Toppuz dimdikli ördək
Toppuz dimdikli ördək (lat. Sarkidiornis melanotos) — Çütləşmə mövsümündə xüsusilə nəzərə çarpan toppuzabənzər üst dimdiyi səbəbiylə adını alan ördəklər fəsiləsinə daxil olan quş növü. Cənubi və Cənub-Şərqi Asiya, Afrika və Cənubi Amerikanın tropiklərində yaşayır. Sarkidiornis cinsinin yeganə növüdür.
| Toppuz dimdikli ördək | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Toppuz dimdikli ördək |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsviri
redaktəTipik bir ördəkdən daha çox bir qaz kimi görünür. Bədən uzunluğu 56–76 sm, çəkisi 1230–2610 q təşkil edir. Erkəklər dişilərdən bir qayda olaraq daha böyük görünür[3]. Baş və boyun ağımtıl rəngdə olsa da qara ləkələrə sahibdir. Bəzən bu ləkələr o qədər çox olur ki, erkəklərin başları bütünlüklə qara rəngə çalır. Dişilər erkəklərə nisbətdə daha kiçik pipiyə sahib olurlar. Sinə və qarın altı nahiyyələr ağımtıl rəngdə olur. Dikdikləri qaradır. Göz ərafı halda isə tünd-qəhvəyidir. İki yarımnövü məlumdur. S. m. melanotos Köhnə dünyada yayılmışdır. S. m. sylvicola ölçü baxımından daha kiçik olur və Cənubi Amerikada müşahidə edilir. Bəzi müəlliflər Cənubi Amerika ördəyini ayrı bir növ olaraq ayırırlar, baxmayaraq ki əksəriyyəti bu fikri bölüşmür.
Yayılması
redaktəÜç ayrı populyasiyaya malikdir. bunlardan biri. Cənubi və Cənub-Şərqi Asiyada, cənub-şərqi Pakistan, Hindistan şimali-şərqdəki Asoma ştatından və cənubda Maysur şəhərlərində və Nepaldakı Kosi çay vadisində, Banqladeşdə, Myanmada, Şərqi və mərkəzi Taylandda, Kamboca, Şimal Laosda, Çinin Yunnan əyalətinin qərb və cənub hissələrində, Vyetnamın cənubunda müşahidə edilirlər. Afrikadakı populyasiya Seneqal çayı deltasının cənubundakı Mavritaniya və Seneqal, Mali və Nigerdəki Niger hövzəsi, Çad, Fitri gölləri və Çaddakı Loqone vadisi, mərkəzi Sudan və Efiopiyada görülür. Afrikanın cənubunda, Zambiya, Lesoto və Cənubi Afrika Respublikasındakı Luanqva və Kafue çayı vadisində rast gəlinir. Cənubi Amerikada əsas sıra Amazon hövzəsində, xaricində Boliviya, Ekvador, Panamanın şərqində, Paraqvay, Uruqvay və Argentinanın şimal-şərqində yerləşmişdir[4].
Yaşayış yerləri tropik şirin su obyektləri ilə əlaqəlidir. Əsasən göllər, çay vadiləri, bataqlıq ərazilər və əsasən meşə hövzələrində görülürlər. Afrikada Savannaların sel basar ərazilərində yaşayırlar. Əsasən düzənlik sahələrdə müşahidə edilsələr də, And dağlarının ətəklərində, dəniz səviyyəsindən 3500 m yüksəkdə belə görülə bilirlər[5]. Oturaq və ya köçəri bir həyat tərzinə sahibdirlər. Səhər və axşamın çox hissəsini qida axtarışına sərf edir. Yalnız budaqlarda deyil, şaquli ağac gövdələrində də qalmağı bacarır.
Çoxalması
redaktəBir erkək eyni vaxtda iki-dörd dişi üçün qulluq edə bilir. Üstəlik daha çox sayda dişini ətrafına toplaya bilər, ancaq yalnız bəziləri ilə sabit bir əlaqə qurur. Dəyişən bir iqlimdə, yetişdirmənin başlanğıcı sabit bir qida təchizatı yağışlı mövsümlə əlaqələndirilir. Cənubi Afrikada bu adətən dekabr-mart, Hindistanda iyul-sentyabr aylarına təsadüf edir[3][6]. Bəzi illərdə kifayət qədər nəm olmadıqda, ördək nəsilləri çoxaltmaqdan tamamilə imtina edə bilər. Çütləşmə mövsümündə, bəzən bir dişiyə və ya hərəmə sahib olmaq hüququ üçün bir neçə erkək arasında rəqabət mümkündür. Ağacların üstündə — boşluqlarda və ya çəngəlində, yerdən 6–9 m hündürlükdəki bir binanın divarındakı çuxurda yuva qurura bilirlər[5]. Bəzən digər quşların — leyləklərin, şahinlərin və ya qartalların köhnə yuvalarını tuturlar. İstisna hallarda, uyğun yerlərin çatışmazlığı olduqda, birbaşa hündür çəmənlikdə və ya daşların arasında yuva qura bilərlər. Eyni yuvada tez-tez bir neçə ördək, 7–15 yumurta qoya bilər. Bəzən 50-yə qədər yumurta qoya bilirlər, lakin yumurtaları qorumadiqlaraından onların çoxu tələf olur. Yumurtalar ağ rəngdədir, bəzən yüngül bir sarımtıl rəngə çalırlar. Yumurta ölçüsü 62×43 mm, çəkisi təxminən 47 q-dır. Erkəklər övladlarının bəslənməsində iştirak etmirlər, lakin yaxınlıqda duraraq yırtıcıların yaxınlaşmamasına nəzarət edirlər. Balalar 70 gündən sonra uçmağa başlayırlar.
Qidalanması
redaktəBəslənmənin əsasını bitki qidaları təşkil edir — otlar və su bitkilərinin toxumları, taxıl. Bundan əlavə bəzən həşəratları (əsasən çəyirtkələr və su həşəratların sürfələri), nadir hallarda isə kiçik balıqları yeyirlər. Su çəmənliklərində və dayaz suda üzərək yemək axtarırlar. Düyü sahələrində bəslənirlər. Səhər tezdən və axşam aktivdirlər.
İstinadlar
redaktə- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1998.
- ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- ↑ 1 2 C. Carboneras, 1992, p.594
- ↑ James F. Clements, 2007
- ↑ 1 2 Frank S. Todd (2007)
- ↑ P. A. Johnsgard, 1978
Ədəbiyyat
redaktə- F. S. Todd. Natural History of the Waterfowl. Ibis Publishing, 1997. ISBN 978-0-934797-11-5
- James F. Clements. The Clements Checklist of the Birds of the World. Christopher Helm Publishers Ltd, 2007. ISBN 978-0-7136-8695-1
- C. Carboneras. Family Anatidae (Ducks, geese and swans) in Handbook of the Birds of the World Vol 1: Ostrich to Ducks. Lynx Edicons. 1992. pp 536–628. ISBN 84-87334-10-5
- Madge, Steve & Burn, Hilary (1987): Wildfowl : an identification guide to the ducks, geese and swans of the world. Christopher Helm, London. ISBN 978-0-7470-2201-5
- Paul A. Johnsgard. Ducks, Geese and Swans of the World. University of Nebraska Press. 1978. ISBN 978-0-8032-0953-4
- E. Soothill & P. Whitehead. Wildfowl of the World. Blandford Press. 1978. ISBN 0-7137-0863-8