Microsoft Windows

Microsoft Windows
Microsoft Windows
İstehsalçı	Microsoft
Yazılma dili	C, C++, Assembler
Buraxılış tarixi	20 noyabr 1985
Son versiya	10.0.22000.556; 10.0.22567.200;
Paketlər menecerləri	Microsoft Store[d]
Dəstəklənən platformalar	ARM[d], İA-64[d], PowerPC[d], x86
İnterfeys	.NET Framework
Veb-saytı	microsoft.com/en-us/wind…
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

"Microsoft Windows" — "Microsoft" tərəfindən hazırlanmış və bazara çıxarılan bir neçə xüsusi qrafik əməliyyat sistemi ailəsindən ibarət qrup. Hər bir ailə hesablama sənayesinin müəyyən sektoruna xidmət edir. Məsələn, istehlakçılar üçün "Windows NT", serverlər üçün "Windows Server" və quraşdırılmış sistemlər üçün "Windows IoT". Təhlükəsiz Windows ailələrinə "Windows 9x", "Windows Mobile" və "Windows Phone" daxildir.

"Windows"un ilk versiyası 20 noyabr 1985-ci ildə qrafik istifadəçi interfeyslərinə (GUI) artan marağa cavab olaraq "MS-DOS" üçün qrafik əməliyyat sistemi qabığı kimi buraxılmışdı.

"StatCounter"ın məlumatına görə, "Windows" 2023-cü ilin mart ayında 70% bazar payı ilə dünyanın ən populyar masaüstü əməliyyat sistemidir.^[2] Bununla belə, "Android"in kütləvi böyüməsi səbəbindən "Windows" həm mobil, həm də masaüstü əməliyyat sistemləri hesaba qatan zaman ən çox istifadə edilən əməliyyat sistemi olmur.^[3]

2022-ci ilin sentyabrına olan məlumata görə, "Windows"un ən son versiyası istehlakçı kompüterləri və planşetləri üçün "Windows 11", korporasiyalar üçün "Windows 11 Enterprise" və serverlər üçün "Windows Server 2022"dir.

Geneologiyası redaktə

"Windows"un istehsalçısı olan "Microsoft" hər biri hesablama sənayesinin müəyyən sektorunu hədəf alan "Windows" əməliyyat sistemləri ailəsi üçün bir neçə əmtəə nişanını qeydiyyata almışdır. 2014-cü ildən etibarən aşağıdakı "Windows" ailələri fəal şəkildə inkişaf etdirilir:

Windows NT: Server kompüterləri və iş stansiyaları üçün əməliyyat sistemi olan "Windows NT 3.1" ilə əməliyyat sistemləri ailəsi kimi başlamışdır. Bu, demək olar ki, eyni vaxtda buraxılan və eyni nüvəni paylaşan üç əməliyyat sistemi alt ailəsindən ibarətdir:
- Windows: Əsas fərdi kompüterlər və planşetlər üçün əməliyyat sistemi. Ən son versiya "Windows 11"dir. Bu ailənin əsas rəqibi fərdi kompüterlər üçün "Apple" tərəfindən "MacOS", planşetlər üçün "iPadOS" və "Android"dir.
- Windows Server: Server kompüterləri üçün əməliyyat sistemi. Ən son versiya "Windows Server 2022"dir. Müştəri ekvivalentindən fərqli olaraq, bu, güclü adlandırma sxemini qəbul etmişdir. Bu ailənin əsas rəqibi "Linux"dur.
- Windows PE: "Windows"un yüngül versiyası. O, canlı əməliyyat sistemi kimi işləmək üçün nəzərdə tutulub və çılpaq metal kompüterlərdə "Windows" quraşdırmaq üçün istifadə olunur. Ən son versiya "Windows PE 10"dur.
Windows IoT (əvvəl "Windows Embedded"): "Microsoft" şirkəti "Windows CE"ni tamhüquqlu kompüter adlandırmaq məqsədilə resursları çox məhdud olan hər bir cihaz üçün ümumi təyinatlı əməliyyat sistemi kimi yaratmışdır. Nəhayət, "Windows CE"nin adı "Windows Embedded Compact" olaraq dəyişdirilmiş və "Windows Compact" əmtəə nişanı altında birləşdirilmişdir.^[4]

Bu "Windows" ailələri artıq istehsal olunmur:

Windows 9x: İstehlak bazarını hədəf alan əməliyyat sistemi.^[5] Optimal olmayan performansına görə istehsalı dayandırılmışdır. "Microsoft" hələ də "Windows NT" ilə istehlak bazarına xidmət edir.
Windows Mobile: "Windows Phone"un sələfi olan mobil telefon əməliyyat sistemi. İlk versiyası "Pocket PC 2000" adlanırdı. "Windows Mobile 2003" adlanan üçüncü versiya "Windows Mobile" əmtəə nişanını qəbul edən ilk versiyadır. Son versiya "Windows Mobile 6.5" idi.

Windows Phone: Yalnız smartfon istehsalçılarına satılan əməliyyat sistemi. İlk versiya "Windows Phone 7", daha sonra "Windows Phone 8" və "Windows Phone 8.1" idi. Bunun yerinə "Windows 10 Mobile" bazara buraxılmışdır, lakin onun da istehsalı dayandırılmışdır.

Tarixi redaktə

1985-ci ildə satışa çıxarılmışdır. 1987–1989 illərdə "Windows" sistemində işləyən çoxlu sayda güclü və rahat proqramlar yaradıldı. Məsələn, "Windows" üçün "Microsoft Word", "Excel", "Aldus PageMaker" və s. Bu proqramların yayılması istifadəçilər arasında "Windows" sisteminin populyarlığının artmasına səbəb oldu. 10 noyabr 1983-cü ildə "Microsoft" şirkəti "Windows" sistemini "MS-DOS" əməliyyat sisteminin qrafik örtüyü qismində təqdim etmişdir. Bu sistem "IBM" tipli fərdi kompüterlərdə istifadə olunmağa başlamışdır.

1990-cı ildə yaradılmış "Windows 3.0" versiyasından başlayaraq Windows müasir kompyuterlər üçün standarta çevrildi. 6 aprel 1992-ci ildə əfsanəvi "Microsoft Windows 3.1" əməliyyat sistemi istifadəyə verilmişdir. "Windows 3.x" sistemi yükləmələrin sayına görə 1997-ci ilə qədər ABŞ-də ən populyar əməliyyat sistemi olmuşdur.

İnterfeys redaktə

"Windows"un hər bir proqramı heç olmasa bir pəncərəyə malikdir. Bu pəncərə istifadəçini həmin proqram ilə işləməyə şərait yaradır. "Windows" sistemində manitorun ekranı işçi masa kimi təqdim olunur ki, bu masada həmin anda işləyən proqramların pənсərələri yerləşmiş olurlar. Proqram kiçik təsvir (düymə) şəklində də göstərilə bilər ki, bu təsvir çox zaman "ikonka" adlanır. Təbii ki, hər hansı proqram (pəncərə) kiçik təsvir şəklində yığıla və yenidən normal vəziyyətə gətirilə bilər. Bu imkan "Windows" sistemində işləyərkən ekranın informasiya həcminin artmasına səbəb olur. Manipulyatordan istifadə isə "Windows"da işləyən istifadəçilərin işini xeyli asanlaşdırır.

İnteqrasiya mühiti üçün xarakterik olan mətn və qrafik redaktorlar, verilənlər bazası və s. kimi proqramlara malik olmaqla yanaşı "Windows" sistemi öz şəxsi proqramlarını yaratmağa imkan verən geniş proqram interfeysini dəstəkləyir.

İstinadlar redaktə

↑ https://support.microsoft.com/fr-fr/topic/march-8-2022-kb5011493-os-build-22000-556-8f77cda3-9d4b-4b85-b6a4-34d5e3c98434.
↑ "Desktop Operating System Market Share Worldwide". StatCounter Global Stats (ingilis). 2020-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-16.
↑ Keizer, Gregg. "Microsoft gets real, admits its device share is just 14%". Computerworld. IDG. July 14, 2014. August 21, 2016 tarixində arxivləşdirilib. [Microsoft's chief operating officer] Turner's 14% came from a new forecast released last week by Gartner, which estimated Windows' share of the shipped device market last year was 14%, and would decrease slightly to 13.7% in 2014. Android will dominate, Gartner said, with a 48% share this year
↑ "RTOS: Embedded Real Time Operating Systems". microsoft.com. Microsoft. dekabr 15, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: noyabr 7, 2014.
↑ "The 25 Worst Tech Products of All Time". PC World. IDG. May 26, 2006. January 7, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 7, 2023.

Xarici keçidlər redaktə

windows.com — Microsoft Windows rəsmi saytı
Official Windows Blog
Microsoft Developer Network
Windows Developer Center
Microsoft Windows History Timeline
Pearson Education, InformIT – History of Microsoft Windows
Microsoft Business Software Solutions
Windows 10 release Information

[_c2e9c636518e748f-1] ttps://support.microsoft.com/fr-fr/topic/march-8-2022-kb5011493-os-build-22000-556-8f77cda3-9d4b-4b85-b6a4-34d5e3c98434.

[pc-2] "Desktop Operating System Market Share Worldwide". StatCounter Global Stats (ingilis). 2020-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-16.

[3] Keizer, Gregg. "Microsoft gets real, admits its device share is just 14%". Computerworld. IDG. July 14, 2014. August 21, 2016 tarixində arxivləşdirilib. [Microsoft's chief operating officer] Turner's 14% came from a new forecast released last week by Gartner, which estimated Windows' share of the shipped device market last year was 14%, and would decrease slightly to 13.7% in 2014. Android will dominate, Gartner said, with a 48% share this year

[4] "RTOS: Embedded Real Time Operating Systems". microsoft.com. Microsoft. dekabr 15, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: noyabr 7, 2014.

[WinMEbad-5] "The 25 Worst Tech Products of All Time". PC World. IDG. May 26, 2006. January 7, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 7, 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]