Qırılı

Qırılı — Azərbaycan Respublikasının Ağstafa rayonunun Qırılı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 25 may 1991-ci il tarixli, 123-XII saylı qərarı ilə Ağstafa rayonunun Qırılı kəndi Kalininkənd qəsəbə Sovetindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Qırılı kənd Soveti yaradılmışdır.

Qırılı kəndi
41°05′31″ şm. e. 45°30′42″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Rayon	Ağstafa
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü	358 m
Saat qurşağı	UTC+04:00
Əhalisi
Əhalisi	4.702 nəfər (15 fevral 2024)
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+994 22
Poçt indeksi	AZ 0523
Nəqliyyat kodu	05
Qırılı

Tarixi

Qırılı kəndi Ağstafa rayonunun ən qədim kəndlərindən biridir. Kənddə ilk insanlar Həsənsuçayının sol sahilində məskunlaşmışlar. Buna sübut olaraq köhnə qəbiristanlığın orada yerləşməsini göstərmək olar. Sonradan çayın sağ tərəfinə (indiki Tanrıverdilər məhəlləsinə) köçərək burada məskən salmışlar. Deyilənlərə görə bu kəndə gəlib ilk dəfə məskunlaşanlar Yuxarı Göycəli kəndindən köçüb gələnlər olub.

Bir başqa deyimə görə kəndin adı Dədə Qorqud kitabında və bir neçə Oğuz türklərindən bəhs olunan əsərlərdə sözü gedən "qurulu" tayfasından götürüldüyü bildirilir.

Kənd ərazisi Birinci Qarabağ müharibəsi və İkinci Qarabağ müharibəsində şəhid olmuş kənd sakinlərinin əziz xatirəsinə verilmiş küçələrdən və aşağıda adları qeyd olunan məhəllələrdən ibarətdir:

1. Cağallı, 2. Cırdaxan, 3. Bozdağanlı, 4. Məmmədli, 5. Tut bağı, 6. Təpəbaşı, 7. Gödəklər, 8. Usublu, 9. Gödək oba, 10. Mahmudlu, 11. Təzə məhəllə, 12. Zəryərli, 13. Xallar, 14. Tanrıverdilər, 15. Allahverənli, 16. Mansırlı.

Tarixi abidələri

Kəndin ərazisində bir sıra qədim yaşayış məskənləri vardır. Buna Qarğalartəpəsini misal göstərmək olar. Abidə e.ə. V minilliyə (Neolit dövrünə) aid edilir. Təpənin hündürlüyü 10 metrdir. Aparılmış arxeoloji araşdırmalardan da bəlli olur ki, bu ərazidə yaşayış olub və insanlar oturaq həyat tərzi keçirərək maldarlıqla, əkinçiliklə məşğul olmaqla yanaşı, misdən soyuq döymə üsulu ilə müxtəlif əşya və bəzəklərin düzəldilməsi ilə məşğul olublar. Qazıntılar zamanı çiy kərpicdən hörülmüş dairəvi planlı yaşayış və təsərrüfat binalarının qalıqları aşkar edilib. Evlərin döşəmələri gillə suvanıb, bəzən qırmızı boya çəkilmişdir. Bir bina kirəclə ağardılmışdır. Sümük və maral buynuzundan toxalar, çaxmaqdaşı və dəvəgözündən (obsidian) oraq dişləri, iri və xırda heyvan sümükləri, daş qaşovlar, bıçaqlar, sümük bizlər, bəzək əşyaları və bəsit saxsı məmulatı həmçinin Qafqazda ən qədim metal əşya-mis muncuqda buradan tapılmışdır.

Burada aşkar edilən gildən düzəldilmiş qadın fiquru Azərbaycan ərazisində ən qədim heykəltəraşlıq nümunəsidir. 1967-1968-ci illərdə arxeoloq İdeal Nərimanovun Qarğalartəpəsi abidəsində apardığı arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış gil fiqur bu baxımdan çox maraqlıdır. Başsız və qolsuz, ayaqları bitişik, yarıoturmuş vəziyyətdə düzəldilmiş bu heykəlciyin boyun hissəsindəki dalğavari xətlər açılmış saçlara bənzəyir. Alimlərin fikrincə, dövrün incəsənətinin məhsulu olan bu fiqur dini məqsəd daşıyır və saçlarını açıb tökərək yağışın yağması üçün müsəllaya çıxan qadını əks etdirir. Fiqurun hündürlüyü 2,3 sm, eni 1 sm, uzunluğu isə 4,8 sm-dir.

Coğrafiyası və iqlimi

Kənd rayon mərkəzindən 6 km məsafədə yerləşir. 2024-cü ilin fevral ayına olan məlumata görə kənddə əhalinin sayı 4702 nəfər, evlərin sayı isə 867 ədəddir. Həsənsu, Eynallı və Köçəsgər kəndləri həmçinin Həsənsu və Kür çayları ilə həmsərhətdir. Aşağıda qeyd olunan neft, qaz kəmərləri və dövlət əhəmiyyətli avtomobil yolları kəndin ərazisindən keçərək digər ölkələrə qədər uzanır. Bura Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərini, Bakı-Tbilisi-Ərzurum Boru Xəttini və Trans-Anadolu qaz boru kəmərini həmçinin Bakı-Qazax magistral yolunu və M2 nömrəli avtomobil yolunu ( Bakı-Ələt-Qazax-Gürcüstan ilə dövlət sərhədini) aid etmək olar.

İqtisadiyyatı

Kənd əhalisi sənaye, elm və kənd təsərrüfatının, eləcə də səhiyyənin müxtəlif sahələrində çalışırlar. Əsas məşğuliyyətləri əkinçilik və maldarlıqdır.

1926-cı ildə el ağsaqqalı, öz dövrünün görkəmli şəxsiyyətlərindən olan Kərbalayı Alyar Qasımzadənin təşəbbüsü ilə əhalinin içməli suya olan təlabatını ödəmək üçün Eynallı kəndindən kəndin mərkəzinə kəhriz çəkilmişdir.

Mədəniyyəti

Kənddə kitabxana, mədəniyyət evi, poçt, elektron tipli ATS fəaliyyət göstərir.

Təhsil

Kənddə müasir tipli tam orta məktəb və 2 ədəd körpələr evi fəaliyyət göstərir.

Səhiyyə

Kənddə tibb məntəqəsi mövcuddur.

İstinadlar

Ağstafa bələdiyyələri

Mənbə

• https://agstafaliseyi.ucoz.ru/news/2009-11-22-6
• http://azhistorymuseum.gov.az/az/exhibit/32
• https://e-qanun.az/framework/6524

Xarici keçidlər

• Ağstafa Rayon İcra Hakimiyyətinin rəsmi saytı