Tamara Əliyeva
Tamara Şuqaipovna Əliyeva (18 sentyabr 1924, Köhnə Atagi[d], Çeçen Muxtar Vilayəti[d] – may 1987, Qroznı) — Sovet və Rusiya çeçen aktrisası, müğənni, estrada rəqqasəsi, Çeçen-İnquş MSSR xalq artisti (1960), RSFSR-in əməkdar artisti (22.6.1978).
| Tamara Əliyeva | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 18 sentyabr 1924 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | may 1987 (62 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Fəaliyyəti | teatr aktrisası, müğənni, rəqqasə |
| Teatr | |
| Mükafatları |
 |
Həyatı
redaktəTamara Əliyeva 1924-cü il sentyabrın 18-də Köhnə Ataqi kəndində anadan olub. 1938-ci ildə Çeçen-İnquş Dram Teatrında aktrisa kimi fəaliyyətə başlayıb. Teatrda qısa müddət sonra tamaşalardakı əsas rolları ona etibar etməyə başladılar. O, rejissor N.Əlibeqovun səhnələşdirdiyi Mixail Lermontovun “Dövrümüzün qəhrəmanı” romanının tamaşasında “Bela”; K. Trenevin "Yarovaya məhəbbət" və başqaları pyeslərdə əsas rolları ifa etmişdir. Daha sonra Çeçenistan-İnquşetiyanın əməkdar artisti Yaraqi Zubayrayevlə ailə həyatı qurmuşdur.[1]
Böyük Vətən müharibəsi başlayan gün teatr Vedenoya qastrol səfərində idi. Kişi aktyorların əksəriyyəti Vedenodan birbaşa cəbhəyə könüllü olaraq getdilər. Onların arasında Çeçenistan-İnquşetiyanın əməkdar artistləri İsmayıl İbrahimov, Usman Qorçxanov, Usman Alxazov, rejissor Səid-Əhməd Alxazov, rəssam M.Maqomayev, Abuxaji Tulikov və bir çox başqaları var idi. Cəbhədən yalnız üç nəfər sağ qayıtdı: S.Qandayev, X.Bekmurzayev, X.Şaipov.
Gəncliyinə və ya səhhətinə görə cəbhədə döyüşə bilməyən sənətçilər təbliğat-konsert briqadası yaradaraq Qızıl Ordu əsgərləri qarşısında çıxışlar etməyə başladılar. Aktyorlar bir neçə dəfə Şimali Qafqazın bütün cəbhə birləşmələrini gəzmişdilər.
Əsgərlərə “Oleko Dundiç” və “Adin Surxo” tamaşaları, ədəbi-musiqili kompozisiyalar nümayiş etdirilirdi. Teatrın adı verilən tankın düzəldilməsi üçün aktyorlar məvaciblərindən keçmişdilər. Fəal fəaliyyətlərinə görə aşağıdakı aktyorlar Çeçenistan-İnquş MSSR Ali Sovetinin fəxri fərmanları ilə təltif edildilər: Vaxa Tatayev, Əbdülhəmid Həmidov, Yaraqi Zubayrayev, A. Sadykov, M. Bazdayev, V. Dakaşev, Ömər Dimayev, A.İrimov, Mahmud Esambayev, A.İbrahimova, E.Qanukayeva, Aset İsayeva və Tamara Əliyeva. Mükafatlandırma mərasimindən iki həftə sonra çeçenlərin və inquşların deportasiyası başlandı.
Deportasiya illərində əri ilə bir-birini itirdilər. Nəhayət, Əliyeva onu tapanda o artıq başqası ilə evli idi. Daha sonra yenidən ailə qurdu və ikinci evliliyindən bir oğlan uşağı dünyaya gətirdi. Lakin bu evlilik də uzun sürmədi. O, kukla teatrında işləməyə başladı. 1946-1952-ci illərdə müğənni, rəqqasə kimi çıxış etmişdi.[2]
1957-ci ildə vətənə döndükdən sonra yenidən doğma Çeçen-İnquş Dram Teatrında aktrisa kimi fəaliyyətə başladı. 1965-ci il mayın 1-də məşhur “Boj-Əli” tamaşasının premyerası baş tutdu. Tamara Əliyeva tamaşada baş qəhrəmanın həyat yoldaşı Züleyi canlandırırdı. Səhnəyə ilk çıxışından tamaşaçıları valeh etdi. O, çeçen qadını, zəhmətkeş, ocağın suveren məşuqəsini - şən, hazırcavab, möhkəm və qətiyyətli xarakteri ilə oynamışdı.
|
Boj-Əlinin həyat yoldaşı, aparıcı südçü Zülayın obrazını da tamaşanın uğuru adlandırmaq olar. Aktrisa T.Əliyevanın ifasında Zülay ağıllı, cazibədar, şəndir. Gözəl, mehribandır, axmaq ərini çatışmazlıqlarına baxmayaraq sevir. - K.Krivitski "Teatr" jurnalında yazırdı (№ 11, 1965).
|
|
Əliyeva Çeçen-İnquş Dram Teatrının səhnəsində yüzə yaxın rol oynamışdır.
Ailəsi
redaktə- Həyat yoldaşı - RSFSR xalq artisti, Xanbaba Nurədilov adına Çeçenistan Dövlət Dram Teatrının aparıcı aktyoru Yaraqi Zubayrayev;
- Əmisi - general Erisxan Əliyev.
- Oğlu - Beslan, Çeçen-İnquş Kukla Teatrının aktyoru
İstinadlar
redaktə- ↑ "Тамара Алиева. Пленительная звезда чеченского театра". 2021-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-26.
- ↑ "АЛИ'ЕВА Тамара Шугаиповна". 2021-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-26.
Ədəbiyyat
redaktə- Марков, Павел Александрович, Мокульский С. С. Театральная энциклопедия. 6. Москва: Советская энциклопедия. 1967.
Xarici keçidlər
redaktə- Аза Газиева. "Тамара Алиева. Пленительная звезда чеченского театра". Информационное агентство «Чечен-Инфо». 2012-06-26. İstifadə tarixi: 2015-02-23.
- "Алиева Тамара Шугаиповна". Новости театрального искусства. İstifadə tarixi: 2015-02-23.
- Аза Газиева. "Она была актрисой". Вести Республики. 2012-06-26. İstifadə tarixi: 2015-02-23.