İohann Rudolf Stadler
İohann Rudolf Stadler (1605[1][2], Sürix – 1637[1], İsfahan) — isveçrəli protestant saatsaz. O, daha çox Səfəvi imperiyasında yaşaması ilə tanınır. O, burada saat düzəltməklə məşğul olmuşdur. Sonda o, onun mülkünə icazəsəz giriş etmiş şəxsi öldürməsi ilə bağlı intriqaya qurban getmiş və buna görə edam edilmişdir.
| İohann Rudolf Stadler | |
|---|---|
| Almanca:Johann Rudolf Stadler | |
| Doğum tarixi | 1605[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1637[1] |
| Vəfat yeri |
|
| Milliyyəti | İsveçrəli |
| Dini | Protestant Xristian |
| İxtisası | Saat düzəldən |
| Fəaliyyəti | Saray saatsazı |
Həyatı
redaktəO, Sürix şəhərində soba satıcısı olan Erhardın ailəsində anadan olmuşdur.[3][4] 1627-ci ildə o, tapşırıq ilə Osmanlı imperiyasının paytaxtı olan İstanbula getmişdir. O, buraya dayısı İohann Rudolf Şmitd fon Şvarzenhornun yanına getmişdi.[3][4] İohann burada fransız səyyah Jan Batist Tavernye ilə tanış olmuş[3] və sonda onlar birlikdə İsfahana — Səfəvi imperiyasının paytaxtına səyahət etmişdirlər.[3]
Stadler 1631-ci ildə Səfəvi imperiyasına çatmış və qısa müddət ərzində özünün saat düzəltmə qabiliyyətinə görə məşhurlaşmışdır.[3][5] Səfəvi şahı I Səfi (1629–1642) İsfahanda ikən Stadlerin onun üçün düzəltdiyi saatdan çox məmnun qaldı və onu saraya işə götürdü.[5] Növbəti 3 il ərzində Stadler şahın xarab olmuş bütün saatlarını təmir etdi.[3][5] Bu iş sayəsində çox varlanan Stadler elə burada nestorian xristian olan bir qadınla evlənir.[3] 1637-ci ildə o, İsfahanda olan Holşteyn elçiliyi ilə birlikdə Avropaya qayıtmaq istəyir. Bu elçilikdə onun qohumu Otto Bruggeman da var idi, lakin I Səfi ona sarayda qalması üçün böyük məbləğdə maaş təklif edir.[5]
Stadler bu təkliflə bağlı yekun qərar verməmişdən əvvəl gecə evinə girən adamı güllələyib öldürür.[5] Stadler əvvəllər də bir dəfə eyni adamı yaxalamışdı və ona bir daha evinə ayaq basmamasını əmr etmişdi.[3] Tavernyerin dediyinə görə, kişi oğru deyil, Stadlerin arvadının sevgilisi idi.[5] Səfəvi qanunları Stadlerin tərəfində olsa da, intriqa onun taleyini möhürlədi; Səfəvi məhkəməsi onu həbs edib ölümə məhkum etdi.[3] Şah Səfi İslamı qəbul edib özünü sünnət etdirsə, Stadleri bağışlamağa hazır idi; lakin o, bundan imtina etdiyi üçün məhkəmə hökmü icra edib. O, 16 oktyabr 1637-ci ildə qılıncla edam edildi və İsfahanda dəfn edildi.[6]
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 Johann Rudolf Stadler // CERL Thesaurus (ing.). Consortium of European Research Libraries.
- ↑ 1 2 Johann Rudolf Stadler // Historische Lexikon der Schweiz, Dictionnaire historique de la Suisse, Dizionario storico della Svizzera (alm.). Bern: 1998.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Matthee, 2013. səh. 39
- ↑ 1 2 Lassner, 2011
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Floor, 1992. səh. 713–718
- ↑ Matthee, 2013. səh. 39; Floor, 1992. səh. 713–718; Rota, 2017. səh. 58; Lassner, 2011.
Mənbə
redaktə- Willem Floor. Clocks. London and New York: Encyclopædia Iranica, Volume V/7: Class system V–Clothing X. - Routledge & Kegan Paul. 1992. 713–718. ISBN 978-0-939214-75-4.
- Lassner, Martin. "Johann Rudolf Stadler". Dictionnaire historique de la Suisse (DHS) (French). 18 July 2011. İstifadə tarixi: 13 April 2020.
- Matthee, Rudolph. Iran's Relations with Europe in the Safavid Period: Diplomats, Missionaries, Merchants and Travel // Langer, Axel (redaktor). The Fascination of Persia – Persian European Dialogue in Seventeenth-Century Art and Contemporary Art of Teheran. Zürich: Scheidegger und Spies. 2013.
- Rota, Giorgio. Conversion to Islam (and sometimes a return to Christianity) in Safavid Persia in the sixteenth and seventeenth centuries // Norton, Claire (redaktor). Conversion and Islam in the Early Modern Mediterranean: The Lure of the Other. Routledge. 2017. ISBN 978-1317159797.