tarixi | 15 (27) mart 1894 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 10 noyabr 1966[2] (72 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Həyat yoldaşı | |
| Elm sahələri | virusologiya, mikrobiologiya[1], İmmunologiya[1] |
| Təhsili |
|
| Mükafatları |
    |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəZilber 15 mart (27 mart) 1894-cü ildə[3] kapelmeyster Abel Zilber və onun həyat yoldaşı, pianoçu və musiqi dükanı sahibi, qızı Xana Qirşevna (Anna Qriqoriyevna) Dessonun ailəsində anadan olub. Bacısı Leya, Lev Zilberin sinif yoldaşı olan yazıçı və ədəbiyyatşünas Yuri Tynyanov ilə evlidir.
Karyerası
redaktə1912-ci ildə Pskov quberniya gimnaziyasını gümüş medalla bitirmiş və Sankt-Peterburq İmperator Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinin təbiət şöbəsinə daxil olmuşdur. 1915-ci ildə Moskva Universitetinin tibb fakültəsinə transfer olub, eyni zamanda təbiət kafedrasında dərslərdə iştirak etməyə icazə alıb və 1919-cu ildə oranı bitirib.
1919-cu ildə könüllü olaraq cəbhəyə yola düşərək Qırmızı Orduda həkimdən tibb bölməsinin rəisinə qədər müxtəlif vəzifələrdə xidmət etmişdir. O, ağqvardiyaçılar tərəfindən əsir götürülsə də, qaçmağı bacarıb. 1921-ci ildən Moskvada Xalq Səhiyyə Komissarlığının Mikrobiologiya İnstitutunda işləyib.[4]
1928-ci ildə Zinaida Yermolyeva ilə evlənib. Toydan sonrakı ilk aylar Zilber və Yermolyeva Fransada Paster İnstitutunda və Almaniyada Robert Kox İnstitutunda işləyiblər.[5] 1929-cu ildə Xalq Səhiyyə Komissarı Nikolay Semaşko tərəfindən tif xəstəliyinin yayılmasının qarşısını almaq üçün Nijni Novqorod yaxınlığındakı Dzerjinsk şəhərinə göndərilib.[6]
İlk həbsləri
redaktə1929-cu ildə Azərbaycan Mikrobiologiya İnstitutunun direktoru və Bakıda Tibb Universitetində mikrobiologiya kafedrasının müdiri vəzifələrində işləmək təklifini qəbul edib. 1930-cu ildə Dağlıq Qarabağın Bulutan və Hadrut kəndlərində vəba xəstəliyinin qarşısının alınmasına rəhbərlik etmişdir.[7] Bakıya qayıtdıqdan sonra ona "Qırmızı bayraq" ordeni təqdim olundu, lakin daha sonra Azərbaycan əhalisini vəba xəstəliyinə yoluxdurmaq üçün təxribat törətməkdə ittiham edilərək həbs edildi. O, 4 aydan sonra azad edildi (böyük ehtimalla, Lev Zilberin kiçik qardaşı, yazıçı Veniamin Kaverinin Maksim Qorkidən xahiş etməsi ilə, bəlkə də keçmiş həyat yoldaşı Zinaida Yermolyevanın səyi ilə).[8] Azadlığa çıxandan sonra Zilber Moskvada Mərkəzi Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunda mikrobiologiya kafedrasına rəhbərlik edib və Lev Taraseviç adına RSFSR Xalq Səhiyyə Komissarlığının Dövlət Elmi və Nəzarət İnstitutunun mikrobiologiya şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışıb.
1932-ci ildə Qazaxıstanda çiçək xəstəliyinin qarşısının alınmasına rəhbərlik edib[6] və 1935-ci ildə Valeriya Petrovna Kiseleva ilə evlənib.
1935-1936-cı illərdə RSFSR Xalq Səhiyyə Komissarlığı yanında Mərkəzi Virus Laboratoriyasının yaradılmasına və SSRİ Elmlər Akademiyasının Mikrobiologiya İnstitutunda virusologiya şöbəsinin açılmasına nail olmuşdur.[5][6]
1937-ci ildə mərkəzi sinir sistemindəki naməlum yoluxucu xəstəliyi öyrənmək üçün SSRİ Xalq Səhiyyə Komissarlığının Uzaq Şərq ekspedisiyasına rəhbərlik etmişdir. Ekspedisiyanın işi zamanı xəstəliyin xarakteri - gənə ensefaliti aydınlaşdırılıb və onunla mübarizə üsulları təklif olunub.[8]
Qayıdandan dərhal sonra o, Moskvaya ensefalit yoluxdurmaq cəhdi və ensefalitin SSRİ-yə yapon diversantları tərəfindən gətirildiyini gizlətdiyinə görə həbs edilib. 1939-cu ilin iyununda azad edilib. Onun azad edilməsi uğrunda mübarizədə qardaşı Kaverin, Ermolyeva, Uzaq Şərq ekspedisiyasındakı həmkarları Antonina Şubladze, Mixail Çumakov, Valentin Solovyov və bir çox başqaları iştirak ediblər.[6][9]
1939-cu ildə Qamaleya Elmi-Tədqiqat Epidemiologiya İnstitutunda virusologiya şöbəsinin müdiri olub və 1966-cı ildə üçüncü həbs zamanı (1940-1944) verdiyi fasiləni çıxmaqla ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə çalışıb.[4]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 5 6 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ 1 2 3 4 Зильбер Лев Александрович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Kiselev, Lev; Levina, Elena. Lev Aleksandrovich Zilber 1894–1966 Life in science. Moscow: Science. 2005. 665–680.
- ↑ 1 2 "Lev Zilber". TheFreeDictionary.com. İstifadə tarixi: 2023-01-31.
- ↑ 1 2 Viktorov, Alexey. "Immunity to prison: the fate of the outstanding scientist Lev Zilber". un-sci.com (rus). December 24, 2022. 2023-01-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-31.
- ↑ 1 2 3 4 Kiselev, Lev Lʹvovich. Lev Aleksandrovich Zilber, 1894–1966: life in science (rus). Science. 2005. ISBN 978-5-02-034037-4.
- ↑ "Lev Zilber "Operation Ruda (Blood)"". 2020-02-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-29.
- ↑ 1 2 "Academician Lev Zilber. Founder of Soviet medical virology". livejournal.com. April 25, 2020. İstifadə tarixi: 2023-01-31.
- ↑ Kaverin, Vemiamin. Epilogue. Вагриус. 2006. ISBN 5-9697-0306-0.