Ruanda
Ruanda (ing. Rwanda; ruan. Rwanda; fr. Rwanda, suah. Rwanda) və ya rəsmi adı ilə Ruanda Respublikası (ing. Republic of Rwanda, ruan. Republika y'u Rwanda; fr. République du Rwanda; suah. Jamhuri ya Rwanda) — Şərqi Afrikada dövlət. Ruanda dənizə çıxışı olmayan ölkələrdəndir. Şimaldan Uqanda, qərbdən Kivu gölü də daxil olmaqla Konqo Demokratik Respublikası, cənubdan Burundi, şərqdən isə Tanzaniya ilə həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Kiqali, ümumi sahəsi 26,338 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 12 milyon nəfərdən çoxdur.
Ruanda Respublikası Repubulika y'u Rwanda République du Rwanda Ruanda | |
|---|---|
 Gerb
| |
Şüarı: "Ubumwe, Umurimo, Gukunda Igihugu" "Birlik, İş, Vətənpərvərlik" | |
Himni: Rwanda nziza | |
 | |
| Paytaxtı | Kiqali 1°56,63′ c. e. 30°3,57′ ş. u. |
| Ən böyük şəhəri | Kiqali-1 257 min ( 2015-ci il), Ruxenqeri, Qiseni |
| Rəsmi dilləri | Ruanda dili, İngilis dili və Fransız dili |
| Etnik qrupları | Hutu 84% Tutsi 15% Tua 1% |
| İdarəetmə forması | konstitusiya respublikası |
| Pol Kaqame [ 22.IV.2000 ] | |
• Baş nazir | Anastas Murekezi [ 24.VII.2014 ] |
| Qurulması | |
| Tarixi | |
• Müstəqillik | 1 iyul 1962 |
• Yaranması | 1962 |
| Ərazisi | |
• Ümumi | 26338 (145-cu yer) |
• Su (%) | 5.3 |
| Əhalisi | |
• 2015 təxmini | 11,262,564 (76-cı yer) |
• 15.VIII.2012 siyahıya alma | 10,515,973 |
• Sıxlıq | 445/km2 (1,152.5/kv. mil) (29-cu yer) |
| ÜDM (AQP) | 2015 təxmini təxmini |
• Ümumi | 10,004 milyard $ |
• Adam başına | 1,784 |
| ÜDM (nominal) | 2015 təxmini |
• Ümumi | 8.763 milyard $ |
• Adam başına | $769 |
| İİİ (2010) | 0.513 aşağı · 151 |
| Valyutası | Ruanda frankı (RWF) |
| Saat qurşağı | +2 |
| Yolun hərəkət istiqaməti | sağ |
| Telefon kodu | 250 |
| ISO 3166 kodu | RW |
| İnternet domeni | .rw |
CoğrafiyaRedaktə
Ölkənin sərhəd xəttinin ümumi uzunluğu 893 km-dir. Bunun da 290 km Burundi, 217 km KDR, 217 km Tanzaniya və 169 km isə Uqanda ilədir.
Ölkə ümumiyyətlə dərin vadilərlə bəzən kəsilmiş dağlıq və yaylalık bir ölkədir. Ruandada orta yüksəklik 1.500 m səviyyəsində olub, ölkə daxilində 1.000 m ilə 4.507 m arasında dəyişir. Ölkənin ən hündür nöqtəsi KDR ilə sərhəddə yerləşən və Virunqa vulkanin dağlarının bir hissəsi olan Karisimbi dağıdır.
ƏhaliRedaktə
Əhalinin sayı — 12,012,589 (2015-cü ilin iyuluna).
İllik artım — 2,8 %.
Orta ömrün uzunluğu — kişilərdə 49 il,qadınlarda 52 il. (2011-ci il).
Yoluxma immun çatışmamazlığının (immun çatışmamazlığı virusu) virusuyla — 2,8 % (2007-ci il qiymətləndirilməsi).
Şəhər əhalisi — 18 %.
Savad — kişilərin 76 %-i, qadınların 64 %-i.(2003-cü il qiymətləndirilməsinə əsasən)
Etnik tərkibiRedaktə
Ruanda daxilində eyni dilə, mədəniyyətə sahib olan bir cəmiyyət yaşamaqdadır. Hazırdan mövcud olan Tutsi, Hutu və tva etnik qrupları Ruandanın müstəmləkə bölgəsi olaraq əvvəl Almaniya daha sonra isə Belçika tərəfindən müxtəlif üsularla idarə olunması nəticəsində bu ölkələr tərəfindən müəyyən status verilərək bölüşdürülmüşdür və hər biri etnik qrup yerinə qəbilələrə ayrılmışdır. İlk olaraq üst səviyyəni təşkil edən tutsiləri dəstəkləyən müstəmləkəçi ölkələr tutsilərdən öz məqsədləri üçün istifadə etmiş, qəbilə olaraq ayırdıqları qrupları da ümumi olaraq xarici görünüşünə və peşəsinə görə siniflərə ayıraraq Tutsi (iribuynuz heyvan sahibləri), Hutu (əkinçi) və tva (ovçu) ayrı-seçkiliyi aparıblar.
Bu ayrı-seçkilik nəticəsində fərqlilikləri nəzərə çarpan bir şəkilə gələn qruplar sonrakı illərdə ölkə daxilində daha böyük problemlərin yaşanmasına səbəb olmuşdur. Nəticədə Ruanda soyqırımı adlandırılan hadisə ruandalı tutsi əhalisinin dörddə üçünün həyatını itirməsinə səbəb olmuşdur.
Etnik tərkib — Hutular (Bantular) 84 %, Tutsilər (Həmidlər) 15 %, Tvalar (piqmeylər) 1 %.
DinRedaktə
Dinlər — katoliklər (49,5%), protestantlar (43,4%), müsəlmanlar (1,8%). Protestantlığın böyük məzhəbləri anqlikanlılar, adventistlər və pentikostalların bir milyondan çox təəssübkeşləri var.