Mirzə Cahangir xan Ziyai

Mirzə Cahangir xan Ziyai
Mirzə Cahangir xan Ziyai
	Mirzə Cahangir xan ibn Möhbəli xan ibn Mirzə Məhəmmədtağı
Doğum tarixi	1858
Doğum yeri	Mərənd, İran;
Vəfat tarixi	1933
Atası	Mirzə Möhbəli xan Yekani
Fəaliyyəti	diplomat

Mirzə Cahangir xan Ziyai (1858, Mərənd – 1933) — XIX əsr Azərbaycan şairi, xəttat, diplomat.

Soy

Əllamə Mirzə Məhəmməd Əli Müdərris Təbrizi Reyhatənül Ədəb kitabı Nizamül Mülk başlığı altında ona görə belə yazır: Onun soyu Nəzərəli xan Mərəndi, Mir Qılınc ki Seyid Həsən Babanın soyundadndır^[1] və Mərəndin Yekan Kəhriz kəndində dəfn olunmuşdur yetişir. Mir Qılınc o, kəndin seyidlər və əşraflarındanidi və orada məşhur türbəsi vardır.^[2]

Həyatı

Mirzə Cahangir xan ibn Möhbəli xan ibn Mirzə Məhəmmədtağı 1858-ci ildə Mərənddə doğulmuşdur.

Təbrizdə mədrəsə təhsili aldıqdan sonra İranın Xarici İşlər nazirliyində çalışmağa başlamışdı. Təbriz, Məşhəd şəhərlərində konsulxanalarda kargüzar kimi işləmişdi. 1906-cı ildə İranın Bağdad şəhərində konsulu olmuşdu. təhsilini bitirdikdən sonra iİranın qacarlar dönəmindəki xarici işlər nazirliyində atası yerində işə başladı. Ziyai fransız dilini mükəmməl şəkildə öyrənib xarici işlər nazirliyində yüksək məqamlara çatdı. O, məqamlardan xarici işlər naizirliyinin baş müdiri və bir dönəm xarici işlər nazirliyinin sepəhdar Əzəm Tünikabüni zamanında kəfilliyindən ad aparmaq olar. Bir dönəmdə İran-Əfqanistan və İran-İraq sınırları bəlləndirmə komisyonunun üzvüidi. Ziyai ömrünün son dönəmlərində Qum şəhərinə köçdü və oranın bir müddət hakimliyidə onunlaidi. 1352h.q ilində vəfat edib qadınlar məscidi Məsumə hərəminin yanında dəfn edilmişdir.^[3]

İşləri

Dövlət işlərində işlədiyi zaman İran ilə Əfqanistan arasındakı Xurasan mahalının ixtilafli yerləri, Kürdistan mahalının 20 fərsəxlik böyüklüyündə olan Osmanlı torpağında İranla İraq arasında olan yerləri rəsmi istinad və mənbələrə dayanaraq onların əlindən alıb İrana bağlamışdır.^[4]

Yaradıcılığı

Mirzə Cahangir xan Ziyai yaradıcılıqla məşğul olmuşdu. Ziyai təxəllüsü ilə şeir yazırdı. Divanı var.

O, Əli ibn Əbutalibin vəsiyyətlərini fars dilində nəzmə çəkmişdir. Bu vəsiyyətnamə 1912-ci ildə İstanbulda, divanı isə şairin vəfatından sonra Tehranda çap olunmuşdur.

Divandan başqa, onun Siyasət namə, Həqiqət namə və Əli bin Əbutalibin oğlu Həsənə yazdığı vəsiyyətnaməsi şer şəklində yadigar galıbdır. İmam Hüseynə görədə bir oniki bəndli Möhtəşəm Kaşani üslubunda şeri var.^[5] Ələsr surəsinin təfsirini farsca yazmışdır.^[6]

O, Azərbaycan türkcəsindədə şerlər yazıbdır. onun o, şerləri başqa bir kitabda çap olmaq üçün divanının ikinci çapından ayrıldı amma bu iş olmadı.^[7]

Mirzə Cahangir xan Ziyainın "Siyasətnamə" adlı əsəri 1909-cu ildə daşbasma üsulu ilə çap olynyb.

Mənbə

Ənvər Çingizoğlu, Qacarlar dövrünün diplomatları, Bakı, "Mütərcim", 2012. 334 səh.

İstinadlar

↑ Məhəmməd Əlvansaz Xoyi,Məsnəd Nişini Quds, Homaye Qədir nəşri,s. 18, ISBN 978-964-8493-17-7
↑ Məhəmməd Əli Müdərris, Reyhanətül Ədəb,c. 5–6, s. 123–124(مدرس محمدعلي، ريحانه الادب، جلد 5 و 6، ص 123 و 124 )
↑ Neçə dilli Azərbaycan mütəkəllimləri, Əskər Zeynai, s. 153(سخنوران چند زبانه آذربایجان (عسکر زینائی اثنی . نشر آذر سبلان . 1376)، ص 153 .)
↑ Reyhanətül Ədəb, c.6, s. 123(مدرس، محمد علی,ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب)
↑ İranın müasir adlı-sanlı bəlağətli şəxsləri, Məhəmməd Baqir Bərqəi, c. 2, s. 2376–2379 (سخنوران نامی معاصر ایران . (محمدباقر برقعی، قم، خرم، 1373) ج 2، صص 2376–2379 .)
↑ "Aşura istilahları(ضيايي ناظم الملك), sonuncu baxış:03.03.2012". 2012-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-02.
↑ Neçə dilli Azərbaycan mütəkəllimləri, Əskər Zeynai, s. 154(سخنوران چند زبانه آذربایجان (عسکر زینائی اثنی . نشر آذر سبلان . 1376)، ص 154 .)

Həmçinin bax

[M14-1] Məhəmməd Əlvansaz Xoyi,Məsnəd Nişini Quds, Homaye Qədir nəşri,s. 18, ISBN 978-964-8493-17-7

[2] Məhəmməd Əli Müdərris, Reyhanətül Ədəb,c. 5–6, s. 123–124(مدرس محمدعلي، ريحانه الادب، جلد 5 و 6، ص 123 و 124 )

[3] Neçə dilli Azərbaycan mütəkəllimləri, Əskər Zeynai, s. 153(سخنوران چند زبانه آذربایجان (عسکر زینائی اثنی . نشر آذر سبلان . 1376)، ص 153 .)

[4] Reyhanətül Ədəb, c.6, s. 123(مدرس، محمد علی,ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب)

[5] İranın müasir adlı-sanlı bəlağətli şəxsləri, Məhəmməd Baqir Bərqəi, c. 2, s. 2376–2379 (سخنوران نامی معاصر ایران . (محمدباقر برقعی، قم، خرم، 1373) ج 2، صص 2376–2379 .)

[6] "Aşura istilahları(ضيايي ناظم الملك), sonuncu baxış:03.03.2012". 2012-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-02.

[7] Neçə dilli Azərbaycan mütəkəllimləri, Əskər Zeynai, s. 154(سخنوران چند زبانه آذربایجان (عسکر زینائی اثنی . نشر آذر سبلان . 1376)، ص 154 .)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]