Dil qiymətləndirməsi
Dil qiymətləndirməsi — bir insanın dil bacarıqlarının və dil biliyinin müxtəlif sahələrdə nə qədər inkişaf etdiyini və səriştəli olduğunu müəyyən etmək üçün həyata keçirilən prosedurdur. Bu qiymətləndirmə prosesi həm ana dili, həm də ikinci və ya xarici dili öyrənən şəxslər üçün tətbiq edilir. Dil qiymətləndirilməsinin məqsədi dil biliklərini ölçmək, inkişafını izləmək və ehtiyaclara uyğun olaraq tədris və təlim proseslərini formalaşdırmaqdır.
.png)
Dil qiymətləndirilməsinin əsas növləri
redaktəDiaqnostik qiymətləndirmə
redaktəBu qiymətləndirmə bir şəxsin dil bacarıqlarının başlanğıc vəziyyətini müəyyən etmək üçün aparılır. Adətən dil öyrənməyə başlamazdan əvvəl və ya öyrənmənin erkən mərhələlərində tətbiq edilir. Diaqnostik qiymətləndirmə nəticəsində şəxsin güclü və zəif tərəfləri aşkarlanır və tədris proqramı buna uyğun olaraq hazırlanır.
Formativ qiymətləndirmə
redaktəDil öyrənmə prosesi boyunca aparılan qiymətləndirmədir. Burada məqsəd, dil öyrənənin inkişafını davamlı olaraq izləmək və təlim metodlarını müvafiq olaraq uyğunlaşdırmaqdır. Formativ qiymətləndirmə qeyri-rəsmi ola bilər və tez-tez müəllimlər tərəfindən sorğu, müşahidə və ya kiçik tapşırıqlar vasitəsilə aparılır.
Summativ qiymətləndirmə
redaktəDil öyrənmə prosesi sonunda və ya müəyyən bir mərhələnin yekununda aparılan qiymətləndirmədir. Bu qiymətləndirmə dil öyrənən şəxsin ümumi nailiyyətlərini və bacarıqlarını müəyyən etməyə yönəlib. Testlər, imtahanlar və ya yekun layihələr summativ qiymətləndirməyə nümunədir.
Normativ qiymətləndirmə
redaktəBurada dil öyrənən şəxsin nəticələri geniş bir qrupun nəticələri ilə müqayisə edilir. Normativ qiymətləndirmədə məqsəd, dil öyrənənin performansını başqaları ilə müqayisə edərək onun ümumi səviyyəsini müəyyən etməkdir.
Kriteriyaya əsaslanan qiymətləndirmə
redaktəBu qiymətləndirmə növü, dil öyrənən şəxsin müəyyən bir standart və ya kriteriya ilə müqayisə edilərək qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur. Burada əsas məqsəd müəyyən edilmiş bir səviyyəyə çatıb-çatmadığını müəyyən etməkdir. Yəni, şəxsin digərləri ilə müqayisəsi yox, kriteriyalara uyğun olub-olmaması önəmlidir.[1]
Dil qiymətləndirilməsinin komponentləri
redaktəDil qiymətləndirməsi müxtəlif bacarıqları və komponentləri əhatə edir, çünki dil çoxşaxəli bir qabiliyyətdir və fərqli bacarıqlara bölünür:
Dinləmə bacarıqları
redaktəBu qiymətləndirmə dil öyrənən şəxsin eşidilən məlumatı nə qədər yaxşı başa düşdüyünü ölçür. Bu testlər dinləmə mətnləri, dialoqlar və ya çıxışlardan ibarət ola bilər və şəxsə bu məlumatlar əsasında suallar verilir.
Oxuma bacarıqları
redaktəBu qiymətləndirmədə məqsəd şəxsin yazılı mətni nə dərəcədə anlayıb-anlamadığını ölçməkdir. Mətndən məna çıxarma, əsas və köməkçi fikirləri müəyyən etmə, məntiqi əlaqələri anlama kimi bacarıqlar qiymətləndirilir.
Danışıq bacarıqları
redaktəDanışıq testi dil öyrənən şəxsin müəyyən bir mövzu haqqında sərbəst şəkildə danışmaq, fikirlərini izah etmək və suallara cavab vermək qabiliyyətini ölçür. Bu qiymətləndirmə interaktiv ola bilər, yəni şəxs müsahibə və ya dialoq əsasında qiymətləndirilir.
Yazı bacarıqları
redaktəYazı qiymətləndirməsində şəxsin fikir və məlumatları yazılı şəkildə nə qədər məntiqli və düzgün ifadə etdiyini ölçməkdir. Burada yazı qrammatikası, üslubu, leksikası və məzmunun düzgün qurulması kimi bacarıqlar nəzərə alınır.
Qrammatik və Leksik biliklər
redaktəBu sahə dil öyrənən şəxsin qrammatik qaydaları və lüğət məlumatlarını nə qədər yaxşı mənimsədiyini yoxlayır. Testlərdə qrammatik strukturlardan düzgün istifadə, yeni sözlərin mənası, sinonim və antonimlər kimi leksik biliklər qiymətləndirilir.[2]
Dil qiymətləndirilməsinin metodları
redaktəTestlər
redaktəDil qiymətləndirilməsində ən geniş yayılmış üsuldur. Testlər müxtəlif sual növlərindən ibarət ola bilər: çoxseçimli, qapalı suallar, açıq suallar və s. Bu testlər həm yazılı, həm də şifahi ola bilər.
Müşahidə
redaktəDil öyrənən şəxsin dil bacarıqları qeyri-rəsmi mühitdə müşahidə edilə bilər. Müşahidə prosesində dilin gündəlik istifadəsi, ünsiyyət bacarıqları və nitqdə axıcılıq kimi komponentlər qiymətləndirilir.[3]
Müsahibə
redaktəŞəxsin danışıq bacarıqlarını qiymətləndirmək üçün interaktiv müsahibə üsulu istifadə oluna bilər. Müsahibə zamanı dilin necə təbii şəkildə istifadə edildiyi müşahidə olunur və qiymətləndirilir.
Portfel
redaktəPortfel qiymətləndirməsi dil öyrənən şəxsin yazılı işlərini, layihələrini və digər tapşırıqlarını toplamağa və onları ümumi inkişaf göstəricisi kimi təqdim etməyə yönəlib.[4]
Dil qiymətləndirilməsinin əhəmiyyəti
redaktəTədris prosesinin optimallaşdırılması
redaktəDil qiymətləndirməsi, öyrənən şəxsin hansı sahələrdə güclü və zəif olduğunu müəyyən etməyə və bu məlumat əsasında təlim və tədris proqramını tənzimləməyə kömək edir. Məsələn, əgər dinləmə bacarıqları zəifdirsə, bu sahədə daha çox diqqət cəmləşdirilir.[5] Formativ qiymətləndirmə vasitəsilə dil öyrənən şəxsin inkişafı izlənilir və onun dili necə mənimsədiyi təhlil olunur. Bu, müəllimlərə öyrənmənin effektivliyini qiymətləndirməyə və lazım gəldikdə tədris yanaşmalarını dəyişməyə imkan verir.[6]
Motivasiya
redaktəUğur əldə etməyi və zəif tərəfləri görmək dil öyrənən şəxsin motivasiyasını artırır. Müvafiq qiymətləndirmə ilə dil öyrənənlər nailiyyətlərini dəyərləndirir və gələcəkdə hansı istiqamətdə daha çox çalışmalı olduqlarını anlayırlar.[7]
Beynəlxalq sertifikatlar
redaktəDil biliyini sübut etmək üçün bir çox beynəlxalq dil sertifikatı tələb olunur (məsələn, IELTS, TOEFL, DELF). Bu testlər dil bacarıqlarını obyektiv və standartlaşdırılmış qaydada qiymətləndirir və beynəlxalq səviyyədə tanınan sertifikatlar təqdim edir.[8] Dil qiymətləndirilməsi, dil öyrənən şəxslərin dil bacarıqlarını dəyərləndirmək və dil tədris prosesini təkmilləşdirmək üçün vacib bir vasitədir. Qiymətləndirmə nəticəsində həm müəllimlər, həm də öyrənənlər dil öyrənməsinin hansı mərhələdə olduğunu anlayır və gələcək tədris üçün ən uyğun metodları seçə bilirlər.[9]
İstinadlar
redaktə- ↑ Verrips, Maaike. (2010). 'Hollandiya sığınacaq prosedurunda dil təhlili və əks ekspertiza.' Beynəlxalq Nitq, Dil və Hüquq Jurnalı 17(2): 279–294.
- ↑ "Mənşəyi müəyyən etmək üçün dil təhlili". www.taalstudio.nl. 2024-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-18.
- ↑ Verrips, Maaike. (2010.) 'Hollandiya sığınacaq prosedurunda dil təhlili və əks ekspertizası.' Beynəlxalq Nitq, Dil və Hüquq Jurnalı 17(2): 279–294.
- ↑ "Dil Analizləri, Dialektin İdentifikasiyası, Linqvistik Ekspertiza". 2013-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-10-07.
- ↑ Patrik, Peter L. (2012.) 'Mənşənin müəyyən edilməsi üçün dil təhlili: Qaçqın statusunun müəyyən edilməsi üçün obyektiv sübut.' Piter M. Tirsma & Lourens M. Solan, Oksford Dil və Hüquq Kitabı, 38-ci fəsil. Oksford: Oksford Universiteti Nəşriyyatı, s. 544
- ↑ Uilson, Kim. (2009.) 'Mənşənin müəyyən edilməsi üçün dil təhlili: Anadillilər və təlim keçmiş dilçilər.' York Universiteti, Dilçilik üzrə magistr dissertasiyası
- ↑ Brays, Cozef. Free Movement bloqu, 24 iyul 2013. 'İclaslar Məhkəməsi linqvistik təhlilə dair qaydalar.' http://www.freemovement.org.uk/2013/07/24/court-of-session-rules-on-linguistic-analysis/[ölü keçid]
- ↑ Eades, Diana & Jacques Arends, red. (2004). Dil təhlili və milliyyətin müəyyən edilməsi. Beynəlxalq Nitq, Dil və Hüquq Jurnalında: Məhkəmə Dilçilik, 11(2): 179–266.
- ↑ Cambier-Langeveld, T. (2012.) 'Dil təhlilində məsələlərin aydınlaşdırılması: Fraser və Verripsə bir cavab.' Beynəlxalq Nitq, Dil və Hüquq Jurnalı 19(1): 95, 108, s. 104.