Türk tayfa konfederasiyaları

Bir versiyaya görə Türk dilindəki Oğuz və ya Oğur (r və z dəyişmələri mümkündür) tarixi perespektivdən hərbi bölmə, klan və ya tayfanı ifadə etmək üçün istifadə edilmişdir. 1206-cı ildə monqol imperiyasının yaranması ilə Türk xaqanlıqları monqol-türk xaqanlıqlaı formasında yenidən formalaşdırılmışdır və yeni konfederasiyalar Orda deyə adlandırılmışdır.

Haqqında

VIII əsrə aid Kül Tigin abidəsində Göytürk əlifbasında Toquz Oğuz sözünün toqquz tayfa anlamında işlədilməsi ehtimalı vardır. Bir qədər sonra bu söz Türk köçləri zamanı iki ayrı qrupu tərif etmək üçün işlədilməyə başlayır:

• Onoqurlar
• Utiqurlar
• Kutriqurlar
• Uyğurlar
• Saraqurlar

uq-, oq- sonluqları proto=türkcədəki uk sözündən törəmişdir. Bu söz Türk dilində işlədilən ox sözü ilə yaxından əlaqəlidir. 2002-ci ildə yazdığı əsərdə uk ilə ox sözü arasındakı əlaqəni izah etməyə çalışan Valter Pohl Çinin T'ang-şu xronikasından istifadərək yazır:

Xan öz mülkünü 10 tayfa arasında böldü. Hər tayfanın rəhbərinə o, bir ox göndərdi. Bu tayfaların rəhbərlərinin adı 'on şad' idi, lakin onlar həm də 'on oxlar' deyə adlandırırdılar.

Oğuz (oğur) əslən Köçəri imperiyasının etnogenez prosesləri ilə qəbilə və ya etnik məna kəsb edən hərbi bölgüsü idi.

Həmçinin bax

• Oğuzlar
• Göytürklər

Mənbə

• Sergei Anatolyevich Starostin. Turkic etymology. Online Etymological Database Project. 2003.
• Édouard Chavannes. Documents sur les Tou-kiue (Turcs) occidentaux. 1900.
• Walter Pohl, Die Awaren: ein Steppenvolk im Mitteleuropa, 567-822 n. Chr, C.H.Beck (2002), ISBN 978-3-406-48969-3. Die Awaren: ein Steppenvolk im Mitteleuropa. ISBN 978-3-406-48969-3.

Əlavə ədəbiyyat

• Karoly Czeglédy. On the Numerical Composition of the Ancient Turkic Tribal Confederations. Acta Orient. 1972. 275–281.
• Pete Golden; C. Edmund Bosworth. ḠOZZ. XI. Encyclopaedia Iranica. 2002. 184–187.
• Peter B. Golden. Oghuz. Encyclopaedia of Islam - Brill Online. In Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Stewart, Devin J. (eds.). 2020. ISBN 1873-9830.