Adnan Menderes Hava Limanı
Adnan Menderes Hava Limanı (türk. Adnan Menderes Havalimanı) — Türkiyənin İzmir ilinə xidmət verən beynəlxalq havalımanı. Şəhər mərkəzindən 14 km (8.7 mil) cənubda, Qaziemir ilçəsi sərhədlərindədir. Adını 1950-1960-cı illər arasında baş nazir işləyən Adnan Menderesdən (1899-1961) alır. Hava limanının sahibi Dövlət Hava Limanları İdarəsidir, operator TAV Hava limanlarıdır.
| Adnan Menderes Hava Limanı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| türk. Adnan Menderes Havalimanı | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
|
38°17′21″ şm. e. 27°09′18″ ş. u. |
|||||||||||||||
| IATA: ADB – ICAO: LTBJ | |||||||||||||||
| Məlumat | |||||||||||||||
| Hava limanı tipi | İctimai | ||||||||||||||
| Ölkə |
 Türkiyə |
||||||||||||||
| Yeri | İzmir | ||||||||||||||
| Açılış tarixi | 1987 | ||||||||||||||
| Sahibkar | Dövlət Hava Limanları İdarəsi | ||||||||||||||
| Operator | TAV Hava limanları | ||||||||||||||
| Qovşaq | SunExpress | ||||||||||||||
| Dəniz səviyyəsindən hündürlüyü |
410 ft / 125 m | ||||||||||||||
| Sahəsi |
|
||||||||||||||
| Xəritə | |||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
| Uçuş-enmə zolaqları | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Statistika (2018) | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Rəsmi saytı | |||||||||||||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||||||||||||
2018-ci ildə 13.410.378 sərnişin və 91.447 təyyarə qəbul edən Adnan Menderes Hava limanı, ölkənin ən məşğul beşinci hava limanıdır. Yük daşınması baxımından 11,889 ton ilə ölkənin hava limanları arasında üçüncü yeri tutur.
Tarixçəsi redaktə
Əvvəlki adı Cüməovası Hava Limanı olan bu hava limanı inşa edilməmişdən öncə, İzmirdə bütün mülki uçuşlar Çiğli Hava Limanında həyata keçirilirdi. Çiğli Hava Limanı təmirə girəndə Cüməovası Hava limanı istifadəyə verildi. Lakin texniki çatışmazlıqlar səbəbindən gecə uçuşları həyata keçirilmədi və böyük təyyarələr uçuş zolağına enə bilmədi. Cüməovası Aerodromunda Türkiyənin ilk aviasiya muzeyi quruldu. 15 may 1971-ci ildə açılan və 1978-ci ilə qədər açıq qalan muzey sonradan İstanbula köçürüldü.[2]
Artan ehtiyacla, 1980-ci illərin əvvəllərində mülki uçuşlar üçün Cüməovası hava limanını toplamaq planları yaradıldı və ətraf ərazilər müsadirə edildi. 1980-ci ilin mayında hərbi çevriliş zamanı general heyətinin başçısı olmuş və daha sonra hava limanının prezidenti olmuş Kənan Evrən, hava limanının əsasını qoydu. Layihənin məbləği 15 milyard 300 milyon lirə olaraq təyin olundu. Hava limanının 1987-ci ildə istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulsa da, büdcə məhdudiyyətləri səbəbindən layihə elan olunmuş vaxtda başa çatdırıla bilmədi.[3]
Köhnə baş nazirlərdən Adnan Menderesin adı verilən yeni havalimanı 17 noyabr 1987-ci ildə xidmətə girdiyində İstanbuldan sonra Türkiyənin ikinci böyük havalimanıydı. Evrən, İzmirin "düşmən işğalından qurtuluşunu" simvolizə edən hava limanının 9 sentyabr adlandırılmasını istədi, lakin hökumət adın dəyişdirilməsinə əhəmiyyət vermədi.[4]
1998-ci ildə ortaya çıxan tutum ehtiyacı səbəbiylə, Dövlət Hava Limanları İdarəsi daxili terminalın beynəlxalq terminala köçürülməsi və yeni bir beynəlxalq terminalın tikintisi qərarına gəldi.[5] Layihə qurmaq-köçürmə modeli ilə tikilmək qərara alındı və 5 milyon nəfərlik səyahət terminalının qurulması nəzərdə tutuldu. 16 avqust 2004-cü ildə Havaş və Bayındır İnşaat Birgə Müəssisə Qrupu 125 milyon avro müddətə 6 il 7 ay 29 gün müddətində tenderi qazandığı elan edildi. Təşəbbüsdə, 65% HAVAŞ-ın, 35% pay isə Bayındır şirkətin payı olmuş və inşanın 24 ayda tamamlanmışdır.[6]
Terminal tikintisi 2005-ci ilin ortalarında davam edərkən, Ciner Holding tərəfindən HAVAŞ-ın 60 faizi İstanbul Atatürk Hava limanı Beynəlxalq Terminalını işlədən TAV-a satıldı. Proqnozdan səkkiz ay əvvəl başa çatan və dəyəri 150 milyon avro olan yeni terminal 9 sentyabr 2006-cı ildə açılmış və istismarı TAV tərəfindən həyata keçirilmişdir.
Havalimanı daxili uçuş terminalının ilk girişindəki təhlükəsizlik idarəsi, 1 iyul 2015-ci ildə qaldırıldı və Türkiyədə ilk dəfə belə bir tətbiq həyata keçirilmiş oldu. Lakin 22 mart 2016-cı il tarixində Brüssel Hava Limanına hücum səbəbindən bu tətbiq 23 mart tarixindən etibarən ləğv edildi.[7]
Tikinti redaktə
Adnan Menderes Hava limanı 8.230.945 m²-lıq ərazidə inşa edilmişdir.[8] Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatının (ICAO) təsnifatına əsasən, hava limanı CAT-II səviyyəsindədir.[9]
Daxili terminal redaktə
Köhnə beynəlxalq terminal 11 may 2007-ci ildə yeniləndi və daxili terminal kimi xidmət etməyə başladı. Terminalın ölçüsü 28 500 m² olmuşdur. Adnan Menderes Hava Limanının Daxili Terminalı yeni terminal inşası çərçivəsində söküldü və 1 yanvar 2012 tarixindən etibarən Beynəlxalq Ttrminal ümumi istifadəyə verildi.
2011-ci ilin noyabr ayında Dövlət Hava Limanları İdarəsi, Adnan Menderes Hava Limanı Daxili Terminalının yenilənməsini və 2032-ci ilin sonuna qədər daxili və beynəlxalq xətlərin istismarını ehtiva edən bir tender açıldı. TAV Hava limanları 610 milyon avro qiyməti olan tenderi qazandı. TAV, layihə çərçivəsində 250 milyon Avro investisiya qoyulacağını açıqladı. Yeni terminalın təməli 15 iyun 2012-ci ildə qoyulmuş və açılışı 17 mart 2014-cü ildə olmuşdur.
TAV İnşaat tərəfindən inşa edilən yeni terminal təxminən 200 min m² sahəyə sahibdir və təxminən 20 milyon sərnişinə xidmət edə bilər. Layihə, həmçinin 2537 nəqliyyat vasitəsi üçün qapalı dayanacaq və 3000 nəqliyyat vasitəsi üçün açıq dayanacaq yerini əhatə edir.
Yerli terminal Davamlı İnkişaf Dərnəyi (SKD) tərəfindən İnnovativ Davamlı Həyat Mükafatına və Türk Çelik Quruluş Dərnəyi tərəfindən Milli Çelik Quruluş Dizayn Mükafatına layiq görülüb. 2016da Türkiyənin ilk LEED sertifikatlı binası oldu.
Beynəlxalq terminal redaktə
Xarici xətlər terminalı 107 min 699 m² böyüklüklə Türkiyədəki dördüncü böyük beynəlxalq terminalıdır. Beynəlxalq terminal layihəsinə Dövlət Hava Limanının təşkil etdiyi bir memarlıq layihəsi müsabiqəsi nəticəsində nail olundu. Memar Yaqub Hazan tərəfindən hazırlanan layihə qalib gəlmiş və həyata keçirilmişdir. Müsabiqə çərçivəsində hava limanının inkişaf perspektivi ilə əlaqədar araşdırmalar tələb olundu və bu çərçivədə Yaqub Hazan tərəfindən hazırlanan daxili terminal 1-ci mərhələ inkişaf planı çərçivəsində həyata keçirildi. Əsası 22 sentyabr 2005-ci ildə qoyulmuş yenilənmiş terminal 9 sentyabr 2006-cı ildə açıldı. Beynəlxalq Terminal 2007-ci ildə ECCS tərəfindən Avropa Polad Quruluş mükafatına layiq görülmüşdür.
Adnan Menderes Hava limanı Beynəlxalq Terminalındakı rüsumsuz mağazalar, TAV Hava limanları və Unifree ilə ortaq olaraq qurulan ATÜ Duty-Free tərəfindən idarə olunur. Cəmi 2 min 353 kvadratmetr əraziyə yayılan dükanlar günün bütün saatlarında xidmət göstərir. Giriş mərtəbəsində yeddi mağaza və çıxış mərtəbəsində iki mağaza yer alır.
Adnan Menderes Hava limanı Beynəlxalq Terminalının gediş qatında, pasport nəzarətindən əvvəl TAV Gallery İzmir adlı bir sərgi sahəsi var. 2011-ci ilin fevral ayında açılan qalereya il ərzində rəssamlıq, fotoqrafiya və oxşar sahələrdə sərgilər təşkil edir.
Yük terminalı redaktə
Yük terminalında radioaktiv material, qiymətli əşyalar, soyuq anbarlar və özəl yük agentliklərinin ofisləri var. Terminalda THY Yük, PTT, Gömrük İdarələrinin binası və yük idarələri, agentlik və gömrük brokerləri var. Bundan əlavə, THY-nin idxal və ixrac anbarları yük terminalında yerləşir.
Ümumi aviasiya terminalı redaktə
Yeni daxili terminalın inşasının yanında yerləşən və TAV İzmir tərəfindən idarə olunan ümumi aviasiya terminalı xüsusi təyyarələrlə hava taksilərinə xidmət göstərir. Terminalda gömrük və pasport əməliyyatları həll edilə bilər.
Zolaqlar redaktə
| İstiqamət | Uzunluq(m) | Müqavimət | Səth |
|---|---|---|---|
| 16R/34L | 3240×45 | PCN 110 | Beton |
| 16L/34R | 3240×45 | PCN 88 | Qır |
Digər obyektlər redaktə
Hava limanında 3426 avtomobil sahəli bir dayanacaq var. Hava limanının daxilində TAV Airport Hotel adlı bir otel də var.
İstinadlar redaktə
- ↑ http://web.deu.edu.tr/fmd/s33-34/fmd_s34_02.pdf.
- ↑ "İzmir Adnan Menderes Airport". adnanmenderesairport.com. 2021-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2020.
- ↑ "Adnan Menderes Havalimanı Kuruluşu". Ucakbileti4.com (türk). 16 dekabr 2017. 2021-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2020.
- ↑ "Erdoğan, 1987'de Özal döneminde açılan Adnan Menderes Havalimanı için 'Biz yaptık' dedi". İstanbul Gerçeği. 2021-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2020.
- ↑ "Tarihçe". www.tavyatirimciiliskileri.com. İstifadə tarixi: 2 aprel 2020.
- ↑ CAR, ZGR RENT A. "ZGR İzmir Araç Kiralama". www.zgr.com.tr (türk). 2020-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2020.
- ↑ "Adnan Menderes Havalimanı Ak Parti Döneminde Yapılmadı İddiası". medium.com. İstifadə tarixi: 2 aprel 2020.[ölü keçid]
- ↑ "İzmir Adnan Menderes Havalimanı'nın Kümülonimbüs (Cb), Oraj ve Sis Analizi" (PDF). Research Gate. 2017-09-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2 aprel 2020.
- ↑ "Adnan Menderes Havaalanı Yolcu ve Yük Taleplerinin Değişimi Üzerine Bir İnceleme" (PDF). Dokuz Eylül Üniversitesi. 2018-08-10 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2 aprel 2020.