Qayalıq vələmirquşu

Qayalıq vələmirquşu
Qayalıq vələmirquşu
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Sinif: Quşlar İnfrasinif: Yenidamaqlılar Klad: Neoaves Klad: Passerea Klad: Telluraves Klad: Australaves Klad: Eufalconimorphae Klad: Psittacopasserae Dəstə: Sərçəkimilər Klad: Eupasseres Yarımdəstə: Oxuyan sərçələr İnfradəstə: Passerida Fəsiləüstü: Emberizoidea Fəsilə: Vələmir quşları Cins: Vələmirquşu Növ: Qayalıq vələmirquşu
Beynəlxalq elmi adı
	Emberiza buchanani Edward Blyth, 1844[…];
ITIS	559870
NCBI	504291

Qayalıq vələmirquşu (lat. Emberiza buchanani) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin sərçəkimilər dəstəsinin vələmir quşları fəsiləsinin vələmirquşu cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.^[3] Azərbaycan faunasına E.b.cerrutii Filippi yarımnövü daxil olur.

Təsviri

Bağ vələmirquşundan ağ bığı və boz çiyin tükləri ilə seçilir. Ancaq çəhrayı dimdiyi, ağımtıl göz halqası ilə bağ vələmirquşuna və dağ vələmirquşuna bənzəyirlər. Yetkin fərdin başı açıq kül rəngli boz, dağ vələmirquşundan daha açıq rənglidir və bu boz rəng sinəsinə qədər enib qurşaq əmələ gətirmir. Döşü qırmızımtıl-qəhvəyi olub, boğazı və "bığ" xətti ağımtıl, ayaqları və quyruqaltı açıq krem rəngindədir. Payızda yeni lələk dəyişdiyi zaman alt tərəfi açıq qırmızı olur. Üstdəki xəttlər tünd, quyruq hissəsi boz rənglidir. Qanad lələkləri (digərlərindəki kimi qaramtıl deyil) boz qəhvəyidir. Cavanı dağ vələmirquşundan boz quyruq hissəsi, daha açıq rəngli ayağı və quyruq altı örtükləri ilə seçilir.

Yayılması

Dünya miqyasında böyük yayılma arealına malik olub, Şərqi Türkiya, İraq, İran, Əfqanıstan, Mərkəzi Asiyanın dağları, Şimal Hindistan və Qərbi Çində (Sintzyan-Uyğur Muxtar Rayonu) yuvalayır. Azərbaycanda əsasən Naxçıvan Muxtar Respublikasının isə Nehrəmdağ, Noxuddağ, Dərəşam, İlandağ, Camaldın və Darıdağ ərazilərində və çox az sayda Zuvand yaylasında rast gəlinir. Qobustan Qoruğunun Böyük-daş dağında və Türyançay qoruğunun Bozdağında rast gəlinməsi dəqiqləşdirilməlidir

Həyat tərzi

Əsas yaşayış yeri quraq, qayalıq, daşlıqlı və bitki örtüyü zəif inkişaf etmiş yüksək dağlarda yaşayırlar. Qidasını həşarat və toxumlar təşkil edir. Erkək və dişi bir-birindən az fərqlənirlər. Yuvalayan növdür

Sayı

Dünya üzrə sayı məlum deyil. Ancaq Avropada 6400 cüt qiymətləndirilir (Türkiyə, Azərbaycan, Ermənistan). Aparılan ekspedisiya-tədqiqatlar zamanı nadir hallarda rast gəlindiyindiyi üçün azsayl növ olduğu məlumdur. Azərbaycanda ümumi sayı (əsasən Naxçıvanda olmaqla) 100 cüt ətrafında qiymətləndirilir.

Azalma səbəbləri

Davamsız otarma və ərazlərdə əkin-biçin işləri, dağ yollarının çəkilməsi səbəb ola bilər.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər

Yaşayış ərazilərini qismən Zəngəzur Milli Parkı, Ordubad və Zuvand yasaqlığında qorunur. Bern konvensiyalarına daxil edilmişdir.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

Yaşayış ərazilərində otarmanın, otların biçilməsinin, əkin işlərinin və yaşadığı ərazilərdən yol çəkilməsinin məhdudlaşdırılması növün davamlılığını qoruyar.

İstinadlar

↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1999.
↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
↑ "Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar". 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-11.

Mənbə

Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabı. Fauna. II nəşr. Bakı: 176 səh.

Həmçinin bax

[_f7cbdfa83dadadbc-1] Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1999.

[_945d40a3d19c53f5-2] IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3

[3] "Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar". 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-11.

[3]

[1]

[2]