Tektonik silah
Tektonik silah - təbii geoloji proseslərə təsir göstərməklə müəyyən ərazidə süni şəkildə zəlzələlərə, vulkan püskürmələrinə və ya oxşar hadisələrə səbəb ola bilən hipotetik qurğu və ya sistemdir .
Terminin mənşəyi redaktə
“Tektonik silah” termini və onun sinonimi “seysmik silah” 1992-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü A. V. Nikolaev tərəfindən tektonik enerjisindən istifadə edərək dağıdıcı zəlzələyə səbəb ola biləcək bir şey kimi təyin olundu. Eyni zamanda o qeyd edib ki, “zəlzələ törətməyi qarşınıza məqsəd qoymaq son dərəcə şübhəli bir işdir” [1] .
Cəhdlər redaktə
İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Yeni Zelandiyada tektonik silahlar yaratmaq cəhdləri olmuşdu. Seal layihəsi okeanın dibinə çoxsaylı partlayıcı yüklər yerləşdirməklə sunami yaratmaq məqsədi daşıyırdı. Sunamidən düşmən hədəflərini məhv etmək üçün istifadə edilməli idi. Lakin layihənin uğursuzluğuna baxmayaraq, 1999-cu ildə ekspertlər belə bir silahın yaradılmasının mümkün olduğunu qeyd etdilər.[2]
İki gizli sovet proqramı "Vulkan" və "Merkuri-18" (NIR No 2M 08614PK) mövcuddur - "Zəif seysmik sahələrdən istifadə edərək zəlzələ mənbəyinə uzaqdan təsir metodu və partlayış enerjisinin ötürülməsi". Bu proqramlar İkram Kərimovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Geologiya İnstitutu ilə əlaqələndirilirdi. İKP MK və SSRİ Nazirlər Sovetinin 30 noyabr 1979-cu il tarixli 1384-345 / SS məxfi qərarında onun komandasının “kimyəvi yükün partlaması enerjisinin ötürülməsində” uğurlu təcrübələri qeyd edilmişdir. və 10 il müddətinə seysmik silahın yaradılması nəzərdə tutulmuşdu. 1988-ci ildə Kərimovun qrupu Qırğızıstan SSR- in Batken şəhərindən təxminən 50 kilometr aralıda yerləşən poliqonda ilk təcrübələrə başladı.[3][4]
Rocer Klark, 1996-cı ildə Nature jurnalında nəşr olunan nəşrdə, Lids Universitetinin geofizika üzrə müəllimi, elektromaqnit şüalanmasından istifadə edərək uzun mənzilli zəlzələlər yarada bilən tektonik silahların inkişafına yönəlmiş iki gizli sovet proqramı "Merkuri" və "Vulkan" haqqında qəzet xəbərlərini təhlil etdi. O, bunu qeyri-mümkün və ya yanlış hesab etmədiyini, lakin keçmiş təcrübəni nəzərə alsaq, belə cihazların yaradılmasının çox çətin olduğunu bildirmişdi. “Nature” jurnalında dərc olunan nəşrə görə, bu proqramlar bir neçə ildir ki, qeyri-rəsmi olaraq Qərb geofiziklərinə məlumdur: “Merkuri” proqramı 1987-ci ildə işə salınıb; Qırğızıstanda üç sınaq keçirildi və Vulkanın sonuncu sınağı 1992-ci ildə baş tutdu.[5]
Beynəlxalq müqavilələr redaktə
1978-ci ildə BMT tərəfindən qəbul edilmiş, 75 ölkə tərəfindən ratifikasiya edilmiş və daha 17 ölkə tərəfindən imzalanmış ətraf mühitə təsir edən vasitələrdən hərbi və ya hər hansı digər düşmənçilik məqsədi ilə istifadənin qadağan edilməsi haqqında Konvensiya sunami, zəlzələlərə və təbii mühitə təsir edən vasitələrdən istifadəni qadağan edir.[6]
Spekulyasiya və sui-qəsd nəzəriyyələri redaktə
Zəlzələlərə və ya oxşar hadisələrə səbəb olan kiçik mexaniki cihaz Tesla vibratoruna aiddir. Ancaq belə bir cihazın hərəkətini reallaşdırmaq mümkün olmayıb və yaxud həmin cihazın orijinalı gizli saxlanılıb. MythBusters televiziya proqramı eyni prinsiplə işləyən maşın yaratmağa cəhd etdi; o, böyük bir körpünü vibrasiya edə bildi, lakin belə titrəmələrin gücü zəlzələ ilə müqayisə olunmaz idi.
Dağıdıcı zəlzələlərdən sonra, bir qayda olaraq, ABŞ və ya keçmiş SSRİ-nin silahlı qüvvələri ilə əlaqəli olan sui-qəsd nəzəriyyələri meydana çıxır, onların əsas mövqeyi tektonik silahların istifadəsi ilə bağlı zəlzələnin süni xarakteridir. Oxşar xəbərlər, məsələn, 2010-cu ildə Haitidə [7], 1988-ci ildə Spitakda [8] baş vermiş zəlzələ ilə bağlı mətbuatda işıq üzü gördü.
Həmçinin bax redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ Галкин, И. "Землетрясение по команде о том, может ли человек обиграть земные катастрофы". Знание — сила (журн) (1). 1992. 2–13/.
- ↑ Bingham, Eugene. "Devastating tsunami bomb viable, say experts". Şablon:Нп4. 28 September 1999. 2012-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-11-19.
- ↑ "Оценка возможности инициирования мега-катастроф с применением существующих технических средств и технологий и экспертиза случаев их применения". 2023-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-04.
- ↑ Сергей Плужников, Сергей Соколов Украли бомбу // «Совершенно секретно» Arxivləşdirilib 2023-03-19 at the Wayback Machine
- ↑ "R Clark, Nature, 10 October 1996, цитируется в Bulletin of the Atomic Scientists Jan 1997, секция In Brief". 2021-06-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-03.
- ↑ "Конвенция о запрещении военного или любого иного враждебного использования средств воздействия на природную среду". 2012-06-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-24.
- ↑ LiveScience: Chavez: US 'Tectonic Weapon' Caused Haiti Quake, 29 January 2010
- ↑ "Землетрясение в Армении могло стать результатом испытания сейсмооружия | Новые Известия" (rus). newizv.ru. 2019-09-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-22.