Gennadi Ayqi

Gennadi Ayqi
Gennadi Ayqi
	çuvaş Геннадий Николаевич Айхи
Doğum adı	Геннадий Николаевич Лисин
Doğum tarixi	21 avqust 1934[…]
Vəfat tarixi	21 fevral 2006[…] (71 yaşında)
Vəfat yeri	Moskva, Rusiya;
Təhsili	Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutu;
Fəaliyyəti	şair, yazıçı, tərcüməçi
Fəaliyyət illəri	1949-cu ildən
Əsərlərinin dili	rus dili
İstiqamət	sürrealizm
Mükafatları
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Gennadi Nikolayeviç Ayqi (çuvaş Айхи Геннадий Николаевич anadan olanda Lisin soyadını daşıyırdı, lakin soyadını doğma çuvaş dilinə uyğun Ayqi dəyişdirmişdir. 21 avqust 1934-cü il Şaymurzino kəndi, Batır rayonu, Çuvaşıstan ASSR, RSFSR - 21 fevral 2006, Moskva, Rusiya Federasiyası) - çuvaş, rus şairi və tərcüməçisi.

Çuvaş Respublikasının Xalq şairi (1994). Andrey Belıy Mükafatının (1987), Pasternak Mükafatının (2000, birinci laureatı), Fransız Akademiyası Mükafatının (1972), Petrarx Mükafatının (1993) və başqalarının qalibi olmuşdur. "İncəsənət və Ədəbiyyat" ordeni kamandorudur.

Həyatı

1934-cü il avqustun 21-də Çuvaşıstanın Şaymurzino kəndində, müəllim ailəsində anadan olmuşdur. Milliyyətcə çuvaşdır. Atası Böyük Vətən müharibəsi zamanı həlak olub. Gənc yaşlarından çuvaş dilində şeir yazmağ başlamışdır. On beş yaşından Çuvaş dövri mətbuatda nəşr edilməyə başlanmışdır. Onun yaradıcılığına məşhur Çuvaş şairləri Mixail Sespel və Pyotr Xuzanqayın şeirləri güclü təsir göstərmişdir. 1953-cü ildə Batırev Pedaqoji Məktəbini bitirmiş və Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutuna daxil olmuşdur. Burada Mixail Svetlovun yaradıcılıq seminarında təhsil almışdır.

1958-ci ilin martında "sosialist realizm metodunun əsaslarını zədələyən düşmən şeir kitabı yazdığına görə"^[5] ("Möcüzənin nizamlanması". İlk dəfə orijinalda: "Xalqlar dostluğu" (1993, № 12) məcmuəsində nəşr edilmişdir.) ali məktəbdən xaric edilmişdir. Boris Pasternak və Nazim Hikmətin təsiri altında Ayqi rus dilində yazmağa başlamış və eyni zamanda Moskvada qalmağa qərar vermişdir. O, on il (1961-1971) Vladimir Mayakovski adına Dövlət Muzeyində bədii sənət sektoruna rəhbərlik etmişdir.^[6]

Genadi Auqi 21 Fevral 2006-cı ildə Moskvada vəfat etmişdir. Vəsiyyətinə uyğun doğulduğu kənddəki qəbiristanlıqda dəfn edilmişdir.

Yaradıcılığı

Soldan sağa: Van Nyunen, Elena Katsyuba, Gennadi Ayqi, Andrey Voznesenski və Konstantin Kedrov, Strastnoyda Çexov Ədəbi və Sənət Salonunda Rus-Holland axşamında, iyun 2005

Rus dilindəki orijinal yaradıcılıqla paralel olaraq Ayqi dünya ədəbiyyatı nümunələrini şuvaş dilinə tərcümə etməklə "Fransa Şairləri", "Macarıstan Şairləri", "Polşa Şairləri" antologiyalarını yaratmaqla məşğul oldu. Çuvaş poeziyasının və Çuvaş mədəniyyətinin dünyaya təbliğində Ayqinin rolu danılmazdır. 1960-cı illərin əvvəllərindən Ayqinin şeirləri bəzi ölkələrdə rus dilində və xarici dillərə tərcümələrdə çap olunur. Rusiyada Ayqinin ilk rus şeir kitabı 1991-ci ildə nəşr edilmişdir.

Ayqinin həyatında və yaradıcılığında xüsusi bir yer rus sənətçisi İqor Vuloxa məxsusdur. Onların dostluğu 1961-ci ildən başlamışdır. 1988-ci ildə T.Andersenin Vulox haqqında monoqrafiyasının ön sözündə Gennadi Ayqinin "İqor Vuloxa On İki Paralel" şeirləri dərc edilmışdir. 1997-ci və 2001-ci illərdə Vuloxun Moskvadakı fərdi sərgilərində Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Tumas Tranströmerin 70 illiyinə həsr olunmuş Ayqi ilə "Alovlar" aləmində adlı birgə sərgisi təşkil edilmişdir.

Ayqi əsərlərində çuvaş və digər Volqaboyu xalqların folklorunun, ümumiyyətlə xalq mədəniyyətinin təsiri güclüdür. Gennadi Ayqi davamlı olaraq milli şüurun ən qədim arxetiplərinə müraciət edir. Eyni zamanda, Ayqi, xüsusən də çox xüsusi rolu ilə aydın olan şeir avanqardının rus və Avropa (ilk növbədə fransız, həm də alman, xüsusən də Paul Celan şəxsində) ənənəsini birbaşa davam etdirir. Mətnin quruluşunu, danışıq sintaksisindən kəskin şəkildə fərqlənən müəllifin durğu sistemi, mətndən mətnə keçən kəsişmə motivləri və açar sözlər sistemini yüksək səviyyədə qurur. Buna paradoksal olaraq Ayqi yaradıcılığını futurizmlə deyil, simvolizmlə bağlamaq olar.

Volfanq Kazak
Ayqinin işi sayəsində, obyekt fikri və onun təcəssümü, münasibətinin fəlsəfi bir qarşıdurması var, bu da onun tərəfindən tez-tez "ikiqat" adlandırılır. Ayqi, fərdi təfsir imkanını tərk edərək hər zaman deşifrə etməyə tələsməyən mücərrəd məcazların şairidir. Şeirlərində tez-tez yalnız ayrı sözlərlə ifadə olunan parçalı obrazlar və düşüncələr toqquşur, bu da təcrid olunduğu üçün şərh cəhdlərini çətinləşdirir. Ayqi poeziyasındakı fövqəladə və yenilikçilik semantik oyunda deyil, boş, sıxılmış funksionallığa qarşı, şerin mexanikliyə yönləndirilməsinə qarşı yönəlmiş yeni, müasir dil ekspresivliyi vasitələri üçün ciddi bir axtarışdadır. Ayqinin şeiri əsl insanlıq adına mənəvi bir etirazdır.

Sofiya Qubaydulina, Valentin Silvestrov, Valentin Bibik, Aleksandr Raskatov, Viktoriya Polevaya, İraida Yusupova və başqaları Ayqinin şeirlərinə musiqi bəstələyiblər. Gennadi Ayqi dəfələrlə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına namizəd olubdur.

Xatirəsi

Gennadi Ayqinin adı ilə Şaymurzində orta məktəb (2007)^[7] və Çeboksarıda prospekt adlandırılmışdır (2011).^[8].

O, çuvaş poeziyasının və çuvaş mədəniyyətinin dünyada tanıdılmasına öz töhfəsini vermişdir. Ayqi "Çuvaş Poeziyası Antologiyası"nı tərtib etmiş və dünya dillərinə tərcümə olunmasına əmək sərf etmişdir. Antologiya ingilis, macar, italyan, fransız və isveç dillərində nəşr edilmişdir.^[9]

Ailəsi

Gennadi Ayqi çuvaş yazıçısı Eva Lisinanın böyük qardaşı,^[10] bəstəkar, skripkaçı və musiqi xadimi Aleksey Ayqinin, eyni zamanda aktrisa və vidjey Veronika Aiqinin atasıdır.

Həyat yoldaşı Qalina Borisovna Kuborskaya-Ayqi ilə birlikdə Moskva yaxınlığındakı "İşçilər qəsəbəsi" stansiyasının yaxınlığında birinci mərtəbədə yerləşən tsadə iki otaqlı mənzildə yaşayırdı.

Əsərləri və tərcümələri

Şeirlər 1954-1971. - Münhen: Verlag Otto Sagner, 1975. - 214 s.
İşarəli Qış: Seçilmiş Şeirlər. - Paris: Sözdizimi, 1982.
Üç şeir. (Nikolay Dronnikovun qravürləri). - Paris, 1991. - 35 s.
Budur. Seçilmiş Şeirlər. 1954-1988. - M.: Sovremennik, 1991. - 288 s.
İndi həmişə qar yağır: Müxtəlif illərin şeirləri. 1955-1989. - M.: Sovet yazıçısı, 1992.
Qaranlıqdakı şamlar və bir neçə mahnı. - M.: Raritet-537, 1992. - 160 s.
Veronikanın dəftəri: Qızının ilk altı ayı. - M.: Gileya, 1997. ISBN 5-85302-052-8
Söz-qarğa: Müxtəlif illərin şeirləri. (N. Dronnikovun rəsmləri). - Paris: Dronnikov-Konovalov, 1998. - 56 s.
Musiqi xatirəsinə (Franz Şubertin anadan olmasının 200 illiyinə). - Şubaşkar: Çuvaşiyanın Russika-Lik, 1998. - 52 s. ISBN 5-87315-002-6
Oxumaq üçün əyilmək: Volqa bölgəsi xalq mahnıları mövzusunda yüz dəyişiklik. - M.: OGI, 2001. - 56 s.
Gedişin davamı: Şeirlər və poemalar. 1966-1998. - M.: OGI, 2001.
Silviya dünyası. - M.: "A və B" nəşriyyat evi. 2001.
Məsafədən söhbət: Məqalələr, oçerklər, söhbətlər, şeirlər. - SPb.: Limbus Press, 2001. - 304 s. ISBN 5-8370-0149-2
Əkiz sahələr. - M.: OGI, 2006. - 232 s. ISBN 5-94282-335-9
Şeirlər. Şərh olunmuş nəşr. Kolleksiya / Komp. G. M. Natapova. - M.: Raduga, 2008. - 424 s. ISBN 978-5-05-006801-9

Seçilmiş əsərləri

Seçilmiş əsərlər / tərtib. G.B. Ayqi-Kuborskaya. - Çeboksarı: Çuvaş Kitab Nəşriyyatı, 2009.
Seçilmiş əsərlər. 7 cilddə - [Struktur. Galina Aygi və Al. Makarov-Krotkogo] - M.: Gileya, 2009. - 1200 s.; 750 nüsxə - ISBN 978-5-87987-051-0; ISBN 978-5-87987-053-7
- Cild 1. Çəmənlərin başlanğıcı;
- Cild 2. Qış əyləncəsi;
- Cild 3. Yaşayanların əyaləti;
- Cild 4. Veronikanın dəftəri;
- Cild 5. Çöl-Rusiya;
- Cild 6. Yarpaqlar - tətildə küləkdə;
- Cild 7. Gedişin davamı.

Mükafatları

Dövlət mükafatları

Macarıstan Mədəniyyət Nazirliyinin Endre Adi Xatirə Medalı (1987)
K.V.İvanov adına Çuvaşıstan ASSR Dövlət Mükafatı (1990)
Çuvaşıstan Respublikasının xalq şairi (1994)
"İncəsənət və Ədəbiyyat" ordeninin Komandoru (Fransa, 1998)
Çuvaş Respublikasının fəxri fərmanı (2004)

İctimai və dövrü məcmuə mükafatları

Vasley Mitta Mükafatı (Çuvaşıstan, 1987)
Andrey Belıy Mükafatı (1987)
A.Kruçyonıx Mükafatı (1991)
Petrarx Mükafatı (1993)
Struj Şiir Festivalının Qızıl Tac Mükafatı (Makedoniya, 1993)
Çuvaş Universitetinin fəxri doktoru (1994)
Boris Pasternak Mükafatı (2000) - ilk laureat
"Ra of Çildren" jurnalının mükafatı laureatı (2004)
Rus futurizminin atası David Burliukun adına beynəlxalq nişan^[11]

İstinadlar

↑ ¹ ² Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
↑ Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (fr.). 2 Éditions Robert Laffont, 1994. Vol. 1. P. 27. ISBN 978-2-221-06888-5
↑ Gennadi Nikolajewitsch Aigi // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #119227002 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
↑ Чупринин С. И. Русская литература сегодня: путеводитель. — М.: ОЛМА Медиа Групп, 2003. — С. 58.
↑ Айги Г. Н. Собрание сочинений. Çырнисен пуххи. 4. Чебоксары: Чувашское книжное издательство. Сост. ru:Атнер Хузангай. 2019. 44. ISBN 978-5-7670-2812-2.
↑ По данным сайта МОУ «Шаймурзинская средняя общеобразовательная школа» Arxiv surəti 29 oktyabr 2013 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2013-10-29 at the Wayback Machine
↑ "Распоряжение главы администрации города Чебоксары от 2 февраля 2011 года". 2013-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-18.
↑ И. Капитонова. "Поэтический мир Геннадия Айги". Государственная книжная палата Чувашской Республики. 2009. 2020-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-18.
↑ ""Геннадий Айги похоронен на родине". Телеканал Культура, 24.02.2006". 2018-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-18.
↑ "Международная отметина имени отца русского футуризма Давида Бурлюка". ru:Новая карта русской литературы. 2015-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-03.

Ədəbiyyat

Даенин Е. Е. «Слово надо выстрадать» (о поэзии Геннадия Айги) // В мире книг. — Москва. — 1988. — № 3. — С. ???
Казак В.: Лексикон русской литературы XX века.
Новиков Вл. Свобода слова. — Литературная газета. — 25 сентября 1991.
Новиков Вл. Айгисты. — Знамя. — 1997. — № 8. — С. 238—239.
Новиков Вл. Свободы не бывает слишком много. К спорам о поэзии Геннадия Айги. — Дружба народов. — 1997.- № 11.
Новиков Вл. Поэзия 100 %. — Литературное обозрение. — 1998.- № 5/6.
Новиков Вл. Больше чем поэт. мир Геннадия Айги // Айги Г. Разговор на расстоянии. — СПб: Лимбус Пресс, 2001. — С. 5 — 14.
Новиков Вл. Так говорил Айги. Устный дискурс поэта // Russian Literature. — 2016. — № 1. Vol. 79. P. 73 — 81.
Новикова Л. Мастерство молчания. — Вечерний клуб. — 19 июля 1994.
Робель Леон. Айги (3000 nüs.). М.: Аграф. Перевод с французского О. Северской. 2003. ISBN 5-7784-0217-1.
Творчество Геннадия Айги: литературно-художественная традиция и неоавангард: Материалы международной научно-практической конференции. — Чебоксары, 2009.
Илья Кутик. «Айги-Ареопагит: Опыт „аналитической“ аппроксимации» (эссе) на сайте Postnonfiction.org
Robel Léon. Aigui (collections «Poetes daujourdhui»). Paris. 1993.

Xarici keçidlər

[_143c29afa3b14b5e-1] ¹ ² Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.

[_ed64136bd96c09ea-2] Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (fr.). 2 Éditions Robert Laffont, 1994. Vol. 1. P. 27. ISBN 978-2-221-06888-5

[_4a77dbc2ed4bcc59-3] Gennadi Nikolajewitsch Aigi // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).

[_4ca9278880da1b30-4] Deutsche Nationalbibliothek Record #119227002 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.

[5] Чупринин С. И. Русская литература сегодня: путеводитель. — М.: ОЛМА Медиа Групп, 2003. — С. 58.

[6] Айги Г. Н. Собрание сочинений. Çырнисен пуххи. 4. Чебоксары: Чувашское книжное издательство. Сост. ru:Атнер Хузангай. 2019. 44. ISBN 978-5-7670-2812-2.

[7] По данным сайта МОУ «Шаймурзинская средняя общеобразовательная школа» Arxiv surəti 29 oktyabr 2013 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2013-10-29 at the Wayback Machine

[8] "Распоряжение главы администрации города Чебоксары от 2 февраля 2011 года". 2013-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-18.

[9] И. Капитонова. "Поэтический мир Геннадия Айги". Государственная книжная палата Чувашской Республики. 2009. 2020-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-18.

[10] ""Геннадий Айги похоронен на родине". Телеканал Культура, 24.02.2006". 2018-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-18.

[11] "Международная отметина имени отца русского футуризма Давида Бурлюка". ru:Новая карта русской литературы. 2015-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-03.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]