Quş qırxbuğumu

Quş qırxbuğumu (lat. Polygonum aviculare) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin qırxbuğumkimilər fəsiləsinin qırxbuğum cinsinə aid bitki növü.

Quş qırxbuğumu
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Dəstə: Qərənfilçiçəklilər Fəsilə: Qırxbuğumkimilər Yarımfəsilə: Polygonoideae Cins: Qırxbuğum Növ: Quş qırxbuğumu
Beynəlxalq elmi adı
Polygonum aviculare L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   20876 NCBI   137693 EOL   585391

Botaniki xarakteristikası

Birillik ot bitkisidir. Gövdəsi budaqlanan, düyünlü, adətən sərilən bitkidir. Yarpaqları çoxsaylı, növbəli, ellipsşəkilli və ya neştərşəkilli, bütövkənarlı, uzunluğu 1-3 sm olub, daralmış qısa saplaqla birləşmişdir. Çiçəkləri kiçik olmaqla, 2-5 ədəd qoltuq tumurcuqları ilə əhatə olunmuşdur. Çiçək yatağı 5 bölümlü, yaşılımtıl olub, kənarları çəhrayı və ya ağ rənglidir. Erkəkciyi 8, dişiciyi qısa sütuncuqlu, az görünən dişicik ağzından ibarətdir. Meyvəsi üçtilli fındıqcıqdır. İyuldan payızın sonuna qədər çiçəkləyir. Zəif iyli olub, azacıq büzücüdür. Yaşayış sahələrinə yaxın yerlərdə, yol boyunca, çöllərdə, bostan və örüşlərdə yayılır. Talalarda, çəmənlərdə, kiçik yarğanlarda, yolkənarı kanallarda, dəmiryol və şose yollarına yaxın yamaclarda, meşə və meşə-çöllərdə rast gəlinir. Turş torpaqların indikatoru sayılır.  çətin sağalan yaralarda (trofik yara) tətbiq olunur.

Çoxillik yabanı quşdili bitkisi çiçəkləyən dövrdə çiçəkləri və otu toplanılır və keyfiyyətli dərman bitki xammalı kimi istifadə edilir. Çiçəklərini yay ayında toplamaq lazımdır. Yaşayış sahələrinə yaxın, çox çirklənmiş yerlərdən bitkinin toplanılması məsləhət görülmür. Gövdə çiçək və yarpaqları iti oraq və digər kəsici alətlərlə torpaqdan 4-5 sm yuxarı hündürlüyündə toplanılır. Xammal çardax və naveslərdə, yaxşı ventiliyasiyalı yerlərdə nazik qatla sərilməli və ya 40-50⁰C temperaturda quruducu şkafda qurudulmalıdır.

Qaranlıq, yaxşı havalı yerlərdə stellaj və yeşiklərdə saxlanılmalıdır. Saxlanılma müddəti 3 ildir.

Tərkibi və təsiri

Bitkinin tərkibində flavonoidlər (0,2-1%), xüsusən də avikulyarin və kverçetin, aşı maddələri (1,8-4,8%), askorbin turşusu (900 mq%), fenol, karotinoidlər (39 mq%) və 1% silikat turşusu törəmələri vardır.

Diuretik və urolitik dərmandır. Tərkibində silikatlar (1,2% həllolmayan və 0,25% həllolan), aşı maddələri (4% qədər), selik, qatran, flavonoidlər, saponinlər, piy və şəkər vardır. Qədim xalq təbabətinə və elmi təbabətə görə keyfiyyətli qankəsici, diuretik və urolitik dərman olmaqla, sidik konkrimentlərini orqanizmdən kənarlaşdırır.Eyni zamanda büzücü, sidikqovucu, iltihabsorucu və antimikrob xassəsi vardır. Avikulyarin qlükozidi qanın laxtalanma qabiliyyətini artırır, uşaqlıq əzələsini tonuslandırır. Xammalından sidik konkrimentlərini çıxaran vasitə kimi tətbiq olunur. M.N.Zdrenko metodu ilə ödqovucu, hepatoprotektor dərman "Hepavit" adlanır.

Ekstrakt. Qarışıq tərkibli preparat "Fitolizin" adlanır.

Quşdili sidikqovucu, iltihabsorucu, büzücü, möhkəmləndirici, qankəsici və ödqovucu təsir göstərir. İshalla müşayət olunan enterkolitdə təyin edilir. Quşdili xüsusilə böyrək və sidikyolu, nefrit, pielonefrit, sistit xəstəliklərində qastrit, qaraciyər, ödyolu (öddaşı) xəstəliklərində, iltihab etiologiyalı genekoloji xəstəliklərdə, şonsuzluqda, podaqra, vərəm, malyariya, difteriya, raxit və diatez xəstəliklərdə tətbiq edilir. Bir çox qanaxmalarda (mədə-bağırsaq, böyrək, ağciyər və uşaqlıq) və öskürəklə müşayət olunan ağciyər xəstəliklərində tətbiq edilir.

2-3 xörək qaşığı bitkini 2 stəkan qaynanmış soyuq suda qaynayana qədər qızdırmaq lazımdır (sutqalıq doza). Yaz və payızda profilaktik məqsədlə hər gün 2-3 dəfə, hər dəfə 1 fincan qəbul etmək olar. Müalicə kursu bir neçə həftədir. İshal zamanı gündə 3 fincan qəbul etmək məsləhətdir. Bundan başqa revmatizm, podaqra, sidik yolu və böyrək xəstəliklərində, sidik tutulmalarında və babasildə istifadə edilir. Xaricə dəri səpkilərində işlədilir. Bitkinin dəmləməsindən böyrək konkrimentlərinin tökülməsində və iltihabi proseslərdə tətbiq edilir. M.N.Zdrenko miksturası kimi bədxassəli şişlərdə təyin edilir.

Xalq təbabətində maddələr mübadiləsini normallaşdıran bitki kimi böyrək və öddaşı xəstəliklərində tətbiq edilən tərkiblərə daxildir. Bitkidən hazırlanmış təzə sokdan əsasən yanıqların müalicəsində istifadə edilir.

Əks göstəriş

Hamiləlik.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Centinodia avicularis (L.) Fourr.
• Centinodium aviculare (L.) Drejer
• Polygonum aviculare subsp. latifolium Ehrh.

Heterotipik sinonimləri

• Avicularia vulgaris Didr.
• Centinodia humifusa Fourr.
• Centinodium axillare Montandon
• Polygonum acmophyllum Gand.
• Polygonum acutifolium Schur
• Polygonum arenarium Raf.
• Polygonum aviculare var. angustifolium Gray
• Polygonum aviculare var. angustifolium Michx.
• Polygonum aviculare subsp. aviculare
• Polygonum aviculare var. brevifolium Gray
• Polygonum aviculare var. campestre H.Post
• Polygonum aviculare var. condensatum Becker
• Polygonum aviculare var. denudatum Desv.
• Polygonum aviculare subvar. denudatum (Boreau) Nyman
• Polygonum aviculare var. diffusum Meisn.
• Polygonum aviculare f. erectum J.X.Li & Y.M.Zhang
• Polygonum aviculare var. erectum Roth
• Polygonum aviculare subsp. erectum (Roth) Schübl. & G.Martens
• Polygonum aviculare var. exiguum Gaudin
• Polygonum aviculare floridum Winterl
• Polygonum aviculare var. gracilis N.Coleman
• Polygonum aviculare subsp. heterophyllum (Lindm.) Asch. & Graebn.
• Polygonum aviculare var. heterophyllum (Lindm.) Munshi & Javeid
• Polygonum aviculare subsp. humifusum (Jord. ex Boreau) Berher
• Polygonum aviculare var. humifusum (Jord. ex Boreau) St.-Lag.
• Polygonum aviculare subvar. humifusum Nyman
• Polygonum aviculare var. latifolium Michx.
• Polygonum aviculare var. latifolium Coss. & Germ.
• Polygonum aviculare var. latifolium Desv.
• Polygonum aviculare var. latifolium S.Watson
• Polygonum aviculare var. laxum Meisn.
• Polygonum aviculare proles littorale Rouy
• Polygonum aviculare subsp. littorale Rouy
• Polygonum aviculare var. littorale Mack. & Bush
• Polygonum aviculare f. littorale Lindm.
• Polygonum aviculare subsp. littorale Ball
• Polygonum aviculare var. longifolium Desv.
• Polygonum aviculare var. marinum Gray
• Polygonum aviculare var. microphyllum Desv.
• Polygonum aviculare var. minimum Murith
• Polygonum aviculare var. monspeliense (Thiéb.-Bern. ex Pers.) Asch.
• Polygonum aviculare proles monspeliense (Thiéb.-Bern. ex Pers.) Rouy
• Polygonum aviculare subsp. monspeliense (Thiéb.-Bern. ex Pers.) Arcang.
• Polygonum aviculare subsp. nanum (Bory) Arcang.
• Polygonum aviculare var. nanum (Bory) Boiss.
• Polygonum aviculare var. parvulum Zapał.
• Polygonum aviculare var. paucicarpum Sennen & Elías
• Polygonum aviculare var. polycnemiforme Lecoq & Lamotte
• Polygonum aviculare var. procumbens Hayne
• Polygonum aviculare f. rigidum J.G.Laurell
• Polygonum aviculare var. rotundifolium Gray
• Polygonum aviculare sarmentosum Winterl
• Polygonum aviculare var. saxatile Gaudin
• Polygonum aviculare var. scabrellum Torr.
• Polygonum aviculare triviale Winterl
• Polygonum aviculare var. triviale (Winterl) Rchb.
• Polygonum aviculare var. vegetum Ledeb.
• Polygonum aviculare var. vulgare Desv.
• Polygonum baltistanicum Chaudhri
• Polygonum caballeroi Phil.
• Polygonum centinodium Lam.
• Polygonum centrale Bomble
• Polygonum chamaechyton P.D.Sell
• Polygonum chymophyllum Gand.
• Polygonum crispatum Gand.
• Polygonum deloynei Gand.
• Polygonum denudatum Boreau
• Polygonum dissitiflorum Bianca ex Lojac.
• Polygonum dissitiflorum var. minutum Lojac.
• Polygonum dissitiflorum var. rufo-ochreactum Lojac.
• Polygonum dissitiflorum var. tortuosum Lojac.
• Polygonum dissitiflorum var. virgatum Lojac.
• Polygonum dregeanum Meisn.
• Polygonum erythranthum Gand.
• Polygonum fallax Small
• Polygonum floridum (Winterl) Borbás
• Polygonum franktonii S.J.Wolf & McNeill
• Polygonum ganderbalense Munshi & Javeid
• Polygonum geniculatum Poir.
• Polygonum glaucochloros Gand.
• Polygonum heterophyllum Lindm.
• Polygonum heterophyllum var. caespitosum Lindm.
• Polygonum heterophyllum var. eximium Lindm.
• Polygonum heterophyllum f. rubescens (Small) Brenckle
• Polygonum heterophyllum var. rubescens (Small) R.J.Davis
• Polygonum humifusum Jord. ex Boreau
• Polygonum hygrogenes Gand.
• Polygonum latifolium Giesecke ex Lange
• Polygonum leptocladum Gand.
• Polygonum ligerinum Gand.
• Polygonum littorale Link
• Polygonum meyenii K.Koch
• Polygonum microphyllum Ruiz ex Meisn.
• Polygonum monspeliense Thiéb.-Bern. ex Pers.
• Polygonum myriocladum Gand.
• Polygonum nanum Bory
• Polygonum neolittorale P.D.Sell
• Polygonum oenophyton Gand.
• Polygonum orogenes Gand.
• Polygonum pallens Gand.
• Polygonum parviflorum Schott
• Polygonum phyllophorum Gand.
• Polygonum pictaviense Gand.
• Polygonum pleianthum Gand.
• Polygonum polycnemiforme (Lecoq & Lamotte) Boreau
• Polygonum procumbens Gilib.
• Polygonum rhodanense Gand.
• Polygonum rubescens Small
• Polygonum striatum K.Koch
• Polygonum stricticaule Gand.
• Polygonum telonense Gand.
• Polygonum uruguense H.Gross