Sarı nelufər

Sarı nelufər
Sarı nelufər
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Dəstə: Suzanbağıçiçəklilər Fəsilə: Suzanbağıkimilər Cins: Nelufər ???: Sarı nelufər
Beynəlxalq elmi adı
	Nuphar lutea Sm., 1809;
ITIS	503968
NCBI	77113
EOL	486680

Sarı nelufər (lat. Nuphar lutea)^[1] - nelufər cinsinə aid bitki növü.^[2]

Nuphar luteum (L.) Smith - Sarı nelufər (Dırmaşan, sarı suzanbağı)

Botaniki xarakteristikası:

Çoxillik su bitkisidir. Sürünən, möhkəm, çoxsaylı ağ qaytanabənzər köklərdən ibarətdir. Kökləri silindrik, bir və ya bir neçə yan şaxələnən köklərə malik, uzunluğu 1-1,5 m (bəzən 3-4m), eni isə 13sm, xaricdən sarı-yaşıl, daxili ağ, tünd rombabənzər-dairəvi dişlidir. Zirvədə yerləşən yarpaq və çiçəklərin saplaqları möhkəmdir. Yarpaqları iki tiplidir: üzən-sıx, zəif dərili, yumurtayabənzər-ellipsvari, uzunluğu 15-17 sm dairəvikənarlı, əsası dərin oyuqlu, nazik və büküşlüdür. Çiçəkləri sarı, tək, uzun qaytanabənzər olub, suyun üzərinə sərilərək şarabənzər görünməklə, diametri 4-5 sm olur. May-avqust aylarında çiçəkləyir, iyul-sentyabr aylarında isə meyvələri yetişir. Toxumla və vegetativ yolla çoxalır.^[3]

Yavaş axan sularda, göllərdə, köhnə nohurlarda, sakit axan çaylarda, dərinliyi 0,5–1 m və hətta 3–5 m olan sularda, körfəz və sahillərdə rast gəlinir.^[3]

Xammal kimi köklərini may-oktyabr aylarında, çiçək və meyvələri toplanılır. Dərin olmayan sututarlarda köklərini iti bıçaqla kəsmək tövsiyə olunur. Kəsilmiş orqanlar tezliklə pöhrələyirlər.^[3]

Köklərində çoxlu rütubət olduğundan əvvəlcə təbii qurutmaya (hava-günəş) üstünlük (10-15 gün) verilməlidir. Xammal açıq, lakin kölgəli, yaxşı ventiliyasiyalı naveslərdə, çardaxda 2-3 sm qalınlığında 60^ОС temperaturda, quruducu şkafda 3 gün ərzində qurudulmalıdır.^[3]

Zəhərli olduğundan dadı təyin olunmayandır(!).^[3]

Xammal B siyahısına daxildir. Saxlanılma müddəti 2 ildir.^[3]

Tərkibi və təsiri:

Köklərində 0,3-0,8% xinolizidin sırası alkaloidləri, nuftein, tiobinufaridin, neotiobinufaridin, nufarin, nişasta (20%), steroidlərdən – sitosterin, stiqmasterin, sitosterin qlükozidi, sitoterinin palmitin efiri, askorbin turşusu, karotinoidlər, aşı maddələri (2,3%), ali yağ turşuları – palmitin və araxin vardır.^[3]

Trixomonad əleyhinə dərmandır.^[3]

Yabanı çoxillik ot bitkisi sarı suzanbağı otunun kəsilmiş və qurudulmuş kökləri keyfiyyətli mikrobəleyhinə, göbələkəleyhinə dərmandır.

Kökündən trixomonad kolpit xəstəliyində müvəffəqiyyətlə işlədilən lyuternurin adlı preparat hazırlanır.^[3]

Sinonim

- Nelumbo nucifera subsp. lutea (Willd.) Borsch & Barthlott
- Nelumbo nucifera var. lutea (Willd.) Kuntze
Nymphaea lutea L.^[4]

Yarımnövləri

- Nuphar lutea subsp. advena (Aiton) Kartesz & Gandhi
- Nuphar lutea subsp. macrophylla (Small) E.O. Beal

İstinadlar

↑ Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
↑ Sarı nelufər:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

[1] Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.

[2] Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

[ReferenceA-3] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333

[4] Sarı nelufər:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

[1]

[2]

[3]

[4]