Batpakkarinsk üsyanı
Batpakkarinsk üsyanı (qaz. Батпаққара көтерілісі) — 1-9 noyabr 1929-cu ildə Qazaxıstanın Kustanay dairəsinin Batpakkarinsk bölgəsinin və eləcə də Naurzum və Turqay bölgələrinin bir neçə kəndlərinin əhalisi tərəfindən qaldırılmış antisovet üsyanı. Üsyana səbəb əmlakın müsadirəsi və məcburi kollektivləşdirmə idi.[1]
| Batpakkarinsk üsyanı | |||
|---|---|---|---|
| Qazaxların üsyanları | |||
| Tarix | 1-9 noyabr 1929-cu il | ||
| Yeri | Batpakkarinsk bölgəsi, Kustanay dairəsi, Qazaxıstan | ||
| Səbəbi |
Aclıq Həddən artıq olan vergilər Məcburi kollektivləşdirmə İnsanların dini inanclarının təhqir olunması |
||
| Nəticəsi | Üsyan bolşeviklər tərəfindən yatırılıb, 115 nəfər güllənməyə məhkum edilib. 170 nəfər isə 2 ildən 10 ilədək islah əmək düşərgələrinə göndərilib. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|||
|
|
|||
Haqqında
redaktəQazaxıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının qərarı ilə 16 bəy təsərrüfatı müsadirə edilir. Müsadirə zamanı "yarıfeodal bəylərin", "alaşordalıların" Əhməd Baytursunovun, M.Dulatovun, M. Esbolovun və 1916-cı ildə baş tutmuş milli azadlıq hərəkatının rəhbəri A. Janbosınovun yaxınları və qohumları əsassız təqiblərə məruz qaldılar. Bu isə öz növbəsində insanların narazılığına səbəb oldu. "Əksinqilabçılar", "millətçilər", "alaşordalılar" elan edilmiş 50 nəfər həbs olunmuşdu. Üsyançıların da əsas məqsədi həbsdə olanları azad etmək idi. Üsyançılar "Rədd olsun sovet hökuməti!", "Müsadirə olunmuş torpaqlar geri qaytarılsın!", "Müsadirə olunmuş əmlak sahiblərinə qaytarılsın!", "Yaşasın xanlıq!" şüarlar səsləndirirdilər.
2 noyabr 1929-cu ildə üsyançılar Batpakkarinsk (indiki Amangəldi rayonu) rayon mərkəzini ələ keçirib yerli hökumət orqanlarınını təmsilçilərini və rayon rəhbərlərini həbs edirlər. Partiya, məhkəmə binaları, polis idarəsi, kooperativlər və təsərrüflar yandırılır. Üsyanın aktiv iştirakçıları, Abaydilda Bekjanov, Seytbek Kaliyev, Əhmədiyyə Smaqulov və digərləri idilər. 5 kənd sovetinin üzvü, 3 kommunist, 12 komsomol və 2 "Kasıblıq ittifaqı"-nın üzvü də üsyançıların sıralarına qoşuldular. Üsyanın rəhbərləri rayonun bütün kəndlərinin təmsilçilərinin iştirak etdiyi iclas keçirib hər kənddə "ağsaqqal üçlükləri" yaratdılar. Bu üçlüklərə hər kənddə 50 nəfərlik hərbi dəstələr formalaşdırmaq tapşırılmışdı. 1000 nəfərlik hərbi dəstə (800 nəfər Batpakkarinsk rayonunun kəndlərindən, 200 nəfər Naurzum rayonunun kəndlərindən) yaradıb, Batpakkarinsk və Naurzum rayonlarındakı yaşayış məntəqələrini tutduqdan sonradan Turqay və Kustanay şəhərlərini ələ keçirmək planlaşdırılmışdı. Ömər Barmakov isə xan elan edilir. Üsyançıların sayının az olması və pis silahlanma genişmiqyaslı hərbi əməliyyatları keçirməyə imkan vermədi.
Üsyançılar cəza dəstələrinin qarşısını ala bilmədilər nəticədə Ömər Barmakovla birgə 200 nəfər həbs edildi. 115 nəfər güllələnməyə məhkum edildi. 170 nəfər isə 2-10 il müddətinə islah əmək düşərgələrinə göndərildilər. 28 nəfər isə 3 il müddətinə Qazaxıstandan kənara sürgün olundular.[1]
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Burkitbay Ayaqan. Qazaxıstan. Milli Ensiklopediya (PDF). I. Alma Ata. 2004. səh. 373. ISBN 9965-9389-9-7.