İsrafil İsrafilov (hərbçi)

İsrafil İsrafilov (tam adı: İsrafil Məhəmmədnəbi oğlu İsrafilov) İsrafil bəy Məhəmməd, İsrafil bəy Yadigar (pol. Israfil Bek Jedigar), Yadigar bəy (pol. Jedigar Bek) və İsrafil bəy İsrafilbəyli kimi də tanınır (d. 7 avqust 1888, Tbilisi, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası — ö. 11 iyul 1945, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — Rusiya imperiyası polkovniki, Polşa Respublikası podpolkovniki, Üçüncü Reyx ştandartenfüreri. Birinci və ikinci dünya müharibəsi iştirakçısı.

İsrafil İsrafilov
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	7 avqust 1888
Doğum yeri	Tbilisi, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	11 iyul 1945 (56 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, SSRİ
Vətəndaşlığı	Gürcüstan
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti	Rusiya imperiyası GDR AXC Polşa Respublikası Üçüncü Reyx
Qoşun növü	Kavaleriya SS qoşunları
Xidmət illəri	1943-cü ildən
Rütbə	Rusiya imperiyası Polşa Respublikası Üçüncü Reyx
Döyüşlər	Birinci Dünya müharibəsi Bakı döyüşü Gürcüstan-Ermənistan müharibəsi Sovet–Gürcü müharibəsi İkinci Dünya müharibəsi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İsrafil bəy 1920-ci ildə Azərbaycan ruslar tərəfindən istila edildikdən sonra Türkiyəyə sığınmış, buradan Polşa ordusuna və Hərb Akademiyasına gedərək məzun olmuş, sonra orada vəzifə almışdır. 1943-cü ilin yayından 1944-cü ilə qədər Berlində Azərbaycan komitəsinin rəhbəri kimi çalışıb. 1943-cü ilin sentyabrından alman ordusunun tərkibindəki 162-ci Türk piyada diviziyasının 314-cü alayına komandirlik edib. 1944-cü ilin yanvar ayının 12-dən SS-in Qafqaz birləşməsində "Azərbaycan" döyüş qrupuna rəhbərliyə başlayıb. 1945-ci ilin martından etibarən Azərbaycan Milli Komitəsində hərbi məsələlər üzrə müşavir təyin olunub.

Müharibədən sonra amerikan qoşunları tərəfindən SSRİ-yə təhvil verilib və 1945-ci il iyul ayının 11-də Bakı Hərbi Dairəsinin Tribunalı tərəfindən barəsində ölüm hökmü çıxarılıb, edam olunub.

Həyatı

İsrafilov Tiflis kadet korpusunda (yuxarıda) və Varşava Ali Hərbi Məktəbində (aşağıda) hərbi təhsil alıb.

İsrafil İsrafilov 1924-cü ildə Polşa ordusunda xidmətə başlayarkən yazdığı tərcümeyi-halda özünün Gürcüstanın Tiflis şəhərində, 7 avqust 1888-ci ildə anadan olduğunu göstərir. Onun Rus ordusuna bir neçə yüksək rütbəli zabit vermiş Yadigarovlar ailəsinə mənsubluğunu təxmin edilir. Tiflis kadet korpusunda təhsilini tamamladıqdan sonra 1910-cu ilə podporuçik rütbəsi ilə hərbi xidmətə başlayıb.

Birinci Dünya müharibəsində Varşava altında avstriyalılara qarşı vuruşub. 1915-ci ildə eskadron komandiri kimi Qafqaz cəbhəsinə göndərilmişdi. Daha sonra döyüş yolu Odessadan, ingilislərlə çiyin-çiyinə vuruşduğu Fars körfəzindən keçmişdi. 1916-cı ildə rotmistr rütbəsi ilə Qafqaz süvari diviziyasının tərkibində Rumıniya cəbhəsinə göndərilmişdi. 1918-ci ilin baharından yenicə təşəkkül tapan Azərbaycan ordusunda xidmətə başlamışdı. Təxminən eyni vaxtda Gürcüstan Respublikası silahlı qüvvələrində xidmət keçməsi, hətta 1918-ci ilin dekabrında gürcü-erməni müharibəsində gürcü tərəfdən iştirakı haqqında məlumat da mövcuddur. O, 1918-ci ilin ikinci yarısından etibarən qurulmaqa olan Azərbaycan milli ordusunun ilk peşəkar hərbçilərindən biri idi. Bakının erməni-bolşevik işğalından azad olunması uğrunda mübarizədə yaxından iştirak etmişdi.

İsrafil bəy Aprel işğalından sonra Türkiyəyə gedib. 1924-cü ildə, böyük məhrumiyyətlərdən sonra Polşaya gedir. Burada Polşa ordusunda müqavilə əsasında xidmətə başlayır. 1926-1928-ci illərdə Varşava Ali Hərbi Məktəbində təhsil alır. Əvvəlcə 36-cı piyada alayında xidmət edir, 1939-cu ilin yazında isə artıq Qrodno şəhərində yerləşən 29-cu piyada diviziyasında qərargah zabiti olur. İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində podpolkovnik rütbəsində Polşa silahlı qüvvələri 11-ci süvari alaynda xidmət keçməsi haqda məlumat mövcuddur.

İsrafil bəy İsrafilbəyli (sağdan 3-cü) Marşal Pilsudskinin məzarına əklil qoyan Qafqaz nümayəndələri arasında, Krakov, 1936.

Bolşevik rejiminə nifrət keçmiş rus ordusunun və milli orduların bir sıra zabitlərini Hitler Almaniyası ilə əməkdaşlıq yoluna çəkmişdi. Polkovnik İsrafil bəy də belələrinin sırasında idi. Bu məqsədlə də 1943-cü ilin yayından 1944-cü ilə qədər Berlində Şərq nazirliyi yanında fəaliyyət göstərən Azərbaycan komitəsinə rəhbərlik etmişdi. Eyni zamanda türk mənşəli hərbi əsirlərdən ibarət 162-ci Türküstan piyada diviziyasının 314-cü piyada alayına komandiri olmuşdu. 1944-cü ilin dekabrından etibarən ştandartenfürer rütbəsində III Reyxin Qafqaz hərbi birləşməsinin "Azərbaycan" döyüş qrupunun komandiri idi. 17 mart 1945-ci ildə Berlindəki Azərbaycan Milli Komitəsinin hərbi məsələlər üzrə müşaviri təyin edilmişdi.

İsrafil bəy İkinci Dünya müharibəsisinin sonunu Amerikan işğal zonasında qarşılayıb. Lakin neytral zonada olması onu sovet xüsusi xidmət orqanlarının çəngindən qurtarmağa imkan verməyib. Amerikalılar azərbaycanlı zabiti SSRİ-yə qaytarıblar. İsrafil bəyi Azərbaycana gətirib Bakı Hərbi Dairəsinin tribunalında mühakimə ediblər. O, nə SSRİ-ni, nə də keçmiş Sovet Azərbaycanınını özünə vətən saymadığından, ittiham olunduğu "vətənə xəyanət" maddəsi ilə sona qədər razılaşmayıb. Amma buna baxmayaraq haqqında ölüm hökmü çıxarılmış — tələsik hökm eyni tələskənliklə də yerinə yetirilmişdi. İsrafil bəy 1945-il iyulun 11-də Bakıda güllələnib.

Şəxsi həyatı

İsrafil bəy 1918-ci ildə həyat yoldaşından ayrılıb. 1922-ci ilin sentyabrında isə Züleyxa adlı xanımla ikinci dəfə ailə həyatı qurub.

Həmçinin bax

• Azərbaycan legionu
• Əbdürrəhman bəy Fətəlibəyli

Ədəbiyyat

1. Romanko O.V. Əlavə // Müsəlman legionlar İkinci dünya müharibəsində (5000 nüs.). Moskva: "AST". 2004. 320. ISBN 5-17-019816-7.
2. Yaqublu.N. Polşa ordusundakı azərbaycanlı zabitlər ("Qarapapaqlar" jurnalı № 5.). Tbilisi. 2007.
3. Romanko O.V. Sovet müsəlmanları SS qoşunlarının sıralarında. Hərbi-tarixi arxiv. "Qraal" nəşriyyat evi. 2009.
4. Yaqublu.N. Azərbaycan legionerləri. Bakı: "Çıraq". 2005. 336.