Qaraqalpaqlar

(Qaraqalpaq səhifəsindən yönləndirilmişdir)

Qaraqalpaqlar – kompakt halda Özbəkistanın Qaraqalpaqıstan Respublikasında və az sayda digər ölkələrdə yaşayan türkdilli xalqı.

Qaraqalpaqlar
Ümumi sayı
550 000
Yaşadığı ərazilər
Özbəkistan Özbəkistan 504 301 (2002 [1])
Qazaxıstan Qazaxıstan 5 000
Türkmənistan Türkmənistan 5 000
Rusiya Rusiya 1 466 (2010)[2]
Dili

qaraqalpaq dili, özbək dili

Dini

Sünni islam

Qohum xalqlar

noqaylar, qazaxlar

Ümumi məlumat

redaktə

Ərazi əvvəllər Qazaxıstanın, sonralar isə Rusiyanın tərkibində olmuşdur. 1936-cı ildə Özbəkistanın tərkibinə qatılmışdır.

Özbəkistan Respublikasında 2002-ci ildə aparılmış siyahıya almaya əsasən ölkədə yaşayan Qaraqalpakların sayı 504 301 nəfərdir və say baxımından onlar Özbəkistanda özbəklərdən, ruslardan, taciklərdənqazaxlardan sonra beşinci xalqdır.

Qaraqalpaqlar türk xalqlarının kiçik saylı qruplarından biri olmaqla uzun müddətdir ki, Orta Asiya ərazisində Sırdərya ilə Amudərya çaylarının hövzəsində yaşayırlar, lakin orada qaraqalpaqların sayı 350–400 mindən çox deyil. Qaraqalpaqıstanda əhalinin ümumi sayı isə son siyahıyaalmaya görə, təxminən 1,5 milyondur.

Qaraqalpaqlar çox çətin, əzablı, məşəqqətli aqibət yaşayıblar. Ötən çağlarda qaraqalpaqlara müxtəlif xalqlar tərəfindən olan həmlələr onların sayının azalmasına, ata yurdundan kənar düşmələrinə səbəb olub. Bütün bu səbəblərdən qaraqalpaqların bir hissəsi Yayıq ətrafına, digəri İtil ətrafına, qalan qismi isə Orta Asiya və Ural ərazisindən kənarlaşaraq Əfqanıstana, Pakistana, İrana, Rusiyanın müxtəlif bölgələrinə yayılmışlar.

"Qaraqalpaq" adı tarixi ədəbiyyatda XVI əsrdən çəkilir.

İstinadlar

redaktə
  1. "Этноатлас Узбекистана". 2022-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-10.
  2. Портал "Всероссийская перепись населения 2010 года" - Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года :Национальный состав населения Российской Федерации Arxivləşdirilib 2013-12-04 at the Wayback Machine