Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1732)
Bu məqalə Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1736) məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.
Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1732) — 1730-1732-ci illərdə baş vermiş müharibədir. Bu müharibə 1723-cü ildə Osmanlının Səfəvilərin ərazilərinə hücum etməsi ilə başlamışdır və 1727-ci ildə imzalanmış Qəsri-Şirin müqaviləsi pozulmuşdur.
| Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1732) | |||
|---|---|---|---|
| Əsas münaqişə: Səfəvi-Osmanlı müharibələri | |||
| Tarix | 1730-1732 | ||
| Yeri | Çuxursəəd, Qarabağ, Təbriz, Həmədan | ||
| Nəticəsi | Kirmanşah müqaviləsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Araz çayından şimaldakı torpaqlar Osmanlının tərkibinə qatıldı. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|
|||
Müharibənin səbəbləriRedaktə
17-ci əsrin əvvəllərindəki Səfəvi-Osmanlı müharibələrində Osmanlılar istədiklərinə nail ola bilmədilər. 18-ci əsrin əvvəllərində Səfəvilər imperiyasının kifayət qədər zəifləməsi Osmanlının Səfəvilərin ərazilərini ələ keçirməyə şirnikləşdirdi. Bu müharibədə Osmalılar əsasən Çuxursəəd, Şirvan, Təbriz və Həmədan ərazilərini ələ keçirmək istəyirdi.
1723-1726-cı illərdəki əməliyyatlarRedaktə
Osmanlılar ilk hərbi əməliyyatlara 1723-cü ildə başladı. 1724-cüildə Abdulla Köprülü paşanın komandanlığı ilə osmanlılar İrəvanı, Naxçıvanı, Borçalını ələ keçirdilər. Həmin il Abdulla paşa Təbrizi mühasirəyə aldı ancaq ələ keçirə bilmədi. 1725-ci ildə Sarı Mustafa paşa Gəncəni ələ keçirdi. Həmin ildə yenə Abdulla paşanın komandanlğı ilə osmanlı ordusu Təbrizi işğal etdilər və az sonra Ərdəbili də tutdular. Ərdəbil şəhəri həmin vaxta qədər Osmanlılar tərəfindən heç bir zaman ələ keçirilməmişdi. Bu münasibətlə Sultan III Əhməd İstanbulda atəşfəşanlıq keçirtdi. 1726-cı ildə isə Osmanlı qoşunu Həmədanı işğal etdi.
1730-cu ildəki əməliyyatlarRedaktə
Səfəvilər imperiyasının qorçubaşısı Nadir xan Əfşarın komandanlığı 1728-1729-cu illərdəki Hotakilərə qarşı hərbi əməliyyatları nəticəsində bütün Xorasan, Kirman, İraqi-Əcəmi əfqanlardan geri alındı. 1730-cu ildə Səfəvilər Osmanlılara qarşı hərbi əməliyyatlara başladı. Osmanlılar üzərində ilk qələbəsini Marağa döyüşündə çaldı. 1730-cu ildə qısa zamanda Təbrizi, Ərdəbili, Həmədanı geri aldı.
1731-1732-ci illərdəki əməliyyatlarRedaktə
1731-ci ildə öz nüfuzunu qaldırmaq istəyən şah I Təhmasib Nadir xanın Xorasandan qayıtmasını gözləmədən Osmanlılara qarşı əməliyyatlara başladı. Əvvəl müəyyən uğurlar qazanaraq bəzi əraziləri geri aldı. Amma 1731-ci ildə İrəvan yaxınlığında məğlub edildi. Əhməd paşanın komandanlığı ilə əks hücuma keçən osmanlılar Nadir xanın geri aldığı əraziləri yenidən tutdular.
NəticəRedaktə
1732-ci ildəki danışıqlar nəticəsində Kirmanşah sülh müqaviləsi imzalandı. Həmin müqaviləyə əsasən Araz çayından şimalda olan torpaqlar Osmanlı dövlətinin, Təbriz, Marağa, Həmədan Səfəvilər dövlətinin tərkibində qaldı. Bununla da Nadir xanın qazandığı uğurlar heçə endirildi. Amma bu sülh uzun çəkmədi. Xorasan yürüşündən qayıdan Nadir xan Kirmanşah sülhünü tanımadı və 1733-cü ildə yenidən hərbi əməliyyatlara başladı.
İstinadlarRedaktə
- 1. 9-cu sinfin Tarix dərsliyi, səh. 52-60, 2002-ci il
- 2. Süleyman Əliyarlı, Azərbaycan Tarixi səh. 486-489, 2009-cu il