Xanqalas ulusu
Xanqalas ulusu (saxa Хаҥалас улууһа) — Rusiya Federasiyası, Saxa Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Pokrovsk şəhəridir.
| Xanqalas ulusu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Хаҥалас улууhа | |||||
 | |||||
|
|||||
|
|
|||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 10 fevral 1930 | ||||
| Sahəsi |
|
||||
| Saat qurşağı | |||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
|
||||
| Rəsmi sayt | |||||
 |
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
.png)
Coğrafiyası redaktə
Rayonun ərazisi 24,7 min km²-dir. Şərqdən Meqino-Xanqalas ulusu, cənubdan Amma ulusu və Aldan ulusu ilə, cənub-qərbdən Olyokminski ulusu, şimaldan Qornı ulusu və Yakutsk şəhərinin dairəsi ilə həmsərhəddir.
Təbii şərait redaktə
Ulus Prilenski yaylasında yerləşir. Ulusun bütün yaşayış məntəqələri Lena vadisində yerləşir. Lena çayının sol sahilində Erkani Vadisi yerləşir.
Digər böyük çaylar: Sinaya, Ketem, Kenkem, Buotama, Lutenq, Menda və s.
İqlimi kəskin kontinentaldır. Yanvar ayının orta temperaturu −40 ° C, iyul + 19 ° C-dir. İllik yağıntının miqdarı 200 mm-dən 350 mm-ə olur.
Tarixi redaktə
"Xangalasski" adı 1632-ci ilə aid sənədlərdə, yəni Rus kazaklarının Yakutiyaya gəlişindən bəri işlənir. 1860-cı ildə geniş Xangalasski ulus iki ulusa - Qərbi Xanqalas və Şərqi Xangalasa bölünür. Mövcud sərhədlər daxilində isə 10 fevral 1930-cu ildə ulus meydana gəlir. Ona Qərbi Xanqalas adı verilir. 1937-ci ildə rayon burada sürgündə olan inqilabçı Serqo Orconikidzenin şərəfinə Orconikidze adlandırılır. Əvvəlki adı ona 1992-ci ildə qaytarılır.
Əhalisi redaktə
- Milli tərkib
2002-ci il siyahıyaalmasına görə ulusun etnik tərkibi: saxalar - 20 955 nəfər (59.53%), ruslar - 11.745 nəfər (33.37%), ukraynalılar - 497 nəfər (1.41%), evenklər - 370 nəfər (1.05%), evenlər - 234 nəfər (0 , 66%) və digər millətlərdən olanlar - 1400 nəfər (3.98%).
- Urbanizasiya
Şəhər şəraitində (Pokrovsk şəhəri, Moxsoqollox q.) ulus əhalisinin 47,22 % -i yaşayır.
Yerli özünü idarəetmə redaktə
Xanqalas ulusu ərazisinə 2 şəhər və 16 kənd inzibati vahidliyinə ümumilikdə 29 yaşayış məntəqəsi daxildir[4][5].
İqtisadiyyat redaktə
İstehsal olunan məhsulların ümumi həcminin 46%-ni tikinti materialları, 45% -ni kənd təsərrüfatı məhsulları, 5% -ni qida emalı məhsulları, 3% -ni zərgərlik məhsulları təşkil edir.
Əkinçiliyin əsas sahələri ətlik və südlük heyvandarlıq, ətlik atçılıq, taxılçılıq və kartofçuluqdur.
Tanınmış şəxsləri redaktə
Georgi Ustinoviç Germogenov - saxa folklorunun pioneri.
Qavriil Vasilieviç Ksenofontov - ictimai-siyasi xadim, ilk saxa alimi - etnoqraf, folklorşünas, din alimi.
Pavel Vasilieviç Ksenofontov - 1927-1928-ci illərdə Yakutiyada anti-bolşevik hərəkatının rəhbəri.
Mixail Efimoviç Nikolaev - Saxa Respublikasının (Yakutiya) ilk Prezidenti (1991-2002).
Sofron Sıranov - 18-ci əsrin nüfuzlu bir noyonu, Kanqalas ulus şahzadəsi Tigin Darxanın nəvəsi.
Pavel Nikolaeviç Xaritonov - məşhur saxa şairi, yazıçısı və tənqidçisi.
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 GEOnet Names Server. 2018.
- ↑ https://web.archive.org/web/20180121072340/http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst98/DBInet.cgi?pl=8006001.
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Rusiya Dövlət Federal Statistika Xidməti.
- ↑ "Закон Республики Саха (Якутия) от 30 ноября 2004 года N 173-З N 353-III «Об установлении границ и о наделении статусом городского и сельского поселений муниципальных образований Республики Саха (Якутия)»". 2019-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-30.
- ↑ "Перечень населённых пунктов, входящих в состав сельских и городских поселений Республики Саха (Якутия)". 2013-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-14.