Novruz Abdullayev
Novruz Alməmməd oğlu Abdullayev (23 mart 1947, Qafan) — Azərbaycanlı alim, ixtiraçı, Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin Elmi-Tədqiqat İnstitutunun direktoru (2007–2021), Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyi kollegiyasının üzvü (2007–2018). O, neft emalı və neft-kimya sənayesi, aerokosmik və müdafiə sənayesi sahəsində bir sıra elmi tədqiqat işlərinə rəhbərlik etmiş, 100-dən artıq yeni məhsulların yaradılması və istehsalının təşkilində iştirak etmişdir.
| Novruz Abdullayev | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 23 mart 1947 (77 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 Azərbaycan |
| Təhsili |
|
| Uşağı | 4 |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elmi dərəcəsi | |
|
|
|
| Təltifləri |
  |
Həyatı
redaktəNovruz Abdullayev 1947-ci il martın 23-də Ermənistan SSR, Qafan şəhərində anadan olmuşdur. 1965-ci ildə Qafan şəhər 4 nömrəli Azərbaycan orta məktəbini bitirdikdən sonra həmin il Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutuna (indiki Azərbaycan Neft və Sənaye Universiteti) "Kimya texnologiya proseslərinin avtomatlaşdırılması və kompleks mexanikləşdirilməsi" ixtisası üzrə qəbul olmuşdur. 1970-ci ildə təyinatla Vl. İliç adına Yeni Bakı Neftayırma Zavodunda (indiki Heydər Əliyev adına Neft Emalı Zavodu) əmək fəaliyyətinə başlamışdır.
Ailəlidir, 4 övladı var.
Əmək fəaliyyəti
redaktəNovruz Abdullayev 1970-ci ildə Minsk şəhərində ixtisasartırma kursunu bitirdikdən sonra Yeni Bakı Neftayırma Zavodunda (YBNZ) yeni yaradılan Məlumat Hesablama Mərkəzinə (MHM) böyük mühəndis-elektronik, "МИНСК-23A" Elektron hesablama maşınının rəisi, YBNZ MHM rəis müavini, YBNZ MHM rəisi təyin edilmişdir.
1985-ci ildən Kosmik Tədqiqatlar Elmi İstehsalat Birliyinin Təbii Ehtiyatlarının Kosmik Tədqiqatları İnstitutuna (TEKTİ) baş elmi işçi vəzifəsinə işə qəbul edilib. Sonradan TEKTİ-də şöbə rəisi, direktorun elm üzrə birinci müavini, TEKTİ-nin icraçı direktoru vəzifələrində işləmişdir.
2007-ci il yanvarın 25-də yeni yaradılan Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin Elmi Tədqiqat İnstitutunun direktoru təyin edilmişdir.
Neft emalı və neft-kimya sənayesində fəaliyyəti
redaktəNovruz Abdullayev Yeni Bakı Neftayırma Zavodunda işlədiyi müddətdə istehsalatdan ayrılmadan "Neftkimyavtomat" Elmi-Tədqiqat- Layihə İnstitutunda "Avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemləri" ixtisası üzrə aspiranturaya daxil olmuş, 1979-cu ildə "Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutu"-nun elmi şurasında namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmiş və həmin il SSRİ Nazirlər Soveti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən ona texniki elmlər namizədi elmi dərəcəsi verilmişdir.
Novruz Abdullayev YBNZ-də istehsal edilən təyyarə yanacaqlarının son qaynama temperaturunun sabit saxlanılması üçün təklif etdiyi pnevmatik elementlərdən yığılmış analoq hesablama-tənzimləmə qurğusunu yaradaraq istehsalata tətbiq etmişdir. O, "УМ-1", "МИНСК-23А", "АСВТ М-6000", "СМ-1" və "ЕС-1022" tipli elektron hesablama və idarəetmə maşınları bazasında təşkil olunan qeyri-bircins hesablama sistemində informasiyanın paylanmış emalı və idarəetmə sisteminin yaradılmasında birbaşa iştirak etmişdir.
YBNZ-də işlədiyi müddətdə o, zavodun yeni yaradılan "Gənclərin İqtisadi axtarışları" qrupuna rəhbərlik edib. Onun apardığı tədqiqatların nəticəsi olaraq həmin dövrdə Azərbaycan Respublikasında istehsal edilən "A-72" və "A-66" markalı avtomobil benzinlərinin istehsalının dayandırılması və yalnız ekoloji təmiz "A-76" və "Aİ-93" markalı avtomobil benzinlərinin istehsalının təşkili haqqında elmi əsaslandırılmış təklif vermiş və bu təklif aidiyyəti dövlət orqanları tərəfindən qəbul edildikdən sonra onun icrasında bilavasitə iştirak etmişdir.
Aerokosmik tədqiqatlar sahəsində fəaliyyəti
redaktəNovruz Abdullayev KT EİB-də işlədiyi müddətdə O, keçmiş SSRİ Sahələrarası Kosmik Sistemlər Kompleksi üçün dövlət sifarişi ilə icra edilən 14 elmi-tədqiqat işlərinin elmi rəhbəri və məsul icraçısı olmuşdur.
Novruz Abdullayev KT EİB-də işlədiyi zaman ilk dəfə olaraq keçmiş SSRİ Sahələrarası kosmik müşahidə sistemlərinin peykaltı təminatlarında məlumatların paylanmış emalı prinsiplərinin tətbiqinin mümkünlüyünü elmi əsaslandırmış və müvafiq layihə təklif etmişdir. Bu layihə keçmiş SSRİ Baş Kosmos İdarəsinin tapşırığı ilə keçmiş SSRİ-də Kosmik sistemlərinin yaradılması ilə məşğul olan baş icraçı təşkilatlara tətbiq üçün müvafiq qaydada təqdim edilmişdir.
Kosmik məlumatların emal sürətini artırmaq, istifadə səmərəliliyini yüksəltmək məqsədilə Moskva, Minsk, Kiev, Severodonetsk, Novosibirsk və keçmiş SSRİ-nin digər regionlarında olan elmi mərkəzlərdə bu sahədə aparılan tədqiqatlardan həll üsulu ilə fərqlənən bu təklif kosmik müşahidə sistemlərinin informasiya məhsuldarlığını iki dəfədən çox, məlumatların tematik emalı və nəticələrinin istehlakçılara çatdırılmasının operativliyini isə dəfələrlə artırmağa imkan verirdi.
Bu təklifin icrasında SSRİ Elmlər Akademiyasının və keçmiş SSRİ-nin 17 İttifaq Nazirliyinin 28 elmi istehsalat birliyi və institututları iştirak edirdi.
Novruz Abdullayev 1987–1992-ci illərdə "ОКС-ИПРЗ" və "Ресурс" kosmik sistemləri üzrə keçmiş SSRİ Ümumi Maşınqayırma Nazirliyinin eksperti olmuşdur.
Onun təklif etdiyi və məhsul icraçısı olduğu elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri keçmiş SSRİ Baş Kosmos İdarəsinin Elmi-texniki Şurasında, "İnterkosmos" dövlətlərarası beynəlxalq təşkilatın işçi qrupunda, SSRİ Elmlər Akademiyasının, Müdafiə Nazirliyinin hərbi dəniz və hərbi kosmik qüvvələrinin rəhbərliklərinin yanında və Sahələrarası Kosmik Müşahidə Sistemləri Baş Konstruktorları Şurasında müzakirə edilərək müsbət qiymətləndirilmiş və SSRİ dövlət proqramı səviyyəsində icrasına başlanılmışdır.
Bu layihənin Azərbaycan Respublikasını əhatə edən hissəsində Bakı, Qusar, Ordubad, Naxçıvan, Sədərək və Mingəcevir şəhərlərində təklifdə nəzərdə tutulan texniki vasitələrin istehsalı müəssisələrinin, Nabran, Şəki, Pirallahı və Lənkəranda isə kosmik müşahidə sistemləri üçün peykaltı nəzarət-ölçü poliqonlarının yaradılmasına başlanıldı. Layihənin Azərbaycan Respublikasını əhatə edən hissəsi sonradan "Kosmos Azərbaycanın Xalq təsərrüfatına" Milli dövlət proqramı tərkibində davam etdirilmişdir.
Müdafiə sənayesi sahəsində fəaliyyəti
redaktəNovruz Abdullayev KT EİB və "NORD" EİB -də işlədiyi müddətlərdə bir çox ölkələrin Müdafiə Sənayelərinin fəaliyyətlərinin təşkilinin xüsusiyyətlərini təhlil edərək aldığı nəticələrinin həyata keçirilməsi üçün Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyi rəhbərliyinə müvafiq qaydada təqdim etmişdir.
Novruz Abdullayev 1988–1991-ci illərdə KT EİB-də işləyərkən keçmiş SSRİ Ümumi Maşınqayırma Nazirliyinin Baş elmi təşkilatı olan "Mərkəzi Elmi-Tədqiqat Maşınqayırma İnstitutu"-nda, "Radiocihaz" EİB-də (indiki "Kosmik Sistemlər" Rusiya Federal Dövlət Unitar Müəssisəsi) və Ukraynanın "Cənub Maşınqayırma" EİB-də kosmik sistemlərinin yaradılması sahəsində elmi-tədqiqat və təcrübi-konstruktor işlərinin icrasının təşkilinin elmi əsaslarını tədqiq edərək nəticələrini müvafiq qaydada AR MSN rəhbərliyinə təqdim etmişdir.
2003-cü il Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin sərəncamı ilə Qəbələ RLS üzrə yaradılmış komissiyada Azərbaycan tərəfindən texnika üzrə mütəxəssis kimi iştirak edən Novruz Abdullayev Qəbələ RLS-nin Azərbaycan tərəfinə təhvili zamanı yaranan texniki problemlərin aradan qaldırılmasına nail olmuşdur.
Novruz Abdullayev 1992–1998-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Nazirliyinin mürəkkəb və elmi tutumlu 2 hərbi hissəsinin qəbulu, bərpası, yenidən qurulması işlərində aktiv iştirak etmiş və onların mərhələlərlə döyüş növbəçiliyinə qoyulması üçün zəruri olan elmi-texniki məsələrinin həllinə rəhbərlik etmişdir.
2001-ci ilin oktyabr ayında Azərbaycan Dövlət Xüsusi Maşınqayırma və Konversiya Komitəsinin rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə Novruz Abdullayev NORD EİB-ə (indiki "Dalğa" Elmi İstehsalat Müəssisəsi) Baş direktor vəzifəsinə təyin edilmiş və 2007-ci ilə qədər bu vəzifədə çalışmışdır.
1994–1998-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Nazirliyi rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə Novruz Abdullayev müvafiq qaydada dəfələrlə cəbhə bölgələrində olan hərbi hissələrə uzunmüddətli xidməti ezamiyyətlərdə olmuşdur.
Novruz Abdullayev 2007-ci ildə Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tərkibində yeni yaradılan Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyi Elmi-Tədqiqat İnstitutunun (MSN ETİ) direktoru vəzifəsinə təyin olunmuş və 2021-ci ilə kimi bu vəzifədə işləmişdir.
Qısa müddət ərzində onun rəhbərliyi ilə MSN ETİ-də Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyi fəaliyyət istiqamətlərinə uyğun elmi-tədqiqat, təcrübi-konstruktor və layihə-axtarış işlərinin icrası təşkil edildi və Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyində olan 4 İstehsal Birliyində İnstitutun ixtisaslaşmış elmi şöbələri yaradıldı.
2009-cu ilin mart ayında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin Elmi-Tədqiqat İnstitutunun rəsmi açılışını etmişdir.[1]
Novruz Abdullayev 2007-ci ildən 2018-ci ilə kimi Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyi kollegiyasının üzvü olub.[2]
Onun müəllifliyi və rəhbərliyi ilə MSN ETİ-də icra edilmiş 25-dən çox elmi-tədqiqat və təcrübi-konstruktor işlərinin nəticəsində yeni yaradılmış 35-dən çox məhsulun layihə texniki sənədləri, onların istehsalının təşkili üçün Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeli müəssisələrinə təhvil verilmişdir. 2007–2021-ci illər ərzində Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyində olan birlik və müəssisələrində istehsal olunan 40-dan çox məhsulun layihələndirilməsində və 30-dan çox məhsulun isə layihə və texnoloji sənədlərinin yenidən işlənilməsində MSN ETİ iştirak etmişdir.
Onun rəhbərliyi ilə yaradılmış bəzi məhsullar Bakıda, İstanbulda, Parisdə, Əbu-Dabidə, Keyptaunda, Ammanda, Kuala-Lumpurda, Cakartada və digər yerlərdə keçirilən Beynəlxalq müdafiə sənayesi sərgilərində ("ADEX-2014", "İDEX-15", "ADEX-2016", "ADEX-2018 " və s.) nümayiş etdirilmişdir.
44 günlük Qarabağ müharibəsində tətbiq edilmiş bəzi məhsul nümunələri isə hazırda aidiyyəti strukturlarda nümayiş etdirilir.
Elmi-pedaqoji fəaliyyəti
redaktə1982–1986-cı illərdə Novruz Abdullayev Yeni Bakı Neftayırma Zavodunda Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunun "İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması" və "Məlumat ölçü və hesablama texnikası" kafedralarının yeni yaradılan və fəaliyyət göstərən filiallarına rəhbərlik etmişdir.
1982–2021-ci illərdə eyni zamanda AzNKİ-də və Azərbaycan Texniki Universitetində pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub.
Novruz Abdullayev apardığı elmi tədqiqatların nəticəsi olaraq "Müstəqil dövlətlərdə müdafiə sənaye kompleksinin yaradılması və fəaliyyətinin təşkili"-nin elmi-metodik əsaslarını işləmiş və 2007-ci ildə müvafiq qaydada Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin rəhbərliyinə təqdim etmişdir.
Onun rəhbərliyi ilə müdafiə sənaye müəssisələrinin fəaliyyət xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla MSN ETİ-də layihələndirilmiş "AzMSN-in İstehsal Sahələrində Əməyin Mühafizəsi və Təhlükəsizlik Texnikası Qaydaları" AzMSN-in bütün tabeliyində olan birlik və müəssisələrində tətbiq edilmişdir.
Novruz Abdullayevin MSN ETİ-də işlədiyi müddətdə onun müəllifliyi və iştirakı ilə yaradılmış bir çox məhsullar haqqında Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya, Belçika, Polşa, Ukrayna və digər ölkələrdə nəşr olunan tematik jurnallarda dəfələrlə məqalələr dərc edilmiş və konfranslarda məruzələr edilmişdir.
O, elmi mətbuatda çap edilmiş 50-dən çox elmi məqalənin (onlardan 22-si xarici ölkələrdə çap olunmuşdur) və 2 tədris metodiki vəsaitin müəllifidir.
Mükafatları
redaktə1983, 1984, 1985-ci illərdə Vl. İliç adına YBNZ-nin və 1990, 1999-cu illərdə isə KT EİB rəhbərlikləri tərəfindən Fəxri fərmanlar ilə təltif edilmişdir. 1995-ci ildə Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin N saylı hərbi hissəsinin rəhbərliyi tərəfindən diplom ilə təltif edilmişdir. 1999-cu ildə KT EİB TEKTİ-də uzun müddətli vicdanlı fəaliyyətinə görə Fəxri fərman ilə təltif edilib.
2010-cu ildə "Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin 10 illiyi (2005–2015)" yubiley medalı ilə təltif edilmişdir.
2012-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə Azərbaycanda müdafiə sənayesinin inkişafında xidmətlərinə görə "Tərəqqi" medalı ilə təltif edilmişdir.[3]
2021-ci ildə Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənaye Nazirliyinin Fəxri fərmanı ilə təltif olunmuşdur.
İstinadlar
redaktə- ↑ "BAKIDA MÜDAFİƏ SƏNAYESİ NAZİRLİYİNİN ELMİ TƏDQİQAT İNSTİTUTUNUN AÇILIŞI OLMUŞDUR. AZƏRBAYCAN PREZİDENTİ İLHAM ƏLİYEV MƏRASİMDƏ İŞTİRAK ETMİŞDİR". AzərTac. 16.03.2009.
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin kollegiyasının tərkibi haqqında" Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 5 iyun tarixli 90 nömrəli qərarında dəyişikliklər edilməsi barədə AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI". e-qanun.az (az.). 2024-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-21.
- ↑ "Azərbaycan Respublikasının müdafiə sənayesi işçilərinin təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı » Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi". president.az (az.). 2022-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-20.