Hökm

Hökm — təfəkkürün mürəkkəb formalarından biridir. Hökm predmetlərin mövcudluğunu, xassələrini, aralarındakı əlaqə və münasibətləri iqrar və ya inkar edən fikirdir ki, bu da doğru və yalan ola bilər.

Hökmün ümumi səciyyəsi

İnsan hökm vasitəsilə əldə etdiyi biliyi zənginləşdirir, möhkəmləndirir. Hökmlə anlayışın əlqəsini təhlil etdikdə elm adamlarının əksəriyyətinin gəldiyi qərar bu olur ki, anlayış əslində hökmün ilkin zəminidir. Yəni hökmün tərkibi anlayışlardan ibarətdir.

Hökmün mühüm xassəsi onun iqrari(təstiqedici) və inkari(rəddedici) olmasıdır. Məsələn: "Buzqıran gəmilər mövcuddur" və "Bəzi cinayətlər qəsdən törədilən cinayətlər deyil". Hökmləri səciyyələndirərkən onun yalan və ya doğru olduğu qeyd olunmalıdır. Bəzi hökmlərsə qeyri-müəyyən kimi səciyyələnir ("Ayda həyat var"). Hökmlər quruluşca sadə və mürəkkəb olur.

Sadə hökmün tərkibi Sadə hökmlər subyekt, predikat və məntiqi bağlayıcıdan ibarət olur.

• Hökmün subyekti — hökmün predikatı haqqında hər şeyi inkar və iqrar edən fikirdir. "S" hərfi ilə işarə edilir.
• Hökmün predikatı — predmet haqqında iqrar və ya inkar edilən fikirdir. Qısa şəkildə "P" kimi işarə edilir.
• Məntiqi bağlayıcı — hökmün subyekt və predikarını birləşdirən vasitədir.

Yazıda iqrari formada sadə hökmlər "S-P dir" , inkari formada "S-P deyil" kimi göstərilir. Mürəkkəb hökmlər isə bir neçə sadə hökmdən ibarət olur. Sadə hökmlər məntiqi bağlayıcılarla birləşərək mürəkkəb hökmü yaradırlar.Sadə hökmlər kimi mürəkkəb hökmlər də doğru və yalan ola bilər.Məntiqi bağlayıcıların növlərinə əsasən mürəkkəb hökmlər 3 yerə ayrılırla: konyunktiv(birləşdirici) , dizyunktiv(bölüşdürücü) və implikativ(şərti).

Ədəbiyyat

• İsrafilov M. "Məntiq kursu", Bakı, "Turan" nəşrlər evi-2001, 534s.
• Zeynəddin Hacıyev. "Məntiq". Bakı, "Təhsil" NPM, 2007, 240s.