Dnestryanı
Bu məqalənin bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir. Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz. (mart 2021) |
Dnestryanı (mold. Нистрения/Nistrenia; rus. Приднестровье; ukr. Придністров'я) və ya rəsmi adı ilə Dnestryanı Moldav Respublikası (mold. Република Молдовеняскэ Нистрянэ/ Republica Moldovenească Nistreană; rus. Приднестровская Молдавская Республика; ukr. Придністровська Молдавська Республіка) — Şərqi Avropada Moldova daxilində birtərəfli şəkildə müstəqilliyini elan edən de-fakto dövlət. Dnestryanı Moldovanın Dnestr çayından şərqdəki ərazilərini əhatə edir. Paytaxtı Tiraspol şəhəri, ümumi sahəsi 4,163 kvadrat kilometrdir. Öz siyasi quruluşu, parlamenti, konstitusiyası, dövlət rəmzləri, ordusu, polisi və poçt sistemi olan bu ərazi Birləşmiş Millətlər Təşkilatına üzv olan heç bir dövlət tərəfindən tanınmamaqdadır. Bu ərazinin müstəqilliyini yalnız Cənubi Osetiya, Dağlıq Qarabağ Respublikası və Abxaziya kimi qondarma respublikalar tanıyır.
Dnestryanı Moldov Respublikası Република Молдовеняскэ Нистрянэ Dnestryanı | |
---|---|
Himni: National_anthem_of_Transnistria.ogg | |
![]() | |
Paytaxtı | Tiraspol |
Ən böyük şəhəri | Tiraspol, Bəndər, Rıbnitsa |
Rəsmi dilləri | Rus dili Moldav dili Ukrayna dili |
Etnik qrupları | 32.1%-Moldovan 30.4%-Rus 28.8%-Ukraynalı 2.5%-Bolqarıstanlı 6.2%-digər millətlər |
Dini | Rus Pravoslav Kilsəsi |
İdarəetmə forması | Yarı prezidentli sosialist respublika |
• Prezident | Vadim Krasnoselski |
• Baş nazir | Aleksandr Martınov |
de-fakto | |
Tarixi | |
• Müstəqilliyin elan olunması | 02.09.1990 |
02.03-21.07 1992 | |
• Yaranması | 2 sentyabr 1990 |
Ərazisi | |
• Ümumi | 4,163 km² (4065.1695) |
• Su (%) | 2.35 |
Əhalisi | |
• 2014 təxmini | 505.153 |
• 2004 siyahıya alma | 555.347 |
• Sıxlıq | 121/km2 (313.4/kv. mil) |
ÜDM (AQP) | 2013 təxmini |
• Ümumi | 1052.2 milyon |
• Adam başına | 2074 |
Valyutası | Dnestryanı rublu (PRB) |
Saat qurşağı | UTC+2 |
• Yay (DST) | UTC+3 |
Telefon kodu | 373 |
Silahlı QüvvələrRedaktə
2007-ci ildən etibarən Dnestryanı silahlı qüvvələri 4500-7500 arası əsgərdən ibarət olmaqla, Tiraspol, Bəndər, Rıbniça və Dubısari motoatıcı piyada briqadalarına bölünmüşdür. Bu hərbi birləşmələrin tabeliyində 18 tank, 107 zirehli texnika, 73 tüfəng, 46 ədəd hava hücümundan müdafiə qurğusu və 173 ədəd tank əleyhinə müdafiə qurğusu mövcuddur. Hərbi Hava Qüvvələri isə 9 Mi-8T, 6 Mi-24, 2 Mi-2 helikopterlərindən və An-2-nin müxtəlif təyyarələrinin An-26 ve Yak-18 modellərindən formalaşmışdır.
İctimai QuruluşRedaktə
Ölkədə 1 May rəsmi bayramdır və qeyri-iş günü sayılır. 2 May 2009-cu ildə keçirilən referendumda ölkə əhalisinin 99,6 %-i sosialist idarəetmə sisteminin saxlanılmasına, yalnız 0,4 %-i isə dəyişdirilməsinə səs vermişdir.
Ölkə prezidenti həm də silahlı qüvvələrin Ali baş komandanıdır. 2004-cü ildə həyata keçirilən siyahıyaalmaya görə ölkədə 4096 qaqauz və 168768 rus vardır. Əhalinin əksəriyyəti Gənc Partizan və İşçi Qüvvələrində əsgər kimi fəaliyyət göstərir. Buna görə də ölkədə hər 3 şəxsdən biri əsgərdir.
Ölkənin siyasi rəmzləri Lenin və Karl Marksdır. Ölkədə 3 cür maaş sistemi vardır. Bunlar: Yüksək dərəcəli, orta dərəcəli və aşağı dərəcəli dövlət məmurları üçün nəzərdə tutulan maaş sistemləridir. Xalq əsgərləri aşağı dərəcəli dövlət məmurlarıdır. İdarəetmə və Qüvvələrdə çalışan əsgərlər isə orta dərəcəli dövlət məmurlarıdır. Dövlət idarəetməsində çalışanlar isə yüksək dərəcəli dövlət məmurları hesab olunur. Bu 3 maaş sistemi arasındakı maaş fərqi isə çox azdır.
Bütün torpaqlar dövlətə məxsusdur. Bütün binaların tikintisini dövlət həyata keçirir və dövlətdən başqa heç kimin buna ixtiyarı yoxdur. Ölkədə 17-35 yaş arası hər kəs Gənc Partizan Qüvvələrinin əsgəri hesab olunur. Sindikatlarla əlaqəsi olan şəxslər isə İşçi Qüvvələrin əsgəri hesab olunur. Ölkə ərazisində yalnız bir universitet mövcuddur və bu universitetdə əsgərlər və yüksək dərəcəli məmurlar hazırlanır. Bələdiyyə rəisləri prezident tərəfindən təyin olunur. Ölkədə sosializm əleyhinə çıxan şəxslər ölkədən qovulur və vətəndaşlıqdan çıxarılır.
Ölkədə işsizlik 0,3%-ə bərabərdir. Ölkədə market kimi kiçik iş yerləri belə dövlətə məxsusdur. Ölkə ərzisində heç bir xarici firma yoxdur.
Siyasi QuruluşRedaktə
Ölkədə ikipartiyalı sistem mövcuddur. Parlamentdə partiyaların təmsil olunma sayı əvvəlcədən müəyyən olunmuş qaydada həyata keçirilir. Bu qaydaya əsasən parlamentdə Sosialist partiya üçün 40, Sosial-Demokratik partiya üçün 5, bundan əlavə Sindikatların təmsilçisi üçün 1, Hərbiçilərin təmsilçisi üçün 2, İctimai Təşkilatların nümayəndələri üçün isə 3 yer müəyyənləşdirilmişdir. Təmsilçi və nümayəndələr parlamentdə iştiraklarına baxmayaraq səs hüququna malik deyildirlər. Moldova bu ərazini öz daxilində muxtariyyət hesab etməsinə baxmayaraq Dnestryanı bunu qəbul etmir. Buna görə də ölkə xarici məsələlərdə müstəqil hərəkət edir.
İdarəetmə VahidləriRedaktə
RayonlarRedaktə
- Kamenka (Кáменка, Kamenka)
- Dubosari (Дубоссáры, Dubossary)
- Qriqoriopol (Григориóполь, Grigoriopol')
- Rıbniça (Рыбница, Rybnitsa)
- Slobodziya (Слободзéя, Slobodzeya)
BələdiyyələrRedaktə
- Bəndər (Бендéры)
- Tiraspol (Тирáсполь)