Qazaxıstan iqtisadiyyatı
Qazaxıstan İqtisadiyyatı — həm Asiya, həm də adambaşına nisbətdə Orta Asiyada ən böyükdür, lakin valyuta 2013 ilə 2016 arasında kəskin bir dəyər itkisini yaşadı. Neft ehtiyatlarına, minerallara və metallara da sahibdir. Həm heyvandarlıq, həm də taxıl istehsalını təmin edən geniş çöl torpaqları ilə kənd təsərrüfatının potensialına malikdir. Cənubdakı dağlar alma və qoz üçün vacibdir; hər iki növ orada vəhşi olur. Qazaxıstanın sənaye sektoru bu təbii ehtiyatların hasilatı və emalı üzərində dayanır.
 Qazaxıstan iqtisadiyyatı | |
|---|---|
| Valyuta | Tengə |
| Büdcə ili | Təqvim ili |
| Ticarət təşkilatları | Ümumdünya Ticarət Təşkilatı, Müstəqil Dövlətlər Birliyi, Avrasiya İqtisadi Birliyi, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı |
| Ölkə qrupu |
İnkişaf etməkdə olan ölkələr[1] Yuxarı orta gəlir iqtisadiyyatı[2] |
| Statistika | |
| ÜDM |
• ▼ $170.326 mlrd (2019)[3] • ▲ $537.664 mlrd (2019) [3] |
| ÜDM sıralaması |
55-ci 41-ci |
| Adambaşına düşən ÜDM |
• ▼ $9,139 [3] • ▲ $28,829 |
| Adambaşına düşən ÜDM sıralaması |
69-cu 52-ci |
| Sektorlarına görə ÜDM |
• İqtisadiyyatın ilkin sahəsi 4.7% • ikinci 34.1% • üçüncü 61.2%[4] |
| İnflyasiya (İQİ) | 5.2% (2020) %[3] |
| Yoxsulluq həddindən aşağı olan əhali |
▬ 2.5% (2017) [5] •  8.6% (2017)[6]  27.5 [7] |
| Cini indeksi |
27.5 [8] |
| İnsan İnkişafı İndeksi | • ▲ 0.817% (2018) [9] |
| Məşğulluğa görə işçi qüvvəsi |
• ▲ 9,262,539 (2018) [10] • ▼ 67.3% [11] |
| İşsizlik səviyyəsi | 4,9 %[12] |
| Xarici ticarət | |
| İxrac tərəfdaşları |
•  İtaliya 17.9% •  ÇXR 11.9% •  Niderland 9.8% •  Rusiya 9.3%•  İsveçrə 6.4%•  Fransa 5.9% |
| Əksi qeyd olunmayıbsa, bütün məlumatlar ABŞ dolları ilədir. | |
SSRİ-nin dağılması və Qazaxıstanın ənənəvi ağır sənaye məhsullarına tələbatın azalması, 1991-ci ildən bəri 1994-cü ildə ən yüksək illik enmə ilə iqtisadiyyatın kəskin tənəzzülü ilə nəticələndi. və özəlləşdirmə sürətləndi, nəticədə aktivlərin özəl sektora əhəmiyyətli dərəcədə daxil olması. Qazaxıstanın Tengiz yatağından Qara dənizə qədər yeni bir boru kəməri çəkmək üçün 1996-cı ilin dekabrında Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumu müqaviləsinin imzalanması bir neçə il ərzində əhəmiyyətli dərəcədə daha böyük neft ixracı perspektivlərini artırır. Qazaxıstan iqtisadiyyatı 1998-ci ildə neft qiymətlərinin aşağı düşməsi və Rusiyadakı avqust maliyyə böhranı səbəbiylə ÜDM-in artımının 2,5% azalması ilə aşağıya doğru döndü. 1999-cu ildəki parlaq bir məqam, beynəlxalq neft qiymətlərinin bərpası idi, bu zamanlı bir devalvasiya və bamper taxıl məhsulu ilə birlikdə iqtisadiyyatı tənəzzüldən çıxartdı.
90-cı illərdə adambaşına düşən indiki ÜDM 26% azalıb.[13] 2000-ci illərdə Qazaxıstan iqtisadiyyatı kəskin böyüdü. Bu, dünya bazarlarında Qazaxıstanın aparıcı ixracı olan neft, metal və taxılın qiymətinin artması ilə nəticələndi. 2000-ci ildə ÜDM 1999-cu ildəki 1,7% -dən 9,6% artdı. 2006-cı ildə ÜDM-in son dərəcə yüksək artımı təmin edildi və 10,6% artdı.[14] Rusiya və Çin, habelə qonşu Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) ölkələri ilə iş bu böyüməni təşviq etdi. İqtisadi artımın artması hökumətin maliyyəsində də dönüş yaratdı, büdcə 1999-cu ildə ÜDM-in 3.7% -i olan pul kəsirindən 2000-ci ildə 0,1% profisitə keçdi.[15] Ölkənin valyutası 2014-cü ildə 19%, 2015-ci ildə isə 22% devalvasiya edildi.2017-ci ildə Dünya İqtisadi Forumu Qlobal Rəqabət Qabiliyyətliliyi Reytinqini Qazaxıstan 144 ölkə arasında 57-ci sırada tərtib etdi.[16] Reytinq bazar ölçüsü, ÜDM, vergi dərəcələri, infrastrukturun inkişafı və s. Kimi bir çox makroiqtisadi və maliyyə amillərini nəzərə alır.[17]
İstinadlar
redaktə- ↑ "World Economic Outlook Database, April 2019". IMF.org. International Monetary Fund. 22 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 September 2019.
- ↑ "World Bank Country and Lending Groups". datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. 28 October 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 September 2019.
- ↑ 1 2 3 4 "World Economic Outlook Database, October 2019". IMF.org. International Monetary Fund. 7 June 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 November 2019.
- ↑ "The World Factbook". CIA.gov. Central Intelligence Agency. 26 December 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 March 2019.
- ↑ "Poverty headcount ratio at national poverty lines (% of population)". data.worldbank.org. World Bank. 18 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 May 2019.
- ↑ "Poverty headcount ratio at $5.50 a day (2011 PPP) (% of population) - Kazakhstan". data.worldbank.org. World Bank. 19 January 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 October 2019.
- ↑ "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 18 May 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 May 2019.
- ↑ "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 18 May 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 May 2019.
- ↑ "Human Development Index (HDI)". hdr.undp.org. Human Development Report. 15 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2019.
- ↑ "Labor force, total - Kazakhstan". data.worldbank.org. World Bank. 4 December 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 November 2019.
- ↑ "Employment to population ratio, 15+, total (%) (modeled ILO estimate) - Kazakhstan". data.worldbank.org. World Bank. 19 January 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 October 2019.
- ↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2129rank.html#up.
- ↑ "What We Do". wri.org. 20 February 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- ↑ "RosBusinessConsulting - News Online". rbcnews.com. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-04.
- ↑ [https://web.archive.org/web/20200519084837/http://www.ft.com/intl/cms/s/0/c4a55aa6-dd04-11e3-b73c-00144feabdc0.html#axzz3mCiNSOzr Arxivləşdirilib 2020-05-19 at the Wayback Machine Kazakhs battle to stave off chill blowing in from Russian steppe, Financial Times, 21 May 2014
- ↑ "Global Competitiveness Index". reports.weforum.org. 2018-06-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Competitiveness Rankings". reports.weforum.org. 2016-04-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-04.