Qayıdış qanunu
Qayıdış qanunu (ivr. חֹוק הַשְׁבוּת , ḥok ha-shvūt) 5 iyul 1950-ci ildə qəbul edilmiş, yəhudilərə İsrailə gəlib yaşamaq və İsrail vətəndaşlığı almaq hüququ verən İsrail qanunudur. Qayıdış Qanununun 1-ci bölməsində deyilir:
- "Hər bir yəhudinin bu ölkəyə oleh [mühacir] olaraq gəlmək haqqı var."
Qayıdış qanununda İsrail Dövləti, Sionist hərəkatın İsrailin bir yəhudi dövləti olaraq qurulmasını tələb edən "kredosunu" qüvvəyə mindirdi.
1970-ci ildə, bir yəhudi baba və yəhudi ilə evli bir şəxsə, Halaxanın pravoslav təfsirlərinə görə yəhudi hesab olunsa da, girmək və məskunlaşmaq hüququ genişləndirildi.
İsrailə gəldiyi gün və ya daha sonrakı dövrdə, Oleh olaraq Qayıdış qanunu ilə İsrailə girən şəxs, həqiqətən də oleh olduğunu ifadə edən bir sertifikat alacaq. Oleh, vətəndaş olmaq istədiyinə və bu müddət ərzində vətəndaşlıqdan imtina edə biləcəyinə qərar vermək üçün üç ay müddətinə malikdir. Bir şəxs yəhudi xalqına qarşı yönəlmiş, ictimai sağlamlığa və ya dövlətin təhlükəsizliyinə təhlükə yaradan və ya ictimai rifahı təhlükəyə ata biləcək cinayət keçmişi olan bir fəaliyyətlə məşğul olarsa, oleh sertifikatı almaq hüququndan məhrum edilə bilər.[1]
Tarix
redaktə
Qayıdış qanunu 5 iyul 1950-ci ildə İsrail Parlamenti Knesset tərəfindən yekdilliklə qəbul edildi Tarix, sionist uzaqgörən Teodor Herzlin ölüm ildönümünə təsadüf etməsi üçün seçildi. Bildirildi:
- "Hər bir yəhudinin bu ölkəyə oleh olaraq gəlməyə haqqı var."
İsrailin o vaxtkı baş naziri David Ben-Gurion, Knessetə verdiyi bir bəyannamədə, qanunun bir haqq vermədiyini, əksinə yəhudilərin artıq sahib olduğu bir hüququ təsdiqlədiyini iddia etdi:
- "Bu qanun, dövlətin xaricdə yaşayan yəhudiyə məskunlaşma haqqı verməsini təmin etmir; bu hüququn, yəhudi olması faktından ona xas olduğunu təsdiqləyir; Diaspora yəhudiləri. Bu hüquq Dövləti (sic) qabaqladı; bu hüququ dövləti qurur; Yəhudi xalqı ilə vətən arasındakı tarixi və heç vaxt kəsilməyən əlaqədə onun mənbəyini tapmaq lazımdır. "
İmmiqrasiya ilə bağlı qanunvericilik 1952-ci il Vətəndaşlıq Qanununda yer aldı.
Əvvəlcə Qayıdış qanununa əsasən hüquqlar yalnız yəhudilərə aid idi.[2] Bununla birlikdə, millət vəkillərinin kimin yəhudi olduğuna dair bir razılığa gələ bilməməsi səbəbindən, qanun zamanla özünü həll etmək üçün məsələyə əsaslanaraq bu terminini təyin etməmişdir. Nəticədə, qanun qüvvədə olan ənənəvi halax tərifinə əsaslanırdı. Ancaq qanunun məqsədi ilə kimin yəhudi olduğuna dair bir tərifin olmaması, tanınmaq üçün yarışan müxtəlif yəhudilik cərəyanlarının fərqli fikirlərlə nəticələnməsinə səbəb oldu.
Qayıdış qanunu ilə İsrailə köçənlərin dərhal İsrail vətəndaşlığı almaq hüququ var. Bununla birlikdə, Qayıdış qanununa əsasən vətəndaşlıq iddiasında olan bir şəxsin siyahıyaalma məqsədləri üçün avtomatik olaraq "Yəhudi" olaraq qeydiyyatdan keçib -keçməyəcəyinə dair fikir ayrılıqları yarandı. Halahik tərifə görə, anası yəhudidirsə və ya yəhudiliyi qəbul edirsə, yəhudi olur. Pravoslav Yəhudilər, İslahat və ya Mühafizəkar Yəhudilik tərəfindən edilən dönüşümləri tanımırlar. Ancaq qanun, mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər bir yəhudinin İsrailə köçüb vətəndaşlıq tələb edə biləcəyini nəzərdə tutur.
Yəhudi ata düzəlişi
redaktəQayıdış Qanunu 1970-ci ildə bəzi qeyri-yəhudilərin geri qayıtma hüququnu genişləndirmək üçün dəyişdirildi.[3][4] 2, 4a nömrəli düzəlişdə deyilir:
- Bu Qanuna görə bir yəhudinin hüquqları və 5712–1952 *** Vətəndaşlıq Qanununa əsasən oleh haqqı, hər hansı digər qanunla təsdiqlənmiş bir olehin hüquqları da bir uşağın və nəvəsinin Yəhudi, bir yəhudinin həyat yoldaşı, bir yəhudi uşağının həyat yoldaşı və bir yəhudi nəvəsinin həyat yoldaşına verilir. Yəhudi olan və könüllü olaraq dinini dəyişmiş şəxslər istisnadır.[5]
Qayıdış qanunu 1970-ci ildə bəzi qeyri-yəhudilərin geri qayıtma hüququnu genişləndirmək üçün dəyişdirildi.[6][7] 2, 4a nömrəli düzəlişdə deyilir:
1970-ci ildən bəri qanun aşağıdakı qruplara aiddir:
- Ortodoks təfsirinə görə doğulan yəhudilər; yəhudi anası və ya ana nənəsi olması.
- Yəhudi köklü olanlar — yəhudi atası və ya babası olan.
- Yəhudiliyi qəbul etmişlər (pravoslav, islahat və ya mühafizəkar məzhəblər — dünyəvi deyil, baxmayaraq ki, islahat və mühafizəkar çevrilmələr vətəndaş nikahlarına bənzər şəkildə dövlət xaricində baş verməlidir).
- Lakin başqa dinə keçmiş yəhudilər, hələ də halakha görə yəhudi olsa da, qayıdış qanunu ilə köç etmək prinsiplərinə uyğun gəlmirlər.
1970-ci il düzəlişi " Yəhudi kimdir? " . O vaxta qədər qanun bu suala istinad etmirdi. Bu qədər əhatəli qərarın bir neçə izahı var. Birincisi, Nürnberq Qanunlarının "Yəhudi kimdir" anlayışında halaxik bir tərif istifadə etmədiyi üçün vətəndaşlıq uyğunluğu üçün Qayıdış qanununun tərifi də halaxik deyildi. Başqa bir açıqlama, hökumətin antisemitik kampaniyasından sonra Polşadan gələn 1968-ci il immiqrasiya dalğasıdır. Bu mühacirlər çox assimilyasiya edilmişdilər və bir çox yəhudi olmayan ailə üzvləri var idi.
İkinci bir izahat, ərəb əhalisinin artmasının yaratdığı "demoqrafik təhlükəni" aradan qaldırmaq üçün və immiqrasiya səviyyəsini artırmaq üçün qanunun İsrailə köçmək hüququ olanların əsas qrupunu genişləndirməsidir.[8]
Dini Yəhudilərin irəli sürdükləri üçüncü bir açıqlama, İsraildəki çox dünyəvi rəhbərliyin daha çox dünyəvi yəhudilərin və qeyri-yəhudi həyat yoldaşlarının mühacirət etməsinə icazə verərək İsrail siyasətində və cəmiyyətində dini ünsürlərin təsirini zəiflətməyə çalışmasıdır.
İsrail Rabbinatı, 'kimin yəhudi' olduğunu təyin etməkdə daha sərt olan tamamilə ortodoks bir orqandır. Bu, Qayıdış qanununun meyarlarına uyğun olaraq vətəndaşlıq ala bilən minlərlə immiqrantın İsrail Rabbi tərəfindən yəhudi evliliyinə uyğun olmadığı bir vəziyyət yaradır.
2008-ci ildən etibarən, 1950-ci ildən bəri 2.734.245 yəhudi İsrailə köçmüşdür. Qanun yəhudinin (nəvələri də daxil olmaqla) bütün övladlarına və onların həyat yoldaşlarına vətəndaşlıq verdiyindən, Halaçanın pravoslav yəhudi şərhləri altında yəhudi statusu olmayan yüz minlərlə insan İsrail vətəndaşlığı aldı.
Vətəndaşlığa imtina
redaktəQayıdış Qanununun 2 (b) bölməsi Daxili İşlər Nazirinə bir sıra səbəblərə görə Gəlir Qanunu çərçivəsində İsrail vətəndaşlığa rədd səlahiyyətini verir. Məsələn, ərizəçi İsrail Dövlətinin təhlükəsizliyinə təhdid sayılırsa (məsələn, Yəhudi Dövlətinə xəyanət) və ya keçmişdə cinayət kimi ağır cinayətlərlə bağlı keçmiş cinayət təcrübəsinə malik olduqda, vətəndaşlıq müraciəti rədd edilə bilər. Eləcədə İsrail Dövlətinin rifahı üçün təhlükə yaradır; və ya, məsələn, hər hansı bir ağır cinayət üçün başqa bir ölkədə qaçaq ola bilər (təqib qurbanları olmadıqda); və ya xəstəlik səbəbiylə İsrail xalqı üçün ciddi bir ictimai sağlamlıq riski yarada bilən insanlar; yəhudi xalqına qarşı səs -küylə danışan və onların işini (demaqogiya kimi) sarsıdan hər hansı bir kampaniyada fəal iştirak edə bilən hər kəs rədd ala bilər.
Bu müddəa, İsrailin qurulmasından bəri bir neçə dəfə müraciət edənləri istisna etmək üçün istifadə edilmişdir. Sovet İttifaqının xeyrinə casusluq edən və ömürlük həbs cəzasından qaçmaq üçün İsrailə qaçan Amerika Kommunisti Robert Soblen; Əvvəlcə İsrailə giriş icazəsi olan, lakin iki il sonra qovulan Amerikalı bir gangster Meyer Lansky; və bir sıra partlayışlarda iştirakdan məhkum edilmiş Amerikalı Kahanist fəal Viktor Vancier.
1962-ci ildə Polşa yəhudisi, daha sonra isə Katolik dinini qəbul edən Osvald Rufeisenin işi İsrail Ali Məhkəməsinə göndərildi. Ali Məhkəmə "heç kim mürtədin yəhudi xalqına aid olduğunu düşünə bilməz" qərarına gəldi.[9]
Qayıt qanununa əsasən vətəndaşlıq verilməsi o demək deyilki şəxsin ekstradisiya müqaviləsinə əsasən başqa ölkəyə ekstradisiya ediləcək.
Eyni cins münasibətləri
redaktə10 İyun 2011-ci ildə, Qayıdış qanunu yəhudi və katolik olan eynicins cütlük Aliyah ilə İsrailə gətirdikdə yoxlandı. Bu cütlük, fərqli dinlərə mənsub olan fərqli cinsli evli cütlüklər, əlbəttə ki, ortaq Aliyah alsalar da, ortaq Aliyah statusu istəyən ilk eyni cinsli, fərqli dinli evli cütlük idi. Yəhudi şəxs tez bir zamanda vətəndaşlıq aldı, ancaq qanundakı qayıdan yəhudinin həyat yoldaşına da vətəndaşlıq verilməsi lazım olduğunu bildirməsinə baxmayaraq Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən əri üçün vətəndaşlıq qərarı gecikdirildi. 10 Avqust 2011-ci ildə Daxili İşlər Nazirliyi Qayıdış Qanununun tələb etdiyi kimi yəhudi olmayan ərə vətəndaşlıq verdi.
2014-cü ildə Daxili İşlər Naziri Gidon Sa'ar, Qayıdış qanununa görə, İsrailə köçmək istəyən xaricdə evlənmiş eynicinsli münasibətlərdə olan yəhudilərin, həyat yoldaşları yəhudi olmasa da, bunu edə biləcəklərinə rəsmi olaraq qərar verdi. Beləliklə çütlüyün hər biri İsrail vətəndaşlığı alacaq.
Həmçinin bax
redaktəXarici keçidlər
redaktə- Qayıdış Qanunu — Qanunun mətni və onun müxtəlif dəyişiklikləri
- Alexander Yakobson və Amnon Rubinstein tərəfindən Demokratik Normalar, Diasporalar və İsrailin Qayıdış Qanunu
- The problem is how to become an Israeli (27 noyabr 2005-ci ildə arxivləşdirilib) Müəllif : Amnon Rubenstein, Ha'aretz
İstinadlar
redaktə- ↑ "Acquisition of Israeli Citizenship". 2019-08-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-14.
- ↑ Navot, Suzi, Constitutional law of Israel, p.188
- ↑ Rosner, Shmuel & Ruskay, John (2016), Exploring the Jewish spectrum in a time of fluid identity: JPPI special report on the 2016 Structured Jewish World Dialogue (Heb. המנעד היהודי בעידן של זהות גמישה: עמדות יהודי העולם), Jerusalem, p. 82 (note 207) (Hebrew)
- ↑ Yedidia Z. Stern & Netanel Fisher (2018), Conversion in Israel: Vision, Achievements, and Challenges, The Israeli Institute for Democracy: Jerusalem, p. 135 ISBN 978-965-519-217-9 (Hebrew).
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2013-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-14.
- ↑ Rosner, Shmuel & Ruskay, John (2016), Exploring the Jewish spectrum in a time of fluid identity: JPPI special report on the 2016 Structured Jewish World Dialogue (Heb. המנעד היהודי בעידן של זהות גמישה: עמדות יהודי העולם), Jerusalem, p. 82 (note 207) (Hebrew)
- ↑ Yedidia Z. Stern & Netanel Fisher (2018), Conversion in Israel: Vision, Achievements, and Challenges, The Israeli Institute for Democracy: Jerusalem, p. 135 ISBN 978-965-519-217-9 (Hebrew).
- ↑ Ian Lustick, "Israel as a Non-Arab State: The Political Implications of Mass Immigration of Non-Jews," Middle East Journal, 53:3, 101–117, 1999.
- ↑ Yabuda Savir, The Definition of a Jew under Israel's Law of Return Arxivləşdirilib 2022-07-05 at the Wayback Machine, 17 Sw L.J. 123 (1963)