Xalkopirit
Xalkopirit (mis kolçedanı) – CuFeS2 - Tetraqonal sinqoniya, 700°C-dən yüksək temperaturda – kubik sinqoniya. Rast gəlmə tezliyi şkalası: hər yerdə rast gələn.
| Xalkopirit | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Kateqoriya | Mineral |
| Formul (təkrarlanan vahid) |
CuFeS₂ |
| Strunz təsnifatı | II/C.03[1] |
| Xüsusiyyətləri | |
| Kristalloqrafik sinqoniya | tetraqonal[d][2] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Xassələri redaktə
Rəng – bürüncü-sarı, çox zaman tünd-sarı və ya əlvan oksidləşmə rəngləri alır; Mineralın cizgisinin rəngi – yaşılımtıl-qara; Parıltı – metal; Şəffaflıq – qeyri-şəffaf; Sıxlıq – 4,1-4,3; Sərtlik – 3,5-4; Kövrəkdir; Ayrılma – {201} üzrə mükəmməl, {101} və {111} üzrə – qeyri-mükəmməl; Sınıqlar – qabıqvari sınmadan qeyri-düzgün sınmaya qədər; Morfologiya – kristallar: psevdooktaedrik, psevdotetraedrik, nadir hallarda – tetraqonalskalenoedrik; İkiləşmə: {112}, {102}, {110} üzrə; qarşılıqlı nüfuzetmə; sadə və polisintetik; Mineral aqreqatları: bütöv dənəvər kütlələr, püruzlar, hərdənbir – böyrək- və salxımvarı kollomorf aqreqatlar.
Mənşəyi və yayılması redaktə
Ən geniş yayılmış mis mineralıdır. Bazit və ultrabazitlərlə əlaqədar olan maqmatik mis-nikel sulfid filizləri yataqlarında rast gəlir. Bəzən peqmatitlərdə və skarnlarda qeyd olunur. Ən çox damar və metasomatik tipli hidrotermal yataqlarda yayılmışdır. Mühüm ehtiyatları kolçedan və mis-porfir yataqları ilə bağlıdır. Çökmə və metamorfik əmələgəlmələrdə–misli qumdaşlarında, misli şistlərdə, fosforitlərdə, sulfid yataqlarının törəmə sulfidlərlə zənginləşmə zonasında və Aydan gətirilmiş nümunələrdə qeyd olunur. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: pirit, pirrotin, sfalerit, qalenit, kvars, flüorit. Mineralın tapıldığı yerlər: Outokympu (Finlandiya); Rio-Tinto (İspaniya); Mansfeld, Rammelsberq, Freyberq (Almaniya); Kounrad, Cezkazqan (Qazaxıstan); Sibay, Qay, Norilski yataqları (Rusiya); Sedberi (Kanada); Binqxem (ABŞ); Çukikamata (Çili) və s. Azərbaycanda Gədəbəy, Qızılbulaq, Misdağ, Bittibulaq, Daşkəsən, Paraqaçay, Katsdağ, Filizçay, Cixix-Saqator yataqlarında və çoxsaylı digər filiz yataqları və təzahürlərində qeyd edilir.
Tətbiqi redaktə
Mühüm mis filizidir və xalkopiritin tərkibində izomorf qarışıq kimi iştirak edən bir sıra nadir elementlərin mənbəyidir.
İstinadlar redaktə
- ↑ Ralph J., Nikischer T., Mineralogy H. I. o. Chalcopyrite // Mindat.org (ing.): The Mineral and Locality Database. [Keswick, VA], Coulsdon, Surrey: 2000.
- ↑ mineralienatlas.de (ing.).
Mənbə redaktə
- "Azərbaycan mineralları" // Bakı, "Nafta-Press" nəşriyyatı, 2004