Qırxbuğum

bitki cinsi
(Polygonum səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir)

Qırxbuğum (lat. Polygonum) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin qırxbuğumkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Qırxbuğum
Elmi təsnifat
Beynəlxalq elmi adı

Botaniki xarakteristikası redaktə

Hündürlüyü 15–40 sm olan birillik ot bitkisidir. Gövdələri düz və ya açılmışdır. Yarpaqları enli lansetvari, gövdədən bitənlər daha iridir. Çiçəklərinin rəngi yaşıl, qıraqları isə ağ, çəhrayı və ya al qırmızıdır, meyvəsi üç tərəfli ovalvaridir. May-oktyabr (dekabr) aylarında çiçəkləyir və meyvə verir.

Mənşəyi və yayılması redaktə

Qırxbuğum boreal coğrafi tipinin qolarktik sinfinə aiddir. Rusiya, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda qırxbuğum Abşeron, Qobustan, Diabar, Lənkəran Muğanı, Kür-Araz və Lənkəran ovalıqları, Kür düzənliyi, Böyük Qafqazın Quba massivi, Kiçik Qafqazın mərkəzi rayonları, Lənkəran və Naxçıvanın dağlıq hissəsində yayılmışdır. Arandan yuxarı dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 2300 m qədər) bitir.

Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər redaktə

Kserofitdir, dağ-kserofit və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən daşlı yamaclarda, yol kənarlarında və baxımsız olan yerlərdə sərilmiş kiçik ləkələr əmələ gətirir.

Kimyəvi tərkibi redaktə

Kumarin, flavonoid, efir yağları, C vitamini və antosianlarla zəngindir.

Təsiri və tətbiqi redaktə

Qırxbuğum farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, praktiki, eksperimental, Tibet, Çin və xalq təbabətində, eləcə də homeopatiyada və farmakologiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən mədə və onikibarmaq bağırsaq xoraları, dizenteriya, öd kisəsi, böyrək, sidik kisəsi, qaraciyər, ağciyər vərəmi, dəri, malyariya xəstəlikləri, şişlər, podaqra, babasil, qanaxmalar zamanı istifadə olunur. Antioksidant, antihelmint, fitonsid, sidikqovucu, hərarəti salan, hipotenziv, qansaxlayıcı, büzücü, damargenişləndirici, şualanmadan qoruyucu, iltihab proseslərinə qarşı və s. təsirə malikdir.

Əks təsirləri redaktə

Hamiləlik dövründə istifadəsi ziyandır.

İstifadə olunan hissələri redaktə

Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, yarpaqları və toxumları istifadə edilir.

İstifadə formaları redaktə

Cövhərlər.

Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi redaktə

Yol otunun yerüstü hissəsi çiçəkləmədən əvvəl bişmiş halda qida kimi istifadə olunur. Çox vaxt qurudulur və qışda dovğaya əlavə olunur. Bundan başqa qırxbuğumlu plovun hazırlanmasında da istifadə olunur. Ev quşları üçün yem, eləcə də boyaq bitkisidir.

Yayılması redaktə

BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsinin rayonlarında yuxarı dağ qurşağından alp qurşağına kimi yayılmışdır. Subalp və alp çəmənlərində bitir.

Sinonimləri redaktə

Heterotipik sinonimləri redaktə

  • Ampelygonum Lindl.
  • Asicaria Neck.
  • Avicularia (Meisn.) Börner
  • Centinodia Rchb.
  • Centinodium (Rchb.) Drejer
  • Chulusium Raf.
  • Cnopos Raf.
  • Delopyrum Small
  • Dentoceras Small
  • Dioctis Raf.
  • Discolenta Raf.
  • Duravia (S.Watson) Greene
  • Gononcus Raf.
  • Gonopyrum Fisch. & C.A.Mey.
  • Lyonella Raf.
  • Lyonia Raf.
  • Phyllepidum Raf.
  • Pleurostena Raf.
  • Polygonella Michx.
  • Polygonon St.-Lag.
  • Psammogonum Nieuwl.
  • Spermaulaxen Raf.
  • Stopinaca Raf.
  • Tephis Adans.
  • Thysanella A.Gray

Növləri redaktə

İstinadlar redaktə

Həmçinin bax redaktə