Ermənistan Krallığı (antik)

Ermənistan Krallığı
Մեծ Հայք; Metz Hayk; Ermənistan Krallığı
	e.ə. 331–b.e. 428
	Artaşes sülaləsinin bayrağı
Statusu	krallıq
Paytaxtı	Tiqranakert
Rəsmi dilləri	Ermənicə
Dini	Atəşpərəstlik
İdarəetmə forması	mütləq monarxiya
Sülalə	Arşakilər
Tarixi
• Yaranması	e.ə. 331
• Süqutu	b.e. 428
Ərazisi
• Ümumi	500,000 km2
	Xələfi
Bizans imperiyası
Sasanilər dövləti
Qafqaz Albaniyası

Ermənistan Krallığı - erməni mənşəli^[1]^[2]Artaşeslər və Parfiya mənşəli Arşakilər sülalələrinin hakimiyyətindəki torpaqları nəzərdə tutan termin. Günümüzdə Erməni Ekspansiyasını vurğulmaq üçün istifadə edilən termin.

Mənbələrə görə "Böyük Ermənistan" ifadəsi iki mənada işlədilir: coğrafi və siyasi mənalarda. Həmin ifadəni coğrafi mənada 1800-cü ildə erməni keşişləri ortaya atmışdır. O dövrdə III Antiox Selevki Ararat çarlığını işğal edərək həmin ərazini Ermənistanın əsas ərazisi ilə (Van gölü ətrafı) birləşdirmiş, “Böyük Ermənistan” ifadəsi də o vaxt yaranmışdı. Yəni indiki ermənilərin (haylar) (həqiqi ermənilər-ərmənlər və ya armanlar qədim türk tayfalarıdırlar və əslində “Böyük Ermənistan” da indiki ermənilərin-hayların qurduğu bir dövlət deyildi. Haylar bu əraziyə daha sonrakı tarixi dövrlərdə Şimali Fərat hövzəsindən gəlmişdi) iddia etdikləri kimi “Böyük Ermənistan” heç də dənizdən-dənizə (Aralıq, Qara və Xəzər dənizləri) olmamışdır. “Kiçik Ermənistan” (Van gölü ətrafı) ifadəsini də erməni keşişləri ortaya atmışdır). Üçkilsədəki alban əlyazmaların təhrif etməklə ermənilər çox yalanlar yayırlar. Böyük sözünü ermənilər sovet dövründə tarixi və coğrafi sənədlərə rus xəritələrinə əlavə etməklə 1956-cı ildən başlayıblar.

Selevkilər dövlətinə tabe idi. Antiox Artaksi (qədim türkcə (ermənilərin iddiasına görə qrabarca) Artaşes) sülaləsinin başçısını “Böyük Ermənistan” strateqi təyin etmişdi. Beləliklə, “Kiçik Ermənistan”a nisbətən daha böyük Ermənistan yaranır. “Böyük Ermənistan” ifadəsi siyasi anlayış kimi e.ə. II-I əsrlər üçün, Artaşesin və II Tiqranın hakimiyyət başında olduqları və “Böyük Ermənistan”ın öz qüdrətinin ən yüksək zirvəsinə çatdığı dövr üçün xarakterikdir. Buna görə də “Böyük Ermənistan” ifadəsi yalnız e.ə. II-I əsrlərdə həm coğrafi, həm də siyasi ifadə kimi haradasa özünü doğruldur. Ancaq II Tiqran imperiyasının süqutundan sonra, yəni e.ə. 65-ci ildə “Böyük Ermənistan” da öz ömrünü başa vurdu və Ermənistan ərazicə yalnız Ərmən yaylası hüdudlarında qaldı. Coğrafi mənada isə bu ifadə erkən orta əsrlərə qədər işlədildi. Antik Ermənistan krallığının mərkəzi şəhəri Tiqranakert olmuşdur.

İstinadlarRedaktə

↑ Garsoian, N. (2005). "TIGRAN II". Encyclopaedia Iranica. Tigran (Tigranes) II was the most distinguished member of the so-called Artašēsid/Artaxiad dynasty, which has now been identified as a branch of the earlier Eruandid dynasty of Iranian origin attested as ruling in Armenia from at least the 5th century B.C.E
↑ Garsoian, Nina (2004). "ARMENO-IRANIAN RELATIONS in the pre-Islamic period". Encyclopaedia Iranica. However, the recent discovery in Armenia of boundary stones with Aramaic inscriptions, in which the ruler Artašēs proclaims himself “the son of Zareh” and an “Eruandid king” (Perikhanian, 1966), demonstrates that both “generals” [Artaxias and Zariadris], far from being Macedonians, belonged in fact to the earlier native dynasty, albeit probably to collateral branches, and that the Eruandids, or Artaxiad/Artašēsids as they came to be known, with their Iranian antecedents, continued to rule Armenia as before. An unexpected corroboration of this dynastic continuity is also provided by Xenophon’s much earlier choice of the name “Tigranes” for the crown prince of Armenia in his historical romance, the Cyropaedia (Xen., Cyr. 3.1.7). (...) Except for the occasional princes imposed by the Romans, none of whom succeeded in consolidating himself on the throne, all the dynasties to rule pre-Islamic Armenia were of Iranian stock.

MənbəRedaktə

Fəridə Məmmədova – Qafqaz Albaniyasının siyasi tarixi və tarixi coğrafiyası. Bakı: 1993.
Fəridə Məmmədova- Kavkazskie Albaniya i Albanı.
Əziz Ələkbərli – Qədim Türk oğuz yurdu-Ermənistan

Xarici keçidlərRedaktə

http://www.livius.org/ti-tn/tigranes/tigranes_ii.html

[1] Garsoian, N. (2005). "TIGRAN II". Encyclopaedia Iranica. Tigran (Tigranes) II was the most distinguished member of the so-called Artašēsid/Artaxiad dynasty, which has now been identified as a branch of the earlier Eruandid dynasty of Iranian origin attested as ruling in Armenia from at least the 5th century B.C.E

[2] Garsoian, Nina (2004). "ARMENO-IRANIAN RELATIONS in the pre-Islamic period". Encyclopaedia Iranica. However, the recent discovery in Armenia of boundary stones with Aramaic inscriptions, in which the ruler Artašēs proclaims himself “the son of Zareh” and an “Eruandid king” (Perikhanian, 1966), demonstrates that both “generals” [Artaxias and Zariadris], far from being Macedonians, belonged in fact to the earlier native dynasty, albeit probably to collateral branches, and that the Eruandids, or Artaxiad/Artašēsids as they came to be known, with their Iranian antecedents, continued to rule Armenia as before. An unexpected corroboration of this dynastic continuity is also provided by Xenophon’s much earlier choice of the name “Tigranes” for the crown prince of Armenia in his historical romance, the Cyropaedia (Xen., Cyr. 3.1.7). (...) Except for the occasional princes imposed by the Romans, none of whom succeeded in consolidating himself on the throne, all the dynasties to rule pre-Islamic Armenia were of Iranian stock.

[1]

[2]