Çin əjdahası
Çin əjdahası — Çin folklorunda və Çin mifologiyasında əfsanəvi məxluq. Əjdahaların tısbağa, balıq və xəyali varlıqlar kimi bir çox heyvana oxşayan formaları var, ancaq onlar daha çox dörd ayaqlı ilan kimi təsvir olunurlar. İn və Yan terminologiyasında əjdaha yandır, Çin feniksi isə ini tamamlayır. Çin əjdahaları ənənəvi olaraq, mərhəməti və əzəmətin qüdrətini simvolizə edir, xüsusi olaraq isə suyu, yağışı, tufanı və daşqını idarə etmək gücünə malikdir. Əjdaha həmçinin gücü, qüvvəni və buna layiq olan insanlar üçün uğuru simvolizə edir. Bununla belə, Çin imperatoru imperiyanın gücünü göstərmək üçün əjdahadan istifadə edirdi.
| |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ənənəvi çincə: | 龍 | ||||||||||||||||||
| Sadələşdirilmiş çincə: | 龙 | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Çinin gündəlik danışıq dilində hörmətli və məşhur insanları əjdaha ilə, bacarıqsız və nailiyyətləri olmayan insanları isə soxulcan kimi ehtiram göstərilməyən varlıqlarla müqayisə edirlər. Bir çox Çin atalar sözü və idiomlarında əjdahaya aid nümunələr var, məsələn: Ümidli birinin oğlu əjdaha olacaq (望子成龍,wàng zǐ chéng lóng, yəni, oğlunun bir əjdaha çevrilməsi ümidi ilə).
Rəmzi əhəmiyyəti redaktə
Tarixən əjdaha Çin imperatorunun simvolu olub. Çjou sülaləsində beş-caynaqlı əjdaha Səma Oğlunu , dörd caynaqlı əjdaha zadəganları (zhuhou, seigneur), üç caynaqlı əjdaha isə nazirləri (dafu) təsvir etmək üçün təyin olunmuşdu. Tsin sülaləsidə beş caynaqlı əjdaha imperatoru, dörd və üç caynaqlı əjdahalar isə sadə insanları təsvir etmək üçün təyin edilirdi. Tzin Mancur sülaləsinin milli bayrağında əjdahanın təsviri var idi.[1]
Əjdaha bəzən Çinin milli simvolu kimi qərbdə istifadə olunur. Lakin bu istifadə millətin rəmzi kimi həm Çin Xalq Respublikası , həm də Çin Respublikasının tərkibində ortaq deyil. Əjdaha ümumiyyətlə mədəniyyət simvolu kimi istifadə olunur. Honkonqda əjdaha beynəlxalq brend kimi Honqkonqu təbliğ etmək üçün istifadə olunan Brand Honq Konq[en] layihəsinin bir hissəsidir.[2]
Avropanın təsiri olmuş mədəniyyətlərdə əjdahanın aqressiv, döyüşkən çalarları var, buna görə Çin hökuməti simvol kimi əjdahadan istifadə etməkdən çəkinmək istəyir.[3]
Bəzən çinlilər arasında "Əjdahanın övladları" termini istifadə olunur. Bu termin etnik kimlik əlaməti kimi müxtəlif Asiya millətlərini təsvir etmək üçün heyvan simvolları axtarılan zaman 1970-ci illərdə bir tendensiya kimi yaranıb.[1] Canavar monqollar arasında, meymun isə tibetlilər arasında istifadə olunurdu.[1] Çin mədəniyyətində bu gün əjdaha əsasən dekorativ məqsədlər üçün istifadə olunur.
Dövlət rəmzi kimi redaktə
Əjdaha Tzin Mancur sülaləsinin zamanında rəsmi istifadə də idi. Səma əjdahası[en] 1912-ci ilə qədər milli bayrağın üzərində təsvir olunurdu. Əjdaha 1913-ci ildən 1928-ci ilədək dövlət gerbinin on iki simvolu üzərində yenidən təsvir olunmuşdur.
Mənşəyi redaktə
Çin əjdahasının mənşəyi məlum deyil. Çin mədəniyyətində əjdahanın olması tarixdən bir neçə min il əvvələ gedib çıxır. Belə ki, 1987-ci ildə Henan əyalətində Yanşao mədəniyyətindən beşinci minilliyə aid əjdaha heykəli[4] , eramızdan əvvəl 4700 -2900-cü illəri əhatə etmiş Hunşan mədəniyyətindən isə spiral formada dekorativ fərqləndirmə nişanları qazıntılar nəticəsidə aşkar olunub.[5]
Spiral formalı əjdaha Çin mədəniyyətinin əvvəllərində mühüm rol oynayıb. Ən erkən Çin yazısında əjdaha simvolu Şan sülaləsi dövründən dekorativ əjdaha həmailləri kimi spiral formasına oxşar formaya malik idi.[6]
Qədim çinlilər "əjdaha sümükləri" kimi dinozavr sümüklərinin tapıldığını göstərirlər və onlar bu cür qeyd edilir. Məsələn, Çanq Qu eramızın 300-cü ilində Sıçuanda "əjdaha sümüklərinin" kəşfini qeyd edib.[7] Dinozavrlar üçün müasir Çin sözü konqlonqdur (恐龍) və mərkəzi Çində kənd sakinləri bu gün də davam edən praktikada ənənəvi təbabətdə istifadə üçün daşlaşmış "əjdaha sümükləri" qazıb çıxarıblar.[8] Henan Geologiya Muzeyindən olan Çjan Xinliao qeyd edir:
|
Yerli insanlar başgicəllənməsi və ayağın qıc olduğu hallarda müalicə üçün dərman kimi sümüklərdən istifadə edir[8]. | 
|
Çində kəşf edilmiş dinozavrların müxtəlifliyi üçün binominal ad Mey lonq çincə "yatmış əjdaha" mənasına gəlir. Mey lonqun daşlaşmış qalıqları Çində yatmış və spiral formasında tapılıb.[9]
Qalereya redaktə
-
1912-ci ilə qədər Çin bayrağı -
1913-1928-ci illərdə Çinin dövlət simvolu -
Hunşan mədəniyyətinə aid olan C formasında olan dekorativ daş totem -
Bürünc aynanın əks tərəfi, Tan sülaləsi, 8-ci əsr, hər bir ayağında əjdahanın üç barmağı təsvir edilib -
Doqquz əjdaha divarı (bir hissəsi), Datun -
.svg)
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 3 Sleeboom, Margaret, (2004). Academic Nations in China and Japan Framed in concepts of Nature, Culture and the Universal. Routledge publishing. ISBN 0-415-31545-X
- ↑ "Brand Overview", Brand Hong Kong, 09-2004 retrieved on 23-02-2007. Arxivləşdirilib 2008-12-23 at the Wayback Machine
- ↑ BBC Article: Fiery Debate Over China's Dragon Arxivləşdirilib 2018-10-02 at the Wayback Machine.
- ↑ Howard Giskin and Bettye S. Walsh. An introduction to Chinese culture through the family. State University of New York Press. 2001. səh. 126. ISBN 0-7914-5047-3.
- ↑ Teaching Chinese Archeology Arxivləşdirilib 2008-02-11 at the Wayback Machine, National Gallery of Art, Washington, DC
- ↑ Salviati, Filippo (2002). The Language of Adornment: Chinese Ornaments of Jade, Crystal, Amber and Glass, Fig. 17. Ten Speed Press. ISBN 1-58008-587-3.
- ↑ Donq Çjimin. Dinosaurian Faunas of China. China Ocean Press, Beijing. 1992. ISBN 3-540-52084-8. OCLC 26522845.
- ↑ 1 2 "Dinosaur bones 'used as medicine'". BBC News. 2007-07-06. 2018-05-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr, 2015.
- ↑ Xu and Norell, (2004). "A new troodontid dinosaur from China with avian-like sleeping posture." Nature, 431(7010): 838-841. DOI:10.1038/news041011-7
Xarici keçidlər redaktə
- Əjdaha məqalələri Arxivləşdirilib 2013-01-02 at the Wayback Machine, cdot.org
- Qədim Çində əjdahalar, chinapage.com
- Əjdahanın doqquz oğlu