Şizuki Tadao (志筑 忠雄?, 1760[1][2], Naqasaki22 avqust 1806, Naqasaki)Yaponiya astronomu və tərcüməçisi. Yaponiyanı Nyutonun klassik mexanika konsepsiyaları ilə tanış etməsinə görə tanınır. Müasir astronomiyaya və fizikaya həsr olunmuş ilk yaponca kitabın müəllifidir.

Şizuki Tadao
Doğum tarixi 1760[1][2]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 22 avqust 1806(1806-08-22)
Vəfat yeri
Fəaliyyəti sinxron tərcüməçi[d], müəllif

İlk illəri və karyerası

redaktə

Şizuki Tadao 1760-cı ildə Yaponiyanın Naqasaki şəhərində yaşayan Nakano ailəsində doğulmuşdur.[3] Lakin daha sonra Şizuki ailəsinə səkkizinci nəslin oğlu kimi qəbul edilmişdir.[3] Bu ailə hollandyapon dili mənbələri ilə məşğul olan peşəkar tərcüməçilərdən idi.[3]

Şizuki 1776-cı ildə tərcüməçi kimi işləməyə başlamışdır.[3] Lakin 1777-ci ildə səhhətindəki problemlərə görə rəsmi vəzifəsini tərk etmiş və öz tərcümələri üzərində işləməyə başlamışdır.[3] Nakano soyadını bərpa edərək Ryuen Nakano təxəllüsü ilə yazmağa qərar vermişdir.[3] Daha sonra Nikolay Kopernikin heliosentrik sisteminin izahlarını və digər astronomiya əsərlərini tərcümə edən Motoki Ryoeyin tələbəsi olmuşdur.[3]

Elmi töhfələri

redaktə

Şizuki Naqasaki limanında əldə etdiyi elmi materiallar üçün şərhlər yazmış və Yaponiyanı Nyutonun klassik mexanika konsepsiyaları ilə tanış etmişdir.[3] O, həyatının 20 ilini sahəyə üçün həsr etmiş, həyatının qalan hissəsini isə bənzər materialların və holland dili haqqında linqvistik tədqiqatların tərcüməsi ilə keçirmişdir.[3] 1795-ci ildə "Roşiaşi Fuqi" (azərb. "Rusiya tarixinin appendiksi"‎) adlı əsəri nəşr olunmuşdur.[4]

Şizuki İsaak Nyutonun "Natural fəlsəfənin riyazi əsasları" əsərinin Con Keyll tərəfindən holland dilində yazılmış şərhlərini tərcümədə etmək üçün 20 il sərf etmişdir.[5] Əsər 1798, 1800 və 1802-ci illərdə "Rekişo Şinşo" (azərb. "Təqvim hadisələri haqqında yeni traktat"‎) adı ilə 3 cild şəklində nəşr olunmuşdur.[5] Bu əsər müasir astronomiyaya və fizikaya həsr olunmuş ilk yaponca kitabdır.[6] Qravitasiyamərkəzdənqaçma qüvvəsi kimi Nyuton konsepsiyaları üçün yaratdığı yaponca terminlər hələ də istifadə olunmağa davam edir.[3] Bu əsərdə Günəş sisteminin yaranması ilə bağlı nebulyar hipotezdən bəhs etmişdir.[4] Onun hipotezi Pyer Simon Laplasınİmmanuel Kantın hipotezləri ilə oxşarlıq təşkil edir.[3]

Şizuki klassik Çin təlimlərinə sadiq qalsa da, şərhləri orijinallığını qorumuşdur.[3] Kosmoloji prinsiplərlə işləməyə başlamış və fundamental mexanika qanunlarına yönəlmişdir.[3] O, İohann Keplerin planetlərin hərəkəti haqqında üçüncü qanununu dəqiq şəkildə şərh etmişdir.[3]

İstinadlar

redaktə

Ədəbiyyat

redaktə
  • Biographical Encyclopedia of Astronomers (ingiliscə). Springer. 2007. səh. 1056. ISBN 9780387304007. İstifadə tarixi: 20 sentyabr 2022.
  • The Japan Biographical Encyclopedia & Who's Who (ingiliscə) (II). Tokio: Rengo Press. 1961. səh. 1440. İstifadə tarixi: 20 sentyabr 2022.
  • Nakayama, Shigeru. A History Japanese Astronomy: Chinese Background and Western Impact. Harvard University Press. 1969. səh. 181. İstifadə tarixi: 20 sentyabr 2022.
  • Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). VII cild (Sake–Temm). Tokio: Kodansha. 1983. səh. 153. ISBN 0-87011-627-4. İstifadə tarixi: 20 sentyabr 2022.