Azərbaycan Kommunist Partiyası (1993)
|
Bu məqalə 1993-cü ildə təsis edilmiş partiya haqqındadır. Azərbaycan SSR-dəki siyasi partiya üçün Azərbaycan Kommunist Partiyası səhifəsinə baxın. |
Azərbaycan Kommunist Partiyası — Azərbaycanda fəaliyyət göstərən siyasi partiya. 1993-cü ildə Ramiz Əhmədov tərəfindən təsis edilmiş və 1994-cü ildə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən rəsmi qeydiyyata alınmışdır. Partiya yarandığı gündən daxili parçalanmalar yaşadı və hər bir fraksiya əsl Azərbaycan Kommunist Partiyası olduğunu iddia etdi.
Azərbaycan Kommunist Partiyası AzKP | |
|---|---|
.svg) Azərbaycan Kommunist Partiyası | |
| Sədri | Hacı Hacıyev |
| Qurucu | Ramiz Əhmədov |
| Quruluş tarixi | 27 noyabr 1993 |
| Qeydiyyat tarixi | 2 mart 1994 |
| Bölünmə | Azərbaycan Mütərəqqi Sosialist Partiyası (2008) |
| Sələf | Azərbaycan Kommunist Partiyası |
| Xələfi | Azərbaycan Vahid Kommunist Partiyası |
| Baş qərargah | |
| İdeologiya |
Marksizm-leninizm Sosializm |
| İdeoloji spektr | İfrat solçuluq |
| Müttəfiqlər |
Beynəlxalq Kommunist və Fəhlə Partiyaları İclası Kommunist Partiyalar Birliyi - Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası (Rauf Qurbanov) |
| Himn | Azərbaycan SSR himni |
| Saytı |
AzKP.org (Hacı Hacıyev) kpaz.ru (Rauf Qurbanov) |
TarixiRedaktə
Azərbaycan Kommunist Partiyası 27 noyabr 1993-cü ildə Ramiz Əhmədovun rəhbərliyi altında 1920 ci ildə qurulan Azərbaycan Kommunist Partiyasının varisi olaraq quruldu. Partiya rəhbərliyi və Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi seçildi.
Jurnalist Eynulla Fətullayev Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının sabiq rəhbəri Ramiz Mehdiyevin bir dövr Azərbaycan Kommunist Partiyası üzvü olduğunu iddia etmişdir.[1]
2 mart 1994-cü ildə partiya dövlət qeydiyyatına alındı və rəsmi sənədlər Ramiz Əhmədova təqdim edildi.
26 oktyabr 1996-cı ildə partiya daxilində bir qrup şəxs Firudun Həsənovun rəhbərliyi ilə Növbədənkənar Qurultay təşkil etdi. Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi ləğv edildi və Mərkəzi Komitə ilə əvəz edildi. Firudun Həsənov Mərkəzi Komitənin sədr seçildi.
Lakin 28 oktyabr 1996-cı ildə Ramiz Əhmədovun sədrliyi ilə partiya rəhbərliyinin iclası keçirildi. Növbədənkənar Qurultay etibarsız sayıldı və qurultayın təşkilatçıları partiyadan xaric edildi.
Buna baxmayaraq, Firudun Həsənov qolu 20 oktyabr 1999-cu ildə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən rəsmi olaraq tanındı. Bundan əlavə, Firudun Həsənov 1998-ci ildə AzKP sıralarından Prezidentliyinə namizəd oldu.
Bunun üzərinə məhkəmə istintaqı başladı. 17 avqust 2000-ci ildə Ədliyyə Nazirliyi yeni qərar elan etdi və Firudun Həsənovun təşkil etdiyi Növbədənkənar Qurultay etibarsız sayıldı və ona verilən sənədlər geri alındı. Ədliyyə Nazirliyi yenidən Ramiz Əhmədov qolunu rəsmən tanıdı.
Marksist-LeninistlərRedaktə
Partiyadaxili qarışıqlıqlardan sonra Firudun Həsənov və tərəfdarları 2001-ci ildə yeni partiya təsis etdi. 14 yanvar 2001-ci ildə I Quruluş Qurultayı keçirilən partiya Azərbaycan Kommunist Partiyası (marksist-leninist platformada) adlanırdı. Ancaq bu daha çox AKP adının yeni partiyadan geri alınması üçün edilən bir cəhd idi. Qurultayda Telman Nurullayev partiya lideri seçildi.
Bu qurultayı tanımayan Firudun Həsənov Telman Nurullayevin partiyadan xaric edildiyini, Telman Nurullayev isə Firudun Həsənovun partiyadan xaric edildiyini iddia etdi.
Bu partiya 30 oktyabr 2011-ci ildə Ələsgər Xəlilovun lideri olduğu AzKP qolu ilə birləşdi, lakin 29 sentyabr 2013-cü ildə yenidən ayrı bir qol olaraq ayrıldı.
Ramiz Əhmədovun ölümüRedaktə
2007-ci ildə Ramiz Əhmədovun ölümündən sonra AzKP daxilində daxili qarşıdurmalar artdı və partiya bir neçə qrupa ayrıldı:Keçmiş sədr müavini Rüstəm Şahsuvarov və AzKP-nin keçmiş millət vəkili Rauf Qurbanov rəhbərliyində.[2]
[[Ramiz Əhmədov|Ramiz Əhmədovun]] ölümündən sonra Rüstəm Şahsuvarov 14 oktyabr 2007-ci ildə qurultay keçirmiş və özünün sədr, Seyidağa Muradovun sədrin birinci müavini[3] seçildiyini elan etmişdir. 23 dekabr 2007-ci ildə Azərbaycan Kommunist Partiyasının Növbədənkənar XXXVII (III) Qurultayında partiyanın Mərkəzi Komitəsinin sədri seçilmişdir.[4][5] Gülnisə Məhsimova isə sədrin müavini seçilmişdir.[6][7][8]
2008-ci ildə Rüstəm Şahsuvarovun rəhbərlik etdiyi partiyada qarşıdurmalar artdı. Fövqəladə Qurultay keçirildi və Ələsgər Xəlilov sədr seçildi. Rüstəm Şahsuvarov sədr olduğunu iddia edərək qurultayı tanımasa da, 2008-ci ilin sonunda partiyadan istefa verdi.
Şahsuvarov daha sonra Azərbaycan Sosialist Partiyasını yaratdı. Lakin Elşən Hüseynov eyni adlı partiyanın lideri olduğu üçün partiyanın adı "Azərbaycan Mütərəqqi Sosialist Partiyası" olaraq dəyişdirildi. 2009-cu ilin mayında Azərbaycan Mütərəqqi Sosialist Partiyası Azərbaycan Xalq Sosialist Partiyasına birləşdi. Rüstəm Şahsuvarov sədr müavini oldu.[9] Rüstəm Şahsuvarov 2020-ci ildə vəfat etmişdir.
ZyuqanovçularRedaktə
2015-ci ildə 2008-ci ildə Rauf Qurbanovun müavini seçilən Gülnisə Məsimovanın sədrliyi ilə AzKP-də yeni qrup yarandı.[10] 1 mart 2015-ci ildə AzKP-nin IV (XXXVIII) Gülnisə Məhsimova Rauf Qurbanovu partiyadan ixrac edərək sədr seçildi. Gülnisə Məhsimova Rauf Qurbanovu partiyadan ixrac etdiyini, Rauf Qurbanov isə Gülnisə Məhsimovanı ixrac etdiyini iddia etmişdir. Gülnisə Məhsimovanın rəhbərlik etdiyi partiya Rusiya Federasiyası Kommunist Partiyasının lideri Gennadi Zyuqanova yaxın olduğu üçün mediada Zyuqanovçular adlandırılmağa başladı.
BirləşməRedaktə
30 oktyabr 2011-ci ildə Ələsgər Xəlilovun başçılıq etdiyi rəsmi qeydiyyatdan keçmiş AzKP və Telman Nurullayevin başçılıq etdiyi AzKP (Marksist-Leninist) partiyası birləşdi. Vahid partiyanın adı "Azərbaycan Kommunist Partiyası" olaraq dəyişdirildi və Telman Nurullayev lider seçildi. Birləşdirilmiş qol avtomatik olaraq rəsmi qeydiyyatdan keçmiş tərəf olur.
2013-cü il prezident seçkiləri zamanı vahid partiyada daxili qarşıdurmalar pik həddə çatdı. Nəticədə partiya yenidən Ələsgər Xəlilov və Telman Nurullayevin qollarına bölündü. Bu vəziyyətdə qarışıqlıq səbəbiylə rəsmi qeydiyyatdan keçmiş partiya Rauf Qurbanovun lider olduğu partiyaya çevrildi.
Son dövrRedaktə
Telman Nurullayev qolu Ələsgər Xəlilov və tərəfdarlarının ixrac edildiyini iddia etsə də, Ələsgər Xəlilov qolu Telman Nurullayevin etimad səsverməsi ilə devrildiyini iddia etdi. Ələsgər Xəlilov və komandası yenidən qurultay keçirdi. Qurultayda Hacı Hacıyev partiya lideri seçildi.
Hacı Hacıyev 2016-cı ildən Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən tanınan Azərbaycan Kommunist Partiyasının sədridir. Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının 2020-ci ildə apardığı danışıqlarda Hacı Hacıyev və Rauf Qurbanov sədr kimi tanındı.
Yuxarıda adı çəkilən tərəflər arasında hal-hazırda aktiv olanlar aşağıdakı şəxslərin rəhbərlik etdiyi şöbələrdir:[11]
- Hacı Hacıyev (rəsmi olaraq)
- Telman Nurullayev
- Rauf Qurbanov (Rəsmi olaraq)
- Gülnisə Məsimova (Zyuqanovçular)
İdeologiyaRedaktə
Partiya Rusiya Federasiyası Kommunist Partiyası ilə sıx əlaqələrdə sahib idi. Lakin partiya Azərbaycanın müstəqilliyinə qarşı deyil. Ramiz Əhmədov özlərini Nərimanovçu kimi qələmə verib və 1920-ci illərdə Azərbaycanın solçu lideri olmuş Nəriman Nərimanovun milli, mədəni və iqtisadi fikirlərinə sadiq qaldıqlarını və "milli kommunizm" in qabaqcısı hesab etdiklərini söyləyib.
MünasibətlərRedaktə
Partiya tez-tez ABŞ-ın bölgədəki siyasətini tənqid edir. ABŞ 2004-cü ildə Dağlıq Qarabağ separatçılarına qarşı sanksiya tətbiq etməyi planlaşdırmadığını elan etdikdən sonra, Ramiz Əhmədov amerikalıların gizli şəkildə erməni maraqlarını qoruduğunu və Vaşinqtonun münaqişənin dayandırılmasında maraqlı olmadığını söylədi. O, böyük dövlətlərin Qarabağ problemindən öz maraqları üçün istifadə etdiyini də bəyan etdi.
Partiya Azərbaycanın İraq müharibəsinə qatılmasının qəti əleyhinə idi və tez -tez Fələstin xalqı, Kuba və "sosialist Moldova" ilə həmrəy olmağa çağırırdı.
RəhbərlikRedaktə
SədrlərRedaktə
Partiya rəhbərləri ayrı-ayrı qolları olduğundan bəziləri Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin, bəziləri Mərkəzi Komitənin rəhbərləri və ya baş katibləridir. Bu ənənə Sovetlərin mirasıdır.
| # | Adı | Başlanğıc | Bitmə |
|---|---|---|---|
| 1 | Ramiz Əhmədov | 27 noyabr 1993 | 20 oktyabr 1999 |
| 2 | Firudun Həsənov | 20 oktyabr 1999 | 17 avqust 2000 |
| (1) | Ramiz Əhmədov | 17 avqust 2000 | 10 sentyabr 2007 |
| - | Telman Nurullayev | 14 yanvar 2001 | 30 oktyabr 2011 |
| 3 | Rüstəm Şahsuvarov | 14 oktyabr 2007 | 2008 |
| - | |||
| 4 | Ələsgər Xəlilov | 2008 | 30 oktyabr 2011 |
| 5 | Telman Nurullayev | 30 oktyabr 2011 | 29 sentyabr 2013 |
| 6–7. | |||
| 7 | Hacı Hacıyev | 3 mart 2017 | Hal-hazırda |
| - | Telman Nurullayev | 29 sentyabr 2013 | Hal-hazırda |
| - | Gülnisə Məsimova | 1 mart 2015 | Hal-hazırda |
RəmzlərRedaktə
Azərbaycan Kommunist Partiyasının bir neçə qolu olduğu üçün rəmzləri də fərqlidir. Hacı Hacıyevin rəhbərlik etdiyi qolun rəsmi emblemi qırmızı dairə daxilində qələm və oraqdır. Rauf Qurbanovun rəhbərlik etdiyi qolun rəsmi emblemi proqrama əsaslanır. Belə ki, Azərbaycan Kommunist Partiyasının dövlət qeydiyyatından keçmiş nizamnaməsinin VIII maddəsinin birinci bəndində qeyd olunur:[12]
- Azərbaycan Kommunist Partiyasının bayrağı üzərində AKP-nin emblemi olan, dörddən üç hissəsi qırmızı, bir hissəsi mavi rəngli bayraqdır.
- Azərbaycan Kommunist Partiyasının emblemi, sənaye əməkçilərinin və kənd zəhmətkeşlərinin birliyinin rəmzi olan oraq və çəkicdir.
QurultaylarRedaktə
Partiyanın daxili parçalanması səbəbindən AzKP-nin qurultay tarixi çox qarışıqdır. Aşağıdakı sıralamalar dövlət tərəfindən tanınan tərəflərin qurultaylarına əsaslanır, bu qurultaylar qalın hərflərlə göstərilmişdir. Digər alternativ qurultaylar kursivlə göstərilmişdir.
Eyni zamanda bəzən partiya qurultayları Azərbaycan Kommunist Partiyasının sonuncu, yəni 33-cü qurultayından etibarən hesablanmışdır.
| Qurultay | Tarix | Seçilən sədr | Namizəd | Qurultay Səbəbi/Nəticəsi |
|---|---|---|---|---|
| I (Yenidən Quruluş) Qurultayı | 27 noyabr 1993 | Ramiz Əhmədov | Ramiz Əhmədov (Tək Namizəd) | Partiya yenidən quruldu. Sədr Ramiz Əhmədov seçildi. |
| I Növbədənkənar Qurultay | 26 oktyabr 1996 | Firudun Həsənov | Firudun Həsənov (Tək Namizəd) | Ramiz Əhmədov rəhbərliyi devrildi. Yeni lider Firudun Həsənov seçildi. 1998-ci il prezident seçkilərində AzKP öz lideri Firudun Həsənovun namizədliyini irəli sürdü. 1999-cu ildə qol rəsmi olaraq qeydiyyata alındı. |
| Quruluş Qurultayı | 14 yanvar 2001 | Telman Nurullayev | Telman Nurullayev (Tək Namizəd) | Telman Nurullayev, AzKP-nin xələfi AKP-ni (marksist-leninçi platformada) yaratdı. Sədr olaraq Telman Nurullayev seçildi. |
| III Qurultay | 5 iyun 2003[13] | Ramiz Əhmədov | Ramiz Əhmədov | |
| IV Qurultay | 14 oktyabr 2007 | Rüstəm Şahsuvarov | Rüstəm Şahsuvarov (Tək Namizəd) | Rüstəm Şahsuvarov özünü partiyanın sədri elan etdi. |
| IV (XXXVII) Qurultay | 23 dekabr 2007 | Rauf Qurbanov | Rauf Qurbanov (Tək Namizəd) | Rauf Qurbanov Rüstəm Şahsuvarovun liderliyini tanımadı. Bir qurultay təşkil edərək sədr, Gülnise Mahsimova isə sədr müavini seçildi. |
| I Fövqəladə Qurultay | 2008 | Ələsgər Xəlilov | Ələsgər Xəlilov (Tək Namizəd) | Rüstəm Şahsuvarovun prezidentliyinə etiraz edən partiya üzvləri fövqəladə bir qurultay təşkil edərək Ələsgər Xəlilovu sədr seçdilər. |
| Birləşdirici Qurutay | 30 oktyabr 2011 | Telman Nurullayev | Telman Nurullayev (Tək Namizəd) | Telman Nurullayev və Ələsgər Xəlilov qolları birləşdirildi. Birləşmiş yeni AKP yarandı. |
| VII Qurultay | 29 sentyabr 2013 | Hacı Hacıyev | Hacı Hacıyev (Tək Namizəd) | Yenidən bölünmüş AzKP-nin lideri Hacı Hacıyev seçildi. |
| V (XXXVIII) Qurultay | 1 mart 2015 | Gülnisə Məhsimova | Gülnise Mahsimova (Tək Namizəd) | Gülnisə Məhsimova Rauf Qurbanovu partiyadan ixrac edildi və özü partiyanın lider seçildi. |
| VII Qurultay | 28 oktyabr 2018 | Hacı Hacıyev | Hacı Hacıyev (Tək Namizəd) | Hacı Hacıyev sədr seçildi. Yeni partiya rəhbərliyi müəyyənləşdi. |
| VIII Qurultay | 28 avqust 2020 | Hacı Hacıyev | Hacı Hacıyev (Tək Namizəd) | Hacı Hacıyev sədr seçildi. Yeni partiya rəhbərliyi müəyyənləşdi. Partiyanın qollarını birləşdirmək üçün çağırışlar edildi. |
| XLI (VIII) Qurultay | 27 noyabr 2022[14] | Telman Nurullayev | Telman Nurullayev | Partiyanın rəhbər kadr korpusunda mərkəzi komitənin birinci katibi və katiblər qalmaq şərti ilə yeni vəzifə - sədrlik postu təsis edilmişdir. Açıq səsvermə yolu ilə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin sədri vəzifəsinə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi olmuş Telman Baba oğlu Nurullayev seçilmişdir. |
SeçkilərdəRedaktə
Parlament seçkiləriRedaktə
| Seçki | Sədr | Səs | Mandat | Sıra | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± Y | # | ± | |||
| 1995 | MSK qərarı ilə seçkilərə qatılmadı | ||||||
| 2000 | Ramiz Əhmədov |
182,029 | 6.33% | 2 / 125 (2 proporsional)
|
— | 5. | |
| 2005 | — | ▼ 2 | — | ||||
| 2010 | Ələsgər Xəlilov |
6,942 | 0.29% | — | — | — | |
| 2015 | 11,426 | 0.4% | ▲ 0,11 | — | — | — | |
| 2020 | Hacı Hacıyev |
— | — | — | |||
BələdiyyəRedaktə
|
Təkrar və əlavəRedaktə
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
MənbəRedaktə
İstinadlarRedaktə
- ↑ "Arixvlənmiş surət". 2022-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-14.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-23.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.
- ↑ "Rauf Qurbanov: "Partiyanın qurultayının sədrin səhhəti ilə bağlı keçirilməməsi fikri düzgün deyil"". 2023-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-02.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-13.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2007-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-30.