Panama
Panama Respublikası (isp. República de Panamá [re̞ˈpuβ̞lika ð̞e̞ panaˈma]) — Mərkəzi Amerikada ölkə. Qərbdə Kosta-Rika, şərqdə Kolumbiya ilə sərhəddir. 2012-ci ildə "New York Times" qəzetinin " dünyanın görməli yerləri" siyahısında Panama birinci yerdədir.
Panama Respublikası República de Panamá Panama | |
|---|---|
 Gerb
| |
Şüarı: Pro Mundi Beneficio (latın "sülh naminə") | |
Himni: Himno Istmeño | |
.svg) | |
| Paytaxtı və ən böyük şəhəri | Panama 8°58′ şm. e. 79°32′ q. u. |
| Rəsmi dilləri | ispan |
| İdarəetmə forması | Prezident Respublikası |
| Xuan Karlos Varela | |
| İsabel Sen Malo de Alvarado | |
| Qurulması | |
| Tarixi | |
• Kolumbiyadan ayrıldı | 3 noyabr 1903 |
• Yaranması | 1903 |
| Ərazisi | |
• Ümumi | 78200 (116) |
• Su (%) | 2,9 |
| Əhalisi | |
• 2013 təxmini | 3 689 293[1] (132) |
• 2013 siyahıya alma | 3 661 868[2] |
• Sıxlıq | 445/km2 (1,152.5/kv. mil) |
| ÜDM (AQP) | 2011 təxmini |
• Ümumi | 29,799[3] (90) |
• Adam başına | 13416 |
| İİİ (2013) | 0.765[4] yüksək · 65 |
| Valyutası | Balboa ; ABŞ dolları ((PAB 590); (USD 840)) |
| Saat qurşağı | -5 |
| Yolun hərəkət istiqaməti | sağ |
| Telefon kodu | 507 |
| ISO 3166 kodu | PA |
| İnternet domeni | .pa |
Əsas məlumatlarRedaktə
Panama 9 əyalət, 3 muxtar əyalət və 2 komark (isp.comarca indígena)dan ibarətdir.
- Dövlət quruluşu - Demokratik Respublika.
- Dövlət və hakimiyyət başçısı - Prezident.
- Nazirlər kabinetini Prezident seçir, Prezident və vitse-Prezident ümumxalq səsverməsi ilə 5 ildən bir seçilir. Qanunverici orqan- birpalatalı Milli Assambleya(Asamblea Nacional)71 deputat, 5 illik müddətə seçilirlər.
- Panama Valyutası - balboa, 1903-dən, Panama Kolumbiyadan ayrılandan. Əsasən Amerika dolları istifadə olunur. 2010-cu ildə 1,7 milyon turist Panamanı ziyarət edib. Bu 2009-la müqaisədə 12% çoxdur.
- Əhali sayı-3 700 min( 2015-ci il, təxmini);sıxlıqı-47 adam/km².
- Etnik tərkib: Metis (Mestizo) -70%, qara dərili, mulat, sambo-14%, ağ dərili-10%, hindu-6%.
- Doğum-20,18 ‰(dünyada 96-ci yer, ölüm 4,66 ‰ (dünyada 196-cı yer).
- Əhalinin dili- İspan dili(rəsmi dil), İngilis(14%),fransız(18%).Panamalıların çoxu bir neçə dil bilir.
- Dini: Katolik 85%, Protestant 15%.
- Paytaxtı- Panama-siti şəhəri- 1 638 min sakin.
CoğrafiyasıRedaktə
- Coğrafi koordinatları-9 00 N, 80 00 W
- İqlimi-dəniz tropik,yüksək nəmlilik. May ayından yanvar ayına qədər-yağış mövsümü, yanvar ayından may ayına qədər -quraqlıq mövsümüdür. Ən yüksək nöqtəsi Baru vulkanı(volcan Baru) (3475 м)dır. Təbii sərvətləri Bal,dəniz məhsullarıdır. Panama ərazisində tez-tez uraqan və meşə yanğınları baş verir. Çayların kənd təsərüffatı tullantıları ilə çirklənməsi balıq resurslarına zərər törədir.
TarixiRedaktə
İndiki Panama ərazisi azsaylı hindu qəbilələri Kuna, Çoko, Quayaminin yerləşdiyi ərazidir. Cənubunda Kokle mədəniyyəti yaranmışdır. Dəmir alətlər və keramit istehsal edirdilər. Panamalıların Avropa ilə ilk tanışlığı 1501-ci ilə təsadüf edir. Bu ispan Radriqo de Batistasın vasitəsilə olmuşdur. 1502-ci ildə Xristofor Kolumb "yeni dünya"ya 4-cü səyahəti vaxtı Panamanın şərq sahillərini tədqiq etmişdir. Mingünlük müharibədən sonra müstəqil respublika elan edilmişdir.
İstinadlarRedaktə
- ↑ "Panama əhalisinin göstəricisi (18.10.13)". 2013-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-26.
- ↑ Siyahıya alma 2013-cü ilin yanvarında aparılırdı.
- ↑ "Report for Selected Countries and Subjects". 2021-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-26.
- ↑ "Human Development Report 2013" (PDF) (ingilis). United Nations Development Programme. 2013. 2013-08-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2015-12-26.