Tarançılar

Tarançılar — Çin Xalq Respublikasının Sincan-Uyğur Muxtar Rayonunda yaşayan uyğurların qolu.

"Tarançı məscidi Gulcada" (indi Yining), Henri Lansdelllin 1885-ci ildə yazdığı kitabından, 1882-ci ildə buraları gəzmişdir.

Tarixi

Tarançılar Çin Xalq Respublikasının Sincan-Uyğur Muxtar Rayonundə İli-Qazax Muxtar dairəsində yaşayırlar. Adları "taxılçı" anlamındakı "tarançı"dan gəlməkdədir. Tarançı tayfasını Vasili Radlov da araşdırmışdır. Araşdırma nəticələrini məşhur "Пробен" (Proben) adlı əsərində toplamışdır. Tarançıları İli yörəsinə Çinlilər yerləşdirmişdir.

Tarançı, müsəlman olan bugünkü Sintzyan və ya, Şərqi Türkistanda, Tarım hövzəsində civarındakı vahələrdə yaşayan ana dili Türkcə olan, Qarluqların qolu, və İran və Toxaristan kökənli daha sonra Qarluq Uyğur, Yağma və Monqol tayfaları ilə qarışmış orta çağa aid köçəbələrə verilən bir addır. Eyni ad — bəsit Cığataycada "bir əkinçi" deməkdir — Fərqanə vadisində və bütün Ana Asiyadakı Türkistanda əkinçiliklə məşğul olan xalqa verilən addır.

Eyni adda müasir Əfqanıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Qazaxıstan və Çində Sintzyan əyalətində danışılan uyğur ləhcəsidir.

Tarım hövzəsinə rəğmən (Qaşqar, Kumul, Xotan və Turfan kimi vahələr) Tarım-Tarançilərin "ənənəvi yurdu"dur, onlar Min və Tzin sülalələsi zamanında Çində, hər yerdə indiki Urumçi və İli kimi bölgələrə yerləşdilər.