Çemguylar

Çemguylar, Ç’emguylar, K’emguylar, Kemguylar, Kemırgueyler, Kemirguveyler və ya Temirgoylar (qərb çərkəzcəsi:кIэмгуй, чIэмгуй, şərq çərkəzcəsi:кӀэмыгуейхэр, кӀэмыгуехэр, rusca:темиргоевцы, кемиргоевцы) — Rusiyaya bağlı Adıge Respublikası ilə Türkiyədə yaşayan qərb çərkəzlərindən olan bir çərkəz boyu. Çemguylara şapsuqlar "Kemguy", kabardalılar "Kemırguey", ruslar "Temirqoy" deyir. Sayları Qafqazda çoxdur, diasporadakı ən kiçik çərkəz topluluğudur. Şapsuqlar, hakuçlar, abadzexlər kimi qərb çərkəzlərində bəy (pşi) zadəgan sinfi olmaz ikən, bjeduğlarda olduğu kimi çemguylarda da bu siniflər görülür. Çemguyların tarixi torpaqları bjeduğların şərqində və Katukay ilə Kuban arasındakı Laba və Belaia çayları arasındadır.

Çemguylar (çərkəzcə:кIэмгуй)

Yaşadığı ərazilər
Adıge Respublikası və Türkiyə
Dili
Türk dili Çərkəz dili Rus dili
Dini
Sünni müsəlman
Qohum xalqlar
Müxtəlif çərkəz tayfaları

Haqqında

Adıge Respublikasındakı qərb çərkəzcəsi yazı dili çemguyların ləhcəsi əsas alınaraq yaradılmışdır.

Üç qrupdan meydana gəlirlər:

• Kuban çayına doğru Ademıylar (Adameylər)
• Cıraki və Ratazay cıvarında Yecerukay (Yegerkoylar)
• Kiraylar

Tarixləri

Çemguylar çərkəzlərin ən güclü və ən varlı tayfalarından biri olmuşdurlar. Mənbələrdə qeyd olunur ki, Çemguy tayfası qonşuluqda yaşayan digər tayfalarla müqayisədə çox varlı olmuşdurlar. Onlar həm xırdabuynuzlu mal-qara təsərrüfatı ilə, həmçinin də əkinçiliklə məşğul olmuş, müxtəlif kənd təsərrüfatı malları və sex məmulatlarının istehsalı ilə ətraf ərazilərdə tanınmışdırlar. Çemguyların daxilində bir neçə güclü ailələr və ya nəsillər var idi. Bunlardan ən güclüsü isə Bolotoko ailəsi idi. Bu ailə çemguyları, yegerukoları və mamheg tayfalarını idarə edirdi. Yerli xalqlarla Rusiya imperiyası arasında baş vermiş Qafqaz müharibəsindən sonra bir çox Çemguy öz doğma yurdunu tərk etdi və əksərən Türkiyəyə köçdü.

Dünyadakı çemguyların əksəriyyəti diasporada və Adıge Respublikası ərazisində yaşayırlar.

Tarixi torpaqları

Kuban çayı ilə Laba və Şagvaşe çayları arasındakı bölgədə yaşayırlar. Çemguyların yaşadıqları bölgə şimaldan Kuban, şərqdən besleneylər, qərbdən bjeduğlar, cənubdan isə abadzexlərlə əhatələnmişdir.

Sülalələr

Tarix boyunca çemguylar içərisindən çıxmış müxtəlif sülalər:

Çərkəzcə	Transkripsiya	Rusca
Болэтыкъу	Boletıɋ	Болоток
Быщтэ	Bışte	Биште
Дадыхъужъ	Dadıĥuĵ
Делэкъу	Déleɋ	Делок
Дидыхъу	Didıȟ
Дэгужъыекъу	Deguĵıyeɋ
Дэгужъый	Deguĵıy	Дегужий
Жъорэмыкъу	Ĵoremıɋ	Жаримок
Заурымыкъу	Zawurımıɋ	Зауримук
Къаитмэс	Qayitmes	Каитмес
Къэрэхъу / Къэрэхъукъо	Qareȟ / Qereĥuqo	Кароховы
ЛIыупкъо	Łıwpqo	Тлиупко
Мат	Mat	Мат
Мэхъош	Meĥoş	Махош
ПакIэкъу	Paḉeɋ	Пачок
Пщыкъанокъуэ	Pşıqanoɋe
Хьабкир	Habkir	Хабакир
ХьакIэмыз	Haḉemız	Хачемиз
Хьатыкъу	Hatıɋ	Хатук
Хьахъущэкъу	Haĥuşeɋ	Хахушок
ХьэпакӀ = ХьэпащӀэ	Hepaḉ / Hepaş'e	Хапачевы
ЦунтIыжъ	Çunṫıĵ	Чунтыж
Шъао	Ṩawo	Шао
Шъаукъу	Ṩawɋ	Шаук
Шыку	Şıķ	Шико

Adıgey Çemguy kəndləri

Adıge Respublikasındakı Çemguy kəndləri:

Çerkesçe	Transkripsiyon	Rusça
Еджэрыкъуай	Yecerıɋay	Егерухай
ХьакӀэмзый	Haḉemzıy	Хачемзий
Адэмый	Ademıy	Адамий
Джамбэчый	Cambeçıy	Джамбичи
Хьатикъуай	Hatiɋay	Хатукай
Джыракъый	Cıraqıy	Джерокай
Къэбэхьабл	Qebehabl	Кабехабль
Мамхыгъ	Mamxığ	Мамхег
Пщыжъхьабл	Pşıĵhabl	Пшизов
Хьэтэжыкъуай	Hetejıɋay	Хатажукай

Türkiyədəki Çemguy kəndləri

Türkiyədəki Çemguy kəndləri:

• Biləcikdəki kəndlər: Akçapınar, Akpınar (Adamey), Əlibəydüzü (Gukay)
• Düzcədəki kəndlər: Köprübaşıömerefendi
• Kocaelindəki kəndlər: Ketencilər
• Tokatdakı kəndlər: Qozlu Qızılçubuk, Erbaa Baxçabaşı

Həmçinin bax

• Türkiyə çərkəzləri
• İraq çərkəzləri