Rokoko
Rokoko (fr. rococo) — XVII əsrdə yaranmış Fransız incəsənətinə aid, memarlıq və incəsənət üslubudur. Rokoko üslubunda mürəkkəb, qeyri-adi, balıqqulağı formalarına üstünlük verilirdi (Fransada otel Subiz, 3 meydanın ansamblı, Kral meydanı və s.).[1]
Tarixi
redaktəXVII əsrdə yaranan Barokko üslubu, xeyli dəyişmiş olaraq XVII əsrdə də varlığını davam etdirmişdir. Barokko sənətin kölgə-işıq qarışıqlığına söykənən təəccüblü, içə işləyici dramatik təsiri gedərək itmiş və yerini yumşaq, hətta bir az zəif bir üsluba buraxmışdır. Bu, tamaşaçını təsir etməkdən çox əyləndirən, göz oxşayan amma o ölçüdə səthi bir üslubdur. Resimsel xüsusiyyətlər zəifləmiş, dekorativ, süslemeci bir funksiya ön plana keçmişdir. Bu dövrün saray və köşklərinin iç dekorasiyası və mebelləri də bu yeni üslubu əks etdirməkdədir. Sənət tarixçiləri, bitki mənşəli bəzəmələrin və divarları örtən şəkillərin göz əyləndirən, dərdsiz və zərli üslubunu "Rokoko" deyə adlandırmışlar. Bu söz, Fransızca rocaille sözündən gəlməkdədir. Rocaille- çürük quruluşlu daşların xərclə qarışdırılmasıyla yaradılan süni qayalıqlara verilən addır. Bunun bir nümunəsi İstanbulda Emirgan Közüsündəki böyük hovuzun kənarında görülə bilər.[2]
Fransız Rokoko rəssamı Fragonardın Saint-Cloudda Əyləncə (Banque də France, Paris) adlı rəsmi, o dövrdə saray ətraflarının çox xoşlandıqları bu cür bir parkı və park həyatını müvəffəqiyyətlə əks etdirməkdədir.
Fransız İnqilabının Rokoko üslubuna təsiri
redaktə
Avropa XVIII əsrin son dörddə birində siyasi və iqtisadi titrəyişlər səhnəsi olmuşdur. İlk böyük inqilab Fransada meydana çıxmış, 1789-cu il Böyük Fransa inqilabıyla krallıq rejimi yıxılaraq, kral və yandaşları sürgünə, ya da gilyotinə göndərilmişdi. Rokoko üslubu, onu yaradan həyat formasının çöküşüylə birlikdə sona çatmışdır.[3]
Bu illərdə çalkantılı Parisin sənət ətraflarında yeni bir sənətçiyə və onun liderlik etdiyi yeni bir sənət üslubunun doğuşuna şahid olunar. Bu gənc sənətçi Jak Lui Daviddir. Liderlik etdiyi axına da "neo-Klassisizm" adı verilmişdir. Klassik sənət idealının yenidən canlandırılışı olan bu axının doğuşu iki əhəmiyyətli faktora bağlana bilər. Bunlardan ilki, arxeologiya elminin təməllərini atan Alman arxeoloqu və sənət tarixçisi Winckelmannın köhnə Yunan və Roma sənətini canlandırma səyləridir. Winckelmannın gedərək həll edilmiş, safını və soyluluğunu itirmiş Avropa sənətini, öz qaynağı andıkıdaya məzmuna mövzusundakı fikirləri sənət ətraflarında geniş əks-sədalar oyandırmışdı. Parisdəki Madeleine Kilsəsi, bu görüşün bir nəticəsidir. Quruluşun xarici görünüşünün köhnə Yunan məbədlərindən bir fərqi yoxdur.
Jacques Luis David də inqilabdan dərhal əvvəl etdiyi Horace Qardaşların Andı (Louvre, Paris) adlı məşhur tablosunda Roma tarixindən alınmış bir mövzunu işləmişdir. Horace ailəsinin üç oğlu ölkələrini düşmən hücumuna qarşı müdafiə etmək üçün ölənə qədər vuruşacaqları üzərinə atalarına and içirlər. Vətənpərvər ata da gənc oğullarını itirmə qorxusundan uzaq onlara silahlarını verməkdədir. Bu şəkildə Rokokonun yumşaq, qəşəngli bicili üslubuna qarşı, sərt və sadə bir üslub görülməkdədir. Bu üslubu doğuran ikinci faktor, bu tabloda da şahid olunduğu kimi, o illərdə əsən inqilab küləkləri, vətənpərvərlik və azadlıq duyğularıdır. David əsərin dramatik təsirini artırmaq üçün bir qarşılıqdan da faydalanmışdır. Tablonun solunda kişilik və qorxmazlıq duyğusunu vurğularkən, sağdakı detalda qadına xas zəiflik və şəfqət duyğularını dilə gətirmişdir.
.
Fransız İnqilabının yaratdığı milli coşgunluq dayanmayan qarışıqlıqlarla sönməyə üz tutmuşkən, bu dəfə Fransız xalqı Napoleonanın müvəffəqiyyətləriylə yenidən canlanmışdı. Napoleona zəfərdən zəfərə qaçan milli bir qəhrəman idi. David də öz üslubuna ən yaraşan mövzu olaraq onu seçmişdir. Sənətçi Napoleona Sainte Bernard Keçidində (Musée də Versailles) adlı əsərində qəhrəmanını şahlanan atı və küləkdə sovrulan peleriniyle görkəmli bir şəkildə rəsimlemişdir. Bu tabloda Alpları keçən və İtaliyanı fəthə gedən Napoleona, daha əvvəl də eyni müvəffəqiyyəti göstərən Hanniballa bir bənzəmə vardır.[4]
İstinadlar
redaktə- ↑ Samirə Mir-Bağırzadə. İncəsənət tarixi Arxivləşdirilib 2022-06-16 at the Wayback Machine. Bakı, 2012.
- ↑ "Rococo stili (Rococo style)". 2015-04-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-10.
- ↑ Marilyn Stokstad, ed. Art History. 4th ed. New Jersey: Prentice Hall, 2005. Print.
- ↑ Avropa və Amerikada 1700-1800 (Rokoko)