Elementar sirkulyasiya mexanizmləri

Elementar sirkulyasiya mexanizmləri

redaktə

Multanovskinin yaratdığı elmi məktəbin ideaları B.L.Dzedzeyevskinin tədqiqatlarında öz əksini tapmışdır. Dzedzeyevski şimal yarımkürəsində baş verən makro proseslərin təsnifatını vermişdir. O yer səthində baş verən proseslərin dinamikasını təhlil etdiyi zaman müəyyən etmişdir ki, müxtəlif sirkulyasiya situasiyaları tez-tez təkrarlanır. Həmin situasiyaları sonradan Dzedzeyevski elementar sirkulyasiya mexanizmləri adlandırmışdır.[1]

Elementar sirkulyasiya mexanizmlərinin fəaliyyət müddəti

redaktə

Elementar sirkulyasiya mexanizmlərinin fəaliyyət müddəti 1-10 günə bərabərdir. ESM dəyişilməsi sıçrayışla baş verdiyi müəyyən olmuşdur. Təhlil zamanı Dzedzeyevski 1899-1948 ilə kimi ABŞ-də nəşr olunan sinoptik xəritələrin1949-cu ildən başlayaraq isə SSRİ hidrometeoroloji mərkəzinin Mərkəzi Proqnozlar İnstitutunun çap etdiyi xəritədəki məlumatlardan istifadə etmişdir.

Elementar sirkulyasiya mexanizmlərinin əsas tipləri

redaktə

Elementar sirkulyasiya mexanizmlərinin tipləşdirməsi zamanı onların aşağıdakı xassələrindən istifadə edilmişdir:

  1. Polyar hövzədən daxil olan əsas hava kütlələrinin sayı və istiqaməti
  2. Tropik zonadan daxil edilən hava kütlələri (cənub kütlələr)[2]

Dzedzeyevski müəyyən etdiyi 4 elementar sirkulyasiya mexanizmlırini 13 əsas tipdə birləşdirmişdir. Apardığı tədqiqatlar nəticəsində alim şimal yarımkürəsində baş verən makroproseslərini ümumiləşdirərək 4 qrup sirkulyasiyaya ayırmışdır:

  1. Zonal sirkulyasiya. 1-2 tipləri əhatə edir
  2. Zonallığın olmadığı sirkulyasiya. 3-7 tipləri əhatə edir.
  3. 8-12 tipləri əharə edən meridional şimal sirkulyasiyası
  4. Meridional cənub sirkulyasiya. Cəmi 1 tipi – 13 tipi əhatə edir[3]

Həmçinin bax

redaktə

Atmosfer sirkulyasiyası

Xarici keçidlər

redaktə

Atmosferin sirkulyasiyası

İstinadlar

redaktə
  1. Монин А.С. Введение в теорию климата. Л.1982-246с.
  2. Хргиан А.А. Физика атмосферы. М. 1986-328 с
  3. Кислов А.В. Теория климата. М. 1989-148 с