Şan sülaləsi

Şan sülaləsi — e.ə. 1554 və e.ə. 1046-cı illər arasında^[1] mövcud olmuş Çin səltənəti^[2].

Çin tarixi
Çin tarixi
Mədəniyyət • Din • Fəlsəfə • Mifologiyası
Dao • Daosizm • Leqizm • Tao Te Çinq • Konfutsiçilik • Kon Fu Dzı • Lao-tszı • Moizm • Mo-tszı • İn və Yan • Li • 36 stratagem • Citkundo • Kunq-fu • Tay çi çuan • Uşu • Vin Çun • Dim Mak • Şaolin
Üç hökmdar və beş imperator
Sya sülaləsi
Şan sülaləsi
Çjou sülaləsi		Qərbi Çjou
		Şərqi Çjou			Yaz-Payız
					Döyüşən çarlıqlar
Xəta: Şəkil etibarsızdır və ya mövcud deyil. Sin sülaləsi
Çu sülaləsi — qarışıq dövr
Han sülaləsi		Qərbi Han
		Sin sülaləsi, Van Man
		Şərqi Han
Üç çarlıq				Vey	Şu	U
Çzin			Qərbi Çzin
			16 barbar		Şərqi Çzin
Cənub və Şimal sülalələri
Suy sülaləsi
Tan sülaləsi
Liao		Beş sülalə və on çarlıq
		Şimali Sun		Sun imperiyası
Çzin	Qərbi Sya	Cənubi Sun
Yuan sülaləsi
Min sülaləsi
Tsin sülaləsi
Çin Respublikası
Çin Xalq Respublikası				Çin Respublikası

bax müzakirə redaktə

Tarixi

XX əsrin 20-ci illərinin sonuna qədər Şan sülaləsinə də əfsanə kimi baxılırdı. Lakin Xenan əyalətində indiki Anyan şəhəri yaxınlığında tapıntılar bu sülalənin mövcudluğunu sübut etdi. Tapılan şəhərin xarabalıqları Pan-qen hökmdarının hakimiyyəti zamanı (E.ə. 1401 - E.ə. 1374-cü illər) Xuanxedən cənuba uzanan və tez-tez daşqınlara məruz qalan rayonlardan köçəndən sonra əsası qoyulan şanların paytaxtı ilə uyğun gəlirdi. O dövrlər paytaxtın yeni ərazisi İn adlanırdı. Bu səbəbdən də Şan sülaləsi Çin tarixşünaslığında həm də İn adlandırılmağa başlamışdı.

Paytaxtın Anyana köçürülməsi İn mədəniyyətində bir sıra inqilabi dəyişikliklərlə müşayiət olundu. Bu, ilk növbədə, yazının və kifayət qədər mükəmməl təqvimin yaranması, gümüş tökmənin inkişafı, şum təmizləmə əkinçiliyinə keçid və at qoşqulu arabadan istifadənin başlanmasıdır.

Şan-İn sülaləsi dövründə heroqlif yazısı meydana gəldi, ipəkçiliyin və ipək toxuculuğun inkişafı isə yüksək səviyyəyə çatdı. Bu dövr haqqında məlumatlar tısbağa qınından və gələcəkdən xəbər vermək üçün nəzərdə tutulmuş heyvan sümüklərindən olan lövhələrdəki yazılarda qalmışdır. Şan dövründə istehsal olunmuş bir neçə üstü yazılı gümüş qab aşkara çıxarılmışdır. O, hər kəsin məhdud hüquq və vəzifələrinin olduğu hərbiləşdirilmiş, totalitar cəmiyyət idi. Məsələn, əgər sən kəndlisənsə, müəyyən ölçüdə olan, həsir damlı evdə yaşamaq və yalnız qarğıdalı ilə qidalanmaq, düyüdən isə ancaq bayram günləri istifadə etmək hüququn vardı. Cəmiyyət təbəqələrə bölünürdü. Bu iyerarxiyada ən yüksək mövqeyi hərbçilər, sonra əkinçilər, sənətkarlar tutur, ən aşağı səviyyədə isə ticarətçilər və aktyorlar dururdular. Bu səbəbdən çinlilər uzun əsrlər boyu biznes və ticarətlə məşğul olan insanlara hörmətlə yanaşmırdılar. Ən nəcib iş hərbçi peşəsi, sülh dövründə isə əkinçilik sayılırdı. Hətta imperator da öz tarlasının becərir və məhsul toplayırdı.

Şan-İn sülaləsinin torpaqları (E.ə. 1122-ci il)

Şan-İn sülaləsinin torpaqları müasir Çinin ərazisinin çox da böyük olmayan hissəsini əhatə edirdi. Şərqdən o, Sarı dənizə qədər, qərbdə – Vey çayının mənşəyinə, şimaldan demək olar ki, sonralar Böyük Çin səddinin tikildiyi yerlərə, cənubda Yantszı çayına qədər çatırdı.

Ədəbiyyat

Sıma Tzyan. Исторические записки. Т. 1. (перевод Вяткина Р.В. и Таскина В.С.). М., 2001
Васильев К.В. Истоки китайской цивилизации. М., 1998.
Варёнов В.А. Вооружение и военное дело иньского Китая. Новосибирск, 1996
История Китая: Учебник (по ред. А.В. Меликсетова). М., 2004. С.16-26 (автор раздела Л.С.Васильев)

İstinadlar

↑ "..these early states are best known from archaeology and history to have been ruled by the dynastic houses such as that of Shang (1554–1046 BC)" Early China A Social and Cultural History, Cambridge University Press, 2013, page 6.
↑ "...these early states are best known from archaeology and history to have been ruled by the dynastic houses such as that of Shang (1554–1046 BC) and of Western Zhou (1045–771 BC). Therefore, they can be called the early “royal states.”" Early China A Social and Cultural History, Cambridge University Press, 2013, page 6.

Həmçinin bax

Çin tarixi

Xarici keçidlər

[1] "..these early states are best known from archaeology and history to have been ruled by the dynastic houses such as that of Shang (1554–1046 BC)" Early China A Social and Cultural History, Cambridge University Press, 2013, page 6.

[2] "...these early states are best known from archaeology and history to have been ruled by the dynastic houses such as that of Shang (1554–1046 BC) and of Western Zhou (1045–771 BC). Therefore, they can be called the early “royal states.”" Early China A Social and Cultural History, Cambridge University Press, 2013, page 6.

[1]

[2]