Neymeqen

Neymeqen
Neymeqen
	Nijmegen
Bayraq[d]	Gerb[d]
	51°50′51″ şm. e. 5°51′45″ ş. u.HGYO
Ölkə	Niderland;
Tarixi və coğrafiyası
İlk məlumat	I əsr
Sahəsi	57,53 km²; 57,78 km²;
Mərkəzin hündürlüyü	29 m
Saat qurşağı	UTC+01:00;
Əhalisi
Əhalisi	177.359 nəf. (1 yanvar 2021);
Rəsmi dili	niderland dili;
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	0481, 024
Poçt indeksi	6500–6546, 6663
Digər
	nijmegen.nl
	Xəritəni göstər/gizlə Neymeqen
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Neymeqen^[3] (nid. Nijmegen, BFƏ: [ˈnɛi̯ˌmeːɣə(n)], əvvəl Nimveqen (alm. Nimwegen‎) — Niderlandın şərq hissəsində, Qelderland əyalətində yerləşən şəhər, Vaal çayının üzərində (Reyn deltasındakı qollardan biri). Əhalisi — 165,1 min nəfər (2012). Sahəsi — 57,53 km².

Tarixi məlumat

Roma dövründə Batavodurum, daha sonra Noviomagus kimi tanınan Niderlandın ən qədim şəhəri. İlk qeyd, Milad I əsrin əvvəllərində Vaal və Reyn çayları vadisində Roma qoşunları tərəfindən hərbi bir qala inşa edilməsi ilə əlaqələndirilir. Roma hökmranlığına qarşı üsyan zamanı dağılan, lakin ticarət sayəsində dirçəldilən və genişlənən qala yaxınlığında Oppidum Batavorum (lat. «batavlar şəhəri») adlanan kiçik bir yaşayış yeri meydana gəldi.

Neymeqenin "Qızıl Çağı" burada kral palatinasının (sarayının) yerləşdiyi karolinq dövrüdür. 1230-cu ildə Müqəddəs Roma İmperatoru II Frederik Neymeqen şəhərinə imtiyazlar verdi. 17 il sonra, 1247-ci ildə, şəhər ödənilməmiş borcları təmin etmək üçün Qelderland əyalətinin mülkiyyətinin bir hissəsinə çevrildi və heç vaxt ödənmədiyi üçün qraflığın, daha sonra Qelderland əyalətinin bir hissəsi olaraq qaldı^[4].

Orta əsrlərdə Neymeqen azad bir şəhər idi, Hanza ittifaqının üzvü idi (1364-cü ildən). 1473-cü ildə Burqundiya Hersoqu Çarlz Bold ordusu tərəfindən alındı. XVI əsrdə, Niderland inqilabının başlaması ilə, Utrext Birliyi tərəfində İspaniyanın rəhbərliyinə qarşı çıxdı. XIV Lüdovik müharibələri dövründə fransızlar tərəfindən alındı (1672-ci ildə) və 1678-1679-cu illərdəki tarixi sülh müqavilələri burada imzalandı.

1794-cü ildə paytaxt Arnemə köçürüldükdən sonra Fransız işğalına qədər Qelderlandın əsas şəhəri olaraq qaldı. 1878-ci ilə qədər şəhər möhkəmləndirildi və açar sərhəd qalası kimi qəbul edildi. Lakin, Fransa–Prussiya müharibəsindən sonra şəhəri əhatə edən qədim istehkamlar yararsız sayıldı və yıxıldı.

1940-cı ildə Neymeqen Niderlandda Alman qoşunları tərəfindən işğala məruz qalan ilk şəhər oldu. İkinci Dünya müharibəsi zamanı Neymeqen, Amerikanın şəhərə enməsi və 1944-cü ildə baş verən ağır döyüşlərlə əlaqədar olaraq məhv edildi. Müharibədən sonrakı yenidənqurma zamanı şəhərdə müharibədən sonra sağ qalan çox az binanın olduğu yeni bir şəhər mərkəzi yenidən quruldu. Həm də Bazar əməliyyatı zamanı ərazisinə bir əməliyyat teatrının yerləşdirilməsi səbəbindən şəhər zərər gördü ^[4].

Müharibədən sonra Neymeqen sol siyasi oriyentasiyası ilə tanınır. 1981-ci ildə şəhərin mərkəzindəki çökmüş əraziyə 200 hücum maşını, 3 Leopard tankı, 3 zirehli personal daşıyıcısı, bir helikopter, 1200 polis məmuru və 750 hərbçi daxil olmaqla polis və ordu qüvvələri tərəfindən basqın edildi. 2005-ci ildə sol radikal fəal və polisin və xüsusi xidmət orqanlarının qanunsuz fəaliyyətlərini pisləyən Lui Seveke Neymeqen şəhərində öldürüldü. Şəhər Şurasındakı əksəriyyət indi mərkəzin solundakı qüvvələrin arxasındadır: Sosialist Partiyası, Yaşıl Sol, İşçi Partiyası, Demokratlar 66.

Mədəniyyəti

Neymeqendə tibbi təmayüllü universitet (1923), şəhər muzeyi və Şahin Bileşik Muzeyi (1999, antik antikalar toplusu), teatr və konsert salonu yerləşir.

Neymeqendə ən qədim binalar 16 tərəfli vəftizxana (799-cu ildə təqdis olunmuşdur) və XII əsr kilsəsinin xarabalıqlarıdır. Böyük Karl dövründən qalma bir yaşayış yerinin bu qalıqları Şahin Bileşik (Valkhof) parkında görülə bilər. İmperator iqamətgahı Vikinqlər tərəfindən dağıdıldı, 1155-ci ildə Frederik Barbarossa tərəfindən bərpa edildi və 1796-cı ildə nəhayət Fransız inqilabçıları tərəfindən dağıdıldı.

XVII əsrdə Neymeqen

Şəhərin mərkəzindəki ən əhəmiyyətli binalar Müqəddəs Stefanın Böyük Kilsəsi (Grote Kerk) — İkinci Dünya müharibəsindən sonra yenidən tikildi. Digər görkəmli binalar: Latın məktəbi (1544-45), ağırlıq və ölçülər evi (1612), yerli bir yerli adına St. Petra Canisia (1960).

Şəhər illik Beynəlxalq Dörd Günlük Yürüyüş Martının başlanğıc nöqtəsi (iyulun hər üçüncü çərşənbə axşamı) kimi tanındı^[4].

Qardaşlaşmış şəhərlər

Neymeqen şəhərinin 5 qardaşlaşmış şəhəri vardır ^[5]:

Pskov, Rusiya (1987)^[4]
Masaya (isp. Masaya), Nikaraqua
Qaziantep (türk. Gaziantep), Türkiyə
Olbani (ing. Albany), ABŞ
Xiqasimatsuyama (yap. 東松山市), Yaponiya (1996)

Tanınmış şəxslər

Dafne Dekkers
Marqarita, Burbon-Parma şahzadəsi (d. 1972)
İsaak Svirs (1622—1673) — niderlanlı admiral, XVII əsrin dəniz komandiri
Eddi Van Halen — Niderland əsilli Amerikalı virtuoz gitaraçı, Aleksander Van Halenin kiçik qardaşı
Amira Villiqhagen (d. 2004) — musiqiçi
Mayya Hakvort (d. 1966) — musiqiçi

Qalereya

İstinadlar

↑ ¹ ² ArchINFORM (alm.). 1994.
↑ Kerncijfers wijken en buurten 2021. 2021.
↑ Неймеген // Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — С. 250.
↑ ¹ ² ³ ⁴ Партнерство Россия — Голландия (Project Russia-Holland, Partners in Trade). 2008. 18–19.
↑ "Twin towns (of de term 'sister cities')" (ingilis). Nijmegen. 2013-04-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-29.

[_739e839896560850-1] ¹ ² ArchINFORM (alm.). 1994.

[_76dee63e454dc00e-2] Kerncijfers wijken en buurten 2021. 2021.

[3] Неймеген // Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — С. 250.

[партнёрство-4] ¹ ² ³ ⁴ Партнерство Россия — Голландия (Project Russia-Holland, Partners in Trade). 2008. 18–19.

[5] "Twin towns (of de term 'sister cities')" (ingilis). Nijmegen. 2013-04-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-29.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]