Aşağı Qatrux dialekti
Aşağı Qatrux dialekti — Azərbaycan dilinin dialekti.[1][2][3] Dağıstanın Rutul rayonunun Aşağı Qatrux kəndində yayılmış şərq dialektlər qrupuna daxildir.
Arealı
redaktə
Dağıstanın Rutul rayonunun Aşağı Qatrux kəndində Azərbaycan dilinin Aşağı Qatrux dialektində danışılır. 1939-cu ildə yüzdən çox ailə kənddən Dağıstanın Məhərrəmkənd rayonuna köçərək ləzgilərlə birlikdə Yeni Aul kəndini yaratmışdılar. Kəndin əhalisinin bir hissəsi Dərbənd, Mahaçqala və Dağıstanın digər şəhərlərində də yaşayır. Ümumilikdə 2,000 nəfər Aşağı Qatrux dialektində danışır. Qonşu lak və rutul sakinləri də bir-biri ilə Azərbaycan dilində ünsiyyət qururlar.[4]
Nümunə
redaktə| Aşağı Qatrux dialektində | Ədəbi dildə |
|---|---|
| «Qatrux camahati harda ulsa da cani sağ olsun, üregi şad olsun!
Ebel şad bayramlar geçürmə Allah bizə qismət olsun! Galanlay da sağ olsun, galmay istiyib gala bilməyanlay da sağ olsun! Yüz bayramlara çıxun. Qatruxu hemeşe bele padderjka eyleyun.
İnşallah, Talut, dileyi bitər, senün üstüne qalar yüzi Allah kesmesun senin karamatinnen bizi, Ziyaratlar, siz bizim Vetene olmusiz dayağ.
Qizlar, gelinlar benzeyillar Günə Ayı, Bulutlar meskenidu Qarçıqayı, Ziyaratlar, siz bizim Vetene olmusiz dayağ.
Yeylağlara yayallar qoyunun sürini, Ana-ata gozlar evladun tuyuni, Ziyaratlar, siz bizim Vetene olmusiz dayağ.
Uzağlara gedar siz u sesi suraği. Yatdan çixarmi axi Bizunavətər bulaği? Ziyaratlar, siz bizim Vetene olmusiz dayağ.
Çox dolamalimi, say ağaca çixan yox. Yaşıvi sev diyirlər, Talut, sen beş yüz il! Ziyaratlar, siz bizim Vetene olmusiz dayağ.
Çox qarli olay geşşenun başi. Kimlərdən xəbər alem, ay camahat, Qatruxun yaşi, Ziyaratlar, siz bizim Vetene olmusiz dayağ.
Güzlar da açir ağ lale benövşe Bize bir açirma sirdu xanım meşe, Ziyaratlar, siz bizim Vetene olmusiz dayağ.
Ordan cavan, qoja, keçir deste deste, Senin türgesinde, Talut, igid evladlar besler, Ziyaratlar, siz bizim Vetene olmusiz dayağ.
|
«Qatrux camaatı harada olsa da canı sağ olsun, ürəyi şad olsun! Elə, belə şad bayramlar keçirməyi Allah bizə qismət etsin! Gələnlər də sağ olsun, gəlmək istəyib gəlməyənlər də sağ olsun! Yüz bayramlara çıxın. Qatruxa həmişə belə dəstək olun.
Gəzdim Vətənin dağlarını düzünü, İnşallah, Talut, diləyin bitər, sənin üstünə qalar üzü Allah kəsməsin sənin karamətindən bizi, Ziyarətlər, siz bizim Vətənə olubsunuz dayaq. Kəndin ətəyində yerləşib miz qaya, Qızlar, gəlinlər bənzəyirlər Günə Aya, Bulutlar məskənidir Qarçıqaya, Ziyarətlər, siz bizim Vətənə olubsunuz dayaq. Hər keçən içər Pir bulağın suyunu, Yaylaqlara yayallar qoyun sürüsünü, Ana-ata gözləyər övldanın toyunu, Ziyarətlər, siz bizim Vətənə olubsunuz dayaq. Yuxarı kənddə nöyütlə yandırıllar çırağı, Uzaqlara gedər izi, səsi, sirağı. Yaddan çıxarmı axı Bizunavətər bulağı? Ziyarətlər, siz bizim Vətənə olubsunuz dayaq. Atalar deyir Vətənin qədrini bil! Çox dolanıb ağaca çıxan yox. Yaşını sev deyirlər, Talut, sən beş yüz il! Ziyarətlər, siz bizim Vətənə olubsunuz dayaq. Deyillər dərmandır dağların torpağı daşı, Çox qarlı olur Geşşənin başı. Kimlərdən öyrənim, ay camaat, Qatruxun yaşını, Ziyarətlər, siz bizim Vətənə olubsunuz dayaq. Bu yerlərə bir bəzəkdir əsəbi meşə, Çiçəklər də açır ağ lalə bənövşə, Biz bir sir açır xanım meşə, Ziyarətlər, siz bizim Vətənə olubsunuz dayaq. Asma çox gedib köklərin üstünə, Oradan cavan, qoca, küçir dəstə-dəstə, Sənin türbəndə, Talut, igid övladlar bəslər, Ziyarətlər, siz bizim Vətənə olubsunuz dayaq. Sizi qatruxluları hemişə oyaq görək. Sağ olun!». |
Mənbə
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ Пигам А. Азимов, «Проблемы двуязычия и многоязычия: Сборник статей», с. 296
- ↑ Владимир Журавлев, «Внешние и внутренние факторы языковой эволюции», с. 166
- ↑ VI Конгресс этнографов и антропологов России, с. 59
- ↑ Джидалаев, 2008
Ədəbiyyat
redaktə- Н. С. Джидалаев. Очерк нижнекатрухского диалекта азербайджанского языка. Махачкала: Институт ЯЛИ. Отв. ред. Б. М. Атаев. 2008.