Azərbaycanda bələdiyyə seçkiləri (1999)

Azərbaycanda bələdiyyə seçkiləri (1999)Azərbaycanda yerli və seçkili idarəetmə orqanları olan bələdiyyələrə keçirilən ilk seçkilər. Bu Azərbaycanda bələdiyyələr üçün keçirilmiş sayca 1-ci ümumrespublika seçkisidir. Seçkilər majoritar qaydada keçirilmiş və seçicilər tərəfindən seçkilərdə yalnızca bələdiyyə üzvləri seçilmişdir. Qüvvədə olan qanunlara əsasən bələdiyyə sədrləri seçkilər nəticəsində formalaşmış bələdiyyələrin ilk iclasında seçilmiş bələdiyyə üzvləri tərəfindən seçilir.

Azərbaycan  2004 →
Azərbaycanda bələdiyyə seçkiləri
12 dekabr 1999
Seçici fəallığı 52.6[1]
Rəhbər Heydər Əliyev Əbülfəz Elçibəy Zakir Məmmədov
Partiya Yeni Azərbaycan Partiyası Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyası
Tutulan yerlər 1 387600
Dəyişən yerlərin sayı 1387 600
Əvvəlki yerlərin sayı Yeni Yeni Yeni
Rəhbər Sabir Rüstəmxanlı Fəzail Ağamalı İsa Qəmbər
Partiya Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası Ana Vətən Partiyası Müsavat Partiyası
Tutulan yerlər 500385
Dəyişən yerlərin sayı 500 385
Əvvəlki yerlərin sayı Yeni Yeni Yeni

Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev bələdiyyə seçkiləri səbəbi ilə xalqa müraciət etmişdir.[2]

Seçki sistemi

redaktə

2 iyul 1999-cu il tarixində Bələdiyyələrə seçkilərin qaydaları haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilmişdir. Qanuna əsasən Azərbaycan Respublikasında yerli özünüidarəni həyata keçirən bələdiyyələrin üzvləri nisbi çoxluq sistemi əsasında çoxmandatlı seçki dairələri üzrə seçilir. Əhalisi 500-dən az olan ərazilərdə 5, 500-dən 1000-dək olan ərazilərdə 7, 1000-dən 5000-dək olan ərazilərdə 9, 5000-dən 10000-dək olan ərazilərdə 11, 10000-dən 20000-dək olan ərazilərdə 13, 20000-dən 50000-dək olan ərazilərdə 15, 50000-dən 100000-dək olan ərazilərdə 17, 100000-dən 300000-dək olan ərazilərdə 19 bələdiyyə üzvü seçilir.[3]

Seçkilərin keçirilməsi üçün ölkə üzrə ərazi seçki dairələri yaradılmışdır. Ərazi seçki komissiyası seçki gününə ən geci 95 gün qalmış 9 üzvdən ibarət tərkibdə seçki hüququna malik olan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarından təşkil edilir. Ərazi seçki komissiyalarının üzvləri heç bir siyasi partiyanın üzvü olmamalıdırlar. Ərazi seçki komissiyasının tərkibi müvafiq ərazidə ictimai birliklərin, siyasi partiyaların yerli təşkilatlarının və yaşayış yeri üzrə seçicilərin yığıncağının göstərdikləri namizədlər arasında Mərkəzi Seçki Komissiyasının müəyyən etdiyi qaydada keçirilən püşkatma yolu ilə müəyyən edilir. Ərazi seçki komissiyaları tərkibinin formalaşdırılması üçün püşkatmanı keçirmək məqsədilə üç nəfərdən ibarət tərkibdə rayon, şəhər (şəhərlərdə rayon) püşkatma komissiyaları təşkil edilir. Püşkatma komissiyalarının təşkili qaydalarını Mərkəzi Seçki Komissiyası müəyyən edir.[3]

Bələdiyyələrin səlahiyyət müddəti 5 ildir. Azərbaycan Respublikasının seçki hüququna malik olan və müvafiq seçki ərazisində daimi yaşayan hər bir vətəndaşı bu Qanunun tələblərinə uyğun olaraq, bələdiyyə üzvlüyünə öz namizədliyini irəli sürə bilər. Namizədlər əhalisi 10000-dən çox olan ərazidə 150, əhalisi 50000-dən çox olan ərazidə 100, əhalisi 20000-dən çox olan ərazidə 75, 1000-dən çox olan ərazidə 50, əhalisi 5000-dən çox olan ərazidə 30, əhalisi 5000-dən az olan ərazidə 15 seçici imzası toplamalıdır. Bir şəxs birdən çox namizəd üçün imza verə bilər.[3]

Bələdiyyələrə seçkilərdə müvafiq seçki ərazisi üzrə seçici siyahılarına daxil edilmiş seçicilərin azı 25 faizi iştirak edərsə, seçkilər baş tutmuş sayılır. Seçkilərin gedişində onların nəticəsinə ciddi təsir göstərən qanun pozuntusuna yol verilərsə, bu halda ərazi seçki komissiyası seçkilərin etibarsız sayılması barədə qərar qəbul edir. Bələdiyyə seçkiləri baş tutmamış sayılarsa və ya etibarsız sayılarsa Mərkəzi Seçki Komissiyasının qərarı ilə bu Qanunun müddəalarına uyğun olaraq 3 aydan gec olmayan müddətdə təkrar seçkilər keçirilir. Bələdiyyə üzvləri tam tərkibdə seçilmədikdə, yaxud onların səlahiyyətlərinə vaxtından əvvəl xitam verildikdə və bunun nəticəsində bələdiyyənin tərkibi 2/3 hissədən az olduqda Mərkəzi Seçki Komissiyasının qərarı ilə 3 aydan gec olmayan müddətdə əlavə seçkilər keçilir.[3]

İlk bələdiyyə seçkilərində seçki əraziləri Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən, bir qayda olaraq, inzibati-ərazi vahidləri əsasında müəyyənləşdirilmişdir.[3]

Partiyalardakı vəziyyət

redaktə

Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası 1999-cu il bələdiyyə seçkilərində demokratik şəraitin olmaması səbəbi ilə iştirakdan imtina etmişdir.[4]

Azərbaycan Xalq Cəbhəsi PartiyasıMüsavat Partiyası seçkilərdə iştirak etmişdir.[5]

Vaqif Hacıbəylinin sədrlik etdiyi rəsmi dövlət qeydiyyatı olmayan Əhrar Partiyası da seçkilərə qatılmışdır.[6]

Namizədlər

redaktə







 

Namizədlərin namizədliyinin irəli sürülməsinə görə bölgüsü   Siyasi partiyalar tərəfindən (49 %)  Bitərəf (51 %)

Seçkilərdə 24 siyasi partiyadan üzvlərin namizədliyi irəli sürülmüşdür.[2]

Namizədliyini irəli sürən 43 mindən çox şəxsdən təxminən 35600-nün namizədliyi qeydə alınmışdır. Onlardan 54,4%-i şəxsi təşəbbüslə, 40%-dən çoxu isə siyasi partiyaların namizədliklərini irəli sürməsi ilə bələdiyyə üzvlüyünə namizəd olmuşdur. Ümumi namizədlərin təxminən 51%, yəni 18 mindən çox namizədin siyasi partiya mənsubiyyəti olmuşdur. Ümumilikdə 26 siyasi partiyanın üzvləri seçki marafonunda iştirak etmişdir.[7]

Seçkilər

redaktə

Bələdiyyə seçkiləri 74 ərazi seçki komissiyası və 4683 seçki məntəqəsi üzrə keçirilmiş, 20 min 456 bələdiyyə üzvünün seçilməsi üçün 2591 bələdiyyəni əhatə etmişdir. Ermənistan Respublikasının hərbi təcavüzü nəticəsində Azərbaycan Respublikasının işğal olunmuş ərazilərində — Dağlıq Qarabağ regionunda, Ağdərə, Kəlbəcər, Laçın, Zəngilan, Qubadlı, Cəbrayıl rayonlarında tam, Ağdam və Füzuli rayonlarının isə işğal altında olan hissəsində bələdiyyə seçkilərinin keçirilməsi qeyri-mümkün olmuşdur.[1]

Ərazi seçki komissiyaların üzvlərinin təxminən 18%-i müxtəlif siyasi partiyalardan, 30%-dən çoxu isə ictimai birliklərdən ibarət olmuşdur. Məntəqə seçki komissiyalarının tərkibində isə 21 siyasi partiyanın 5 min nəfərdən artıq nümayəndəsi təmsil olunmuşdur.[7]

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev Bakı şəhəri Səbail rayonunda yerləşən Tofiq İsmayılov adına Uşaq Gənclər Yaradıcılıq Sarayında, 17 nömrəli seçki məntəqəsində səs vermişdir.[8]

Nəticələr

redaktə

1999-cu il dekabrın 12-sində keçirilmiş bələdiyyə seçkiləri baş tutmuşdur. Bələdiyyə seçkilərində ölkə üzrə seçicilərin ümumi sayının 52,6%-i səsvermədə iştirak etmiş və bunun nəticəsində də seçkilər baş tutmuş hesab olunmuşdur.[1]

Seçkilər nəticəsində 51 şəhər, 8 şəhərdə rayon, 123 qəsəbə və 2 409 kənd bələdiyyəsinə üzvlər seçilmişdir.[1]

Seçkilər 2667 bələdiyyədə keçirilsə də, müəyyən səbəblərdən 76 bələdiyyə üzrə seçkilərin nəticəsi etibarsız hesab olunmuşdur. Bu səbəbdən də 26 seçki dairəsi üzrə 75 bələdiyyəyə 26 mart 2000-ci il tarixində təkrar seçkilər keçirilmişdir. Bu seçkilər nəticəsində 74 bələdiyyə üzrə 566 bələdiyyə üzvü seçilmişdir. Bu seçkilərdə də nəticəsi etibarsız sayılan Bakı şəhərinin Nərimanov bələdiyyəsinə 25 iyun 2000-ci il tarixində təkrar seçkilər keçirilmişdir.[9]

Etibarlı Etibarsız Ümumi
Bələdiyyə sayı 2 591 76 2 667
Üzv sayı 20 456
Dairə sayı 74
Seçici sayı - - 4 312 265
Səslər
Seçici fəallığı - - 52.60%

Partiyalara görə

redaktə

Həmçinin rəsmi dövlət qeydiyyatı olmayan Əhrar Partiyasının 112 namizədi bələdiyyə üzvü seçilmişdir.[6]

Seçilmiş üzvlərin siyasi partiyalara görə bölgüsü aşağıdakı kimi olmuşdur:

Siyasi partiya Sədr Bələdiyyə üzvü sayı
Yeni Azərbaycan Partiyası Heydər Əliyev
10.431 / 20.456
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Əbülfəz Elçibəy
1.387 / 20.456
Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyası Zakir Məmmədov
600 / 20.456
Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası Sabir Rüstəmxanlı
500 / 20.456
Ana Vətən Partiyası Fəzail Ağamalı
385 / 20.456
Azərbaycan Sosial Rifah Partiyası Xanhüseyn Kazımlı
Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası Etibar Məmmədov
Müsavat Partiyası İsa Qəmbər

Qanun pozuntuları və etirazlar

redaktə

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 13 dekabr 1999-cu il tarixli 294 saylı sərəncamı ilə Mübariz Kərim oğlu Rəcəbov Nərimanov rayonunun ərazisində keçirilən bələdiyyə seçkiləri zamanı vətəndaşların seçki hüquqlarının pozulmasına yol verilməsi və seçki prosesinə müdaxilə üçün şərait yaratdığına görə Bakı şəhəri Nərimanov Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı vəzifəsindən azad edilmişdir.[10]

İstinadlar

redaktə
  1. 1 2 3 4 "12 dekabr 1999-cu il - Azərbaycan Respublikasının bələdiyyə seçkiləri". 2023-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-04.
  2. 1 2 "12 Dekabr — Bələdiyyə seçkiləri ilə əlaqədar xalqa müraciəti — 10 dekabr 1999-cu il". 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-04.
  3. 1 2 3 4 5 "Bələdiyyələrə seçkilərin qaydaları haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU". 2020-02-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-07.
  4. "Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası haqqında qısa məlumat". Millet.az. 2021-11-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-31.
  5. "Cəbhə və Müsavat: boykotun və iştirakın tarixi". 2023-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-04.
  6. 1 2 ""MÜSAVATIN AĞIR VAXTLARINDA QƏRAR VERDİK Kİ"... » Məhəmməd Ərsoyun BLOQU". Məhəmməd Ərsoyun BLOQU. 2024-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-21.
  7. 1 2 "Müstəqil Azərbaycanın qalmaqallı seçki tarixi: statistika nə deyir?". 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-04.
  8. "Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev seçkidə iştirak etmişdir" (PDF). 2022-07-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-06-04.
  9. "Elections to municipalities on 12 December 1999". 8 June 2001 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 June 2023.
  10. "M. K. Rəcəbovun Bakı şəhəri Nərimanov Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı vəzifəsindən azad edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". 2023-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-04.