Qulamhüseyn Səidi

Qulamhüseyn Əliəsgər oğlu Saidi (4 yanvar 1936, Təbriz – 23 noyabr 1985, Paris) — Azərbaycanlı yazıçı.

Qulamhüseyn Səidi
Qulamhüseyn Əliəsgər oğlu Səidi Təbrizi
Təxəllüsü	Qulamhüseyn Səidi
Doğum tarixi	4 yanvar 1936
Doğum yeri	Təbriz, İran
Vəfat tarixi	23 noyabr 1985 (49 yaşında)
Vəfat yeri	Paris, Fransa
Vəfat səbəbi	Qara ciyər serrozu
Dəfn yeri	Per Laşez məzarlığı, Paris
Vətəndaşlığı	İran
Milliyyəti	Azərbaycan türkü
Təhsili	Təbriz Universiteti
Fəaliyyəti	yazıçı, dramaturq
Əsərlərinin dili	farsca, türkcə
İstiqamət	magiya realizmi
Janrlar	hekayə, roman, dram, ssenari
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Qulamhüseyn Əliəsgər oğlu Səidi 4 yanvar 1936-cı ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur.

Ədəbi yaradıcılığa maraq göstərən Q.Səidi 1951-ci ildə həbs olunmuşdur. Lakin fəaliyyətində qanunazidd bir şey olmadığı üçün azad edilmişdir. O, iyirmi yaşında Təbriz Universitetinin Tibb fakültəsinə qəbul olunmuşdur. Tələbə ikən inqilab əhval-ruhiyyəli müəlliflərdən Səməd Behrəngi, Behruz Dehqani, Məftun Əmini, Kazım Səadəti və başqaları ilə dostluq etmişdir. 1961-ci ildə ali təhsilini başa vuraraq psixoloq ixtisasına yiyələnmişdir.

Tehranda hərbi xidmətdə olarkən əsgərlərin həyatından bəhs edən üç hekayə yazmışdır. Əsgəri xidmətini başa vurduqdan sonra Tehran şəhərində qalmış, “Dilguşə” adlı tibb mərkəzi açmışdır. Həmin səhiyyə ocağı tədricən Tehranın ədəbi, fəlsəfi və siyasi fikir adamlarının toplantı yerinə çevrilmişdir.

O, İran Yazıçılar Cəmiyyətinin yaradılmasında yaxından iştirak etmişdir.

İranda şah rejiminə qarşı mübarizə başlananda Qulamhüseyn Səidi onu alqışlayanlardan olur. Lakin 1979-cu ildə İranda qələbə çalan islam inqilabı onun ümidlərini doğrultmur. Bu səbbədən yazıçı 1982-ci ildə Fransaya mühacirət edir. Parisdə olarkən Bədr Lənkərani adlı bir xanımla ailə qurur. Burada “Otello qəribə məmləkətdə”, “Nurlu qəlblər”, “Doktor Əkbər” və “Renessans” ssenarilərini və rejissor D.Mehrcuyi ilə birlikdə “Ev təmiz olmalıdır” hekayəsi əsasında “Molus-Korpus” ssenarisini yazır. Parisdə “Şəhərdə bir qərib”, “Top”, “Gülərüzlü tatar” adlı romanlarını qələmə alır, “Ölüm yeri”, “Sınıqçı” əsərlərini isə tamamlaya bilmir.

Qulamhüseyn Saidi 23 noyabr 1985-ci ildə, 49 yaşında Parisdə dünyasını dəyişib, Per-Laşez qəbiristanlığında, Sadıq Hidayətin məzarı yaxınlığında dəfn edilmişdir.

Yaradıcılığı

Ədəbiyyata şeirlə gələn Qulamhüseyn Səidi publisistika, nəsr, dramaturgiya və tərcümə sahələrində qələmini sınamışdır. 1965-1975-ci illərdə pyes, hekayə, roman yazmış və tərcümələr etmişdir. “Keyhan”, “İttilaat”, “Ayəndeqan”, “Azadi”, “Rəhayi” və s. qəzet və jurnallarda məqalələri dərc olunmuşdur. Həmçinin “Əlifba” adlı jurnal dərc etdirmişdir.

Calal Al-Əhməd 1964-cü ildə onu rəhbərlik etdiyi İranın Tədqiqat və İctimai Araşdırmalar Mərkəzində çalışmağa dəvət etmişdir. Buradakı işi ilə bağlı səfərlərə çıxmış, xarici ölkələrdə olmuş, səfər təəssüratlarını “İlxıçı”, “Qaradağ”, “Körfəz kənarında xoş bir kölgə”, “Sadə havaşünaslıq”, “Ah-nalə” adı altında kitabça şəklində çap etdirmişdir. “Qorxu və səksəkə”, “Dəndil” və s. hekayələrində dastanlardan, mifik yaddaşdan peşəkarlıqla bəhrələnilmişdir.

Hekayələri 1965-ci ildə Tehranda “Bəyəldə yas” adı altında çap edilmişdir. Kitab İranın xüsusi xidmət orqanlarının diqqətini çəkmişdir. Hakimiyyəti kitabdakı hekayələrin yeni üslubu deyil, mövzusu daha çox narahat etmişdir. Gənc yazıçının cəmiyyətdəki nöqsanları tənqid etməsi dövlət əleyhinə aparılan təbliğat hesab edilmişdir. Uzun sürən işgəncəli istintaq nəticəsiz başa çatsa da, bu ədalətsizlik yazıçını bərk sarsıtmışdır.

Qulamhüseyn Səidinin pantomima üslubunda qələmə aldığı pyesləri də ciddi marağa səbəb olmaqdadır. Səhnələşdirilən bu əsərlər ölkənin böyük şəhərlərinin teatrlarında oynanılmışdır. Tənqidçilərin fikrincə, müəllifin bədii əsərləri arasında ən uğurluları pantomima janrında yazdıqlarıdır. O, şah rejiminin ölkədəki xalqlara tutduğu divanı pantomima vasitəsilə verməyə çalışmışdır. Müəllif sonralar yazırdı ki, əhalisinin əksəriyyəti ana dilindən məhrum olan xalqın danışığı bir növ pantomima oyununa bənzəyir. Yazıçının “Vərəzil qolu çomaqlıları” pyesi əsasında rejissor Cəfər Vali film çəkmişdir. Daha sonra İranın məşhur rejissoru Dariyuş Mehrcuyi “Bəyəldə yas” hekayələr toplusu əsasında “Öküz” adlı film ekranlaşdırmışdır. Bu film İranın kino sənətində əsaslı dəyişikliyə səbəb olmuşdur. “Öküz” filmindən sonra İranda ictimai-siyasi məzmunlu filmlərin sayı artmışdır.

Əsərləri

Dramlar

• Leylaj'ha (1957)
• Qased'ha (1957)
• Shaban Faribak (1957)
• Karbafak'ha dar Sangar (1960)
• Bamha va Zir-e Bamha (1961)
• Kalat-e Gol (1961)
• Arusi (1962)
• Shahadat (1962)
• Faqir (1963)
• Ziyafat, Faqir (1963)
• Az Pa Niyoftadeha (1963)
• Dah Lal-bazi (1963)
• Entezar (1964)
• Khaneha-ra Kharab Konid (1964)
• Behtarin Baba-ye Donya (1965)
• Chub be-dast'ha-ye Varazil (1965)
• Panj Nemayeshnameh az Enqelab-e Mashrutiyat (1966)
• A-ye bi Kolah, A-ye ba Kolah (1967)
• Khane-ye Roshani (1967)
• Dikte va Zaviye (1968)
• Parvar Bandan (1969)
• Ma Nemishenavim (1970)
• Vay bar Maghlub (1970)
• Janeshin (1970)
• Chesm dar barabar-e Chesm (1971)
• Aqebat-e Qalam-Farsayi (1975)
• Ruh-e Chah (1978)
• Mah-e Asal (1978)
• Ghambad (1983)
• Do Nemayeshnameh (1986)
• Khayyat-e Afsun Shodeh (1988)
• Mar dar Mabad (1993)
• Lal-baziha (?)

Hekayə və romanlar

• Aftab Mahtab (1955)
• Morgh-e Anjir (1956)
• Khaneha-ye Shahr-e Rey (1957)
• Khane-ye Barf (1959)
• Shabneshini ba Shokuh (1960)
• Geda (1962)
• Qodrat-e Taze (1962)
• Do Baradar (1962)
• Raz (1963)
• Azadaran-e Bayal (1964)
• Dandil (1966)
• Shafa-ye Ajel (1966)
• Vahemeha-ye bi Nam va Neshan (1967)
• Gomshode-ye lab-e Darya (1967)
• Mahdi-ye Digar (1967)
• Tars va Larz (1968)
• Tup (1969)
• Maqtal (1970)
• Gur va Gahvareh (1973)
• Bazi Tamam Shod (1974)
• Madkhali bar yek Dastan-e Boland (1977)
• Vagon-e Siyah (1979)
• Dar Aghaz-e Sofreh (1980)
• Ey-vay To Ham? (1981)
• Ashoftehal-e Bidarbakht (1981)
• Jarukesh-e Saqf-e Aseman (1981)
• Sejane (1982)
• Dar Sarache-ye Dabbaghan (1983)
• Kelas-e Dars (1983)
• Agar Mara Bezanand (1983)
• Mir-e Mohanna (1986)
• Shanbe Shoru Shod (1986)
• Dastan-e Esma'il (1986)
• Mehmani (1988)
• Sandvich (1989)
• Sedakhune (1990)
• Padgan-e Khakestari (1990)
• Gharibe dar Shahr (1990)
• Maqtal (1993)
• Tatar-e Khandan (1994)
• Ashghalduni (?)

Ssenarilər

• Fasl-e Gostakhi (1969)
• Gav (1969)
• Afiyatgah (1988)

Uşaq kitabları

• Kaleybar (1970)
• Marand (1970)
• Kalat-e Nan (1976)
• Kalat-e Kar (1978)
• Yeki Yekdane (1983)

Xarici keçidlər

• Pərvanə Məmmədli, "Duyğu və istirablarını pantomimlərində əks etdirən yazıçı" [1]; [2]